ಯಃ ಖಲು ದ್ರವ್ಯಸ್ವಭಾವಃ ಪರಿಣಾಮಃ ಸ ಗುಣಃ ಸದವಿಶಿಷ್ಟಃ .
ಸದವಸ್ಥಿತಂ ಸ್ವಭಾವೇ ದ್ರವ್ಯಮಿತಿ ಜಿನೋಪದೇಶೋಽಯಮ್ ..೧೦೯..
ದ್ರವ್ಯಂ ಹಿ ಸ್ವಭಾವೇ ನಿತ್ಯಮವತಿಷ್ಠಮಾನತ್ವಾತ್ಸದಿತಿ ಪ್ರಾಕ್ ಪ್ರತಿಪಾದಿತಮ್ . ಸ್ವಭಾವಸ್ತು
ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಪರಿಣಾಮೋಽಭಿಹಿತಃ . ಯ ಏವ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವಭಾವಭೂತಃ ಪರಿಣಾಮಃ, ಸ ಏವ ಸದವಿಶಿಷ್ಟೋ
ಗುಣ ಇತೀಹ ಸಾಧ್ಯತೇ . ಯದೇವ ಹಿ ದ್ರವ್ಯಸ್ವರೂಪವೃತ್ತಿಭೂತಮಸ್ತಿತ್ವಂ ದ್ರವ್ಯಪ್ರಧಾನನಿರ್ದೇಶಾತ್ಸದಿತಿ
ಸಂಶಬ್ದ್ಯತೇ ತದವಿಶಿಷ್ಟಗುಣಭೂತ ಏವ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವಭಾವಭೂತಃ ಪರಿಣಾಮಃ, ದ್ರವ್ಯವೃತ್ತೇರ್ಹಿ ತ್ರಿಕೋಟಿಸಮಯ-
ಭಿನ್ನಸ್ಯ ಸುವರ್ಣಸ್ಯಾಭಾವಸ್ತಥೈವ ಸುವರ್ಣಪ್ರದೇಶೇಭ್ಯೋ ಭಿನ್ನಸ್ಯ ಸುವರ್ಣತ್ವಗುಣಸ್ಯಾಪ್ಯಭಾವಃ, ತಥಾ ಸತ್ತಾಗುಣ-
ಪ್ರದೇಶೇಭ್ಯೋ ಭಿನ್ನಸ್ಯ ಮುಕ್ತಜೀವದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಭಾವಸ್ತಥೈವ ಮುಕ್ತಜೀವದ್ರವ್ಯಪ್ರದೇಶೇಭ್ಯೋ ಭಿನ್ನಸ್ಯ ಸತ್ತಾಗುಣಸ್ಯಾಪ್ಯಭಾವಃ
ಇತ್ಯುಭಯಶೂನ್ಯತ್ವಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ . ಯಥೇದಂ ಮುಕ್ತಜೀವದ್ರವ್ಯೇ ಸಂಜ್ಞಾದಿಭೇದಭಿನ್ನಸ್ಯಾತದ್ಭಾವಸ್ತಸ್ಯ ಸತ್ತಾಗುಣೇನ ಸಹ
ಪ್ರದೇಶಾಭೇದವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಕೃತಂ ತಥಾ ಸರ್ವದ್ರವ್ಯೇಷು ಯಥಾಸಂಭವಂ ಜ್ಞಾತವ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ..೧೦೮.. ಏವಂ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಸ್ತಿತ್ವ-
ಕಥನರೂಪೇಣ ಪ್ರಥಮಗಾಥಾ, ಪೃಥಕ್ತ್ವಲಕ್ಷಣಾತದ್ಭಾವಾಭಿಧಾನಾನ್ಯತ್ವಲಕ್ಷಣಯೋಃ ಕಥನೇನ ದ್ವಿತೀಯಾ, ಸಂಜ್ಞಾಲಕ್ಷಣ-
ಪ್ರಯೋಜನಾದಿಭೇದರೂಪಸ್ಯಾತದ್ಭಾವಸ್ಯ ವಿವರಣರೂಪೇಣ ತೃತೀಯಾ, ತಸ್ಯೈವ ದೃಢೀಕರಣಾರ್ಥಂ ಚ ಚತುರ್ಥೀತಿ ದ್ರವ್ಯಗುಣ-
ಯೋರಭೇದವಿಷಯೇ ಯುಕ್ತಿಕಥನಮುಖ್ಯತಯಾ ಗಾಥಾಚತುಷ್ಟಯೇನ ಪಞ್ಚಮಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಅಥ ಸತ್ತಾ ಗುಣೋ ಭವತಿ, ದ್ರವ್ಯಂ
೧. ವೃತ್ತಿ = ವರ್ತನಾ; ಅಸ್ತಿತ್ವ ರಹನಾ ವಹ; ಟಿಕನಾ ವಹ .
ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ ]
ಜ್ಞೇಯತತ್ತ್ವ -ಪ್ರಜ್ಞಾಪನ
೨೧೩
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಯಃ ಖಲು ] ಜೋ, [ದ್ರವ್ಯಸ್ವಭಾವಃ ಪರಿಣಾಮಃ ] ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸ್ವಭಾವಭೂತ
(ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕ) ಪರಿಣಾಮ ಹೈ [ಸಃ ] ವಹ (ಪರಿಣಾಮ) [ಸದವಿಶಿಷ್ಟಃ ಗುಣಃ ] ‘ಸತ್’
ಸೇ ಅವಿಶಿಷ್ಟ (-ಸತ್ತಾಸೇ ಅಭಿನ್ನ ಹೈ ಐಸಾ) ಗುಣ ಹೈ . [ಸ್ವಭಾವೇ ಅವಸ್ಥಿತಂ ] ‘ಸ್ವಭಾವಮೇಂ
ಅವಸ್ಥಿತ (ಹೋನೇಸೇ) [ದ್ರವ್ಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ [ಸತ್ ] ಸತ್ ಹೈ’ — [ಇತಿ ಜಿನೋಪದೇಶಃ ] ಐಸಾ ಜೋ (೯೯
ವೀಂ ಗಾಥಾಮೇಂ ಕಥಿತ) ಜಿನೋಪದೇಶ ಹೈ [ಅಯಮ್ ] ವಹೀ ಯಹ ಹೈ . (ಅರ್ಥಾತ್ ೯೯ವೀಂ ಗಾಥಾಕೇ
ಕಥನಮೇಂಸೇ ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ ಕಥಿತ ಭಾವ ಸಹಜ ಹೀ ನಿಕಲತಾ ಹೈ .) ..೧೦೯..
ಟೀಕಾ : — ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಭಾವಮೇಂ ನಿತ್ಯ ಅವಸ್ಥಿತ ಹೋನೇಸೇ ಸತ್ ಹೈ, — ಐಸಾ ಪಹಲೇ (೯೯ವೀಂ
ಗಾಥಾಮೇಂ) ಪ್ರತಿಪಾದಿತ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ; ಔರ (ವಹಾಂ) ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಪರಿಣಾಮ ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ .
ಯಹಾಂ ಯಹ ಸಿದ್ಧ ಕಿಯಾ ಜಾ ರಹಾ ಹೈ ಕಿ — ಜೋ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸ್ವಭಾವಭೂತ ಪರಿಣಾಮ ಹೈ ವಹೀ ‘ಸತ್’
ಸೇ ಅವಿಶಿಷ್ಟ (-ಅಸ್ತಿತ್ವಸೇ ಅಭಿನ್ನ ಐಸಾ – ಅಸ್ತಿತ್ವಸೇ ಕೋಈ ಅನ್ಯ ನಹೀಂ ಐಸಾ) ಗುಣ ಹೈ .
ದ್ರವ್ಯಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ವೃತ್ತಿಭೂತ ಐಸಾ ಜೋ ಅಸ್ತಿತ್ವ ದ್ರವ್ಯಪ್ರಧಾನ ಕಥನಕೇ ದ್ವಾರಾ ‘ಸತ್’ ಶಬ್ದಸೇ
ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ ಉಸಸೇ ಅವಿಶಿಷ್ಟ (-ಉಸ ಅಸ್ತಿತ್ವಸೇ ಅನನ್ಯ) ಗುಣಭೂತ ಹೀ ದ್ರವ್ಯಸ್ವಭಾವಭೂತ
ಪರಿಣಾಮ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ದ್ರವ್ಯಕೀ ೧ವೃತ್ತಿ (ಅಸ್ತಿತ್ವ) ತೀನ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಸಮಯಕೋ ಸ್ಪರ್ಶಿತ ಕರತೀ ಹೋನೇಸೇ