ಮೇಕಾನ್ತನಿಮೀಲಿತಂ ವಿಧಾಯ ಕೇವಲೋನ್ಮೀಲಿತೇನ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕೇನ ಯದಾವಲೋಕ್ಯತೇ ತದಾ ನಾರಕತಿರ್ಯಙ್-
ಮನುಷ್ಯದೇವಸಿದ್ಧತ್ವಪರ್ಯಾಯಾತ್ಮಕೇಷು ವಿಶೇಷೇಷು ವ್ಯವಸ್ಥಿತಂ ಜೀವಸಾಮಾನ್ಯಮೇಕಮವಲೋಕಯತಾಮನವ-
ಲೋಕಿತವಿಶೇಷಾಣಾಂ ತತ್ಸರ್ವಂ ಜೀವದ್ರವ್ಯಮಿತಿ ಪ್ರತಿಭಾತಿ . ಯದಾ ತು ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕಮೇಕಾನ್ತನಿಮೀಲಿತಂ ವಿಧಾಯ
ಕೇವಲೋನ್ಮೀಲಿತೇನ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕೇನಾವಲೋಕ್ಯತೇ ತದಾ ಜೀವದ್ರವ್ಯೇ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಾನ್ನಾರಕತಿರ್ಯಙ್ಮನುಷ್ಯದೇವ-
ಸಿದ್ಧತ್ವಪರ್ಯಾಯಾತ್ಮಕಾನ್ ವಿಶೇಷಾನನೇಕಾನವಲೋಕಯತಾಮನವಲೋಕಿತಸಾಮಾನ್ಯಾನಾಮನ್ಯದನ್ಯತ್ಪ್ರತಿಭಾತಿ,
ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ತತ್ತದ್ವಿಶೇಷಕಾಲೇ ತತ್ತದ್ವಿಶೇಷೇಭ್ಯಸ್ತನ್ಮಯತ್ವೇನಾನನ್ಯತ್ವಾತ್, ಗಣತೃಣಪರ್ಣದಾರುಮಯಹವ್ಯವಾಹವತ್ .
ಯದಾ ತು ತೇ ಉಭೇ ಅಪಿ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕೇ ತುಲ್ಯಕಾಲೋನ್ಮೀಲಿತೇ ವಿಧಾಯ ತತ ಇತಶ್ಚಾವಲೋಕ್ಯತೇ
ತದಾ ನಾರಕತಿರ್ಯಙ್ಮನುಷ್ಯದೇವಸಿದ್ಧತ್ವಪರ್ಯಾಯೇಷು ವ್ಯವಸ್ಥಿತಂ ಜೀವಸಾಮಾನ್ಯಂ ಜೀವಸಾಮಾನ್ಯೇ ಚ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಾ
ನಾರಕತಿರ್ಯಙ್ಮನುಷ್ಯದೇವಸಿದ್ಧತ್ವಪರ್ಯಾಯಾತ್ಮಕಾ ವಿಶೇಷಾಶ್ಚ ತುಲ್ಯಕಾಲಮೇವಾವಲೋಕ್ಯನ್ತೇ . ತತ್ರೈಕಚಕ್ಷುರವ-
ಪುನಃ ಅಣ್ಣಂ ಅನ್ಯದ್ಭಿನ್ನಮನೇಕಂ ಪರ್ಯಾಯೈಃ ಸಹ ಪೃಥಗ್ಭವತಿ . ಕಸ್ಮಾದಿತಿ ಚೇತ್ . ತಕ್ಕಾಲೇ ತಮ್ಮಯತ್ತಾದೋ ತೃಣಾಗ್ನಿ-
ಕಾಷ್ಠಾಗ್ನಿಪತ್ರಾಗ್ನಿವತ್ ಸ್ವಕೀಯಪರ್ಯಾಯೈಃ ಸಹ ತತ್ಕಾಲೇ ತನ್ಮಯತ್ವಾದಿತಿ . ಏತಾವತಾ ಕಿಮುಕ್ತಂ ಭವತಿ . ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ-
ನಯೇನ ಯದಾ ವಸ್ತುಪರೀಕ್ಷಾ ಕ್ರಿಯತೇ ತದಾ ಪರ್ಯಾಯಸನ್ತಾನರೂಪೇಣ ಸರ್ವಂ ಪರ್ಯಾಯಕದಮ್ಬಕಂ ದ್ರವ್ಯಮೇವ ಪ್ರತಿಭಾತಿ . ಯದಾ
ತು ಪರ್ಯಾಯನಯವಿವಕ್ಷಾ ಕ್ರಿಯತೇ ತದಾ ದ್ರವ್ಯಮಪಿ ಪರ್ಯಾಯರೂಪೇಣ ಭಿನ್ನಂ ಭಿನ್ನಂ ಪ್ರತಿಭಾತಿ . ಯದಾ ಚ ಪರಸ್ಪರಸಾಪೇಕ್ಷ-
ನಯದ್ವಯೇನ ಯುಗಪತ್ಸಮೀಕ್ಷ್ಯತೇ, ತದೈಕತ್ವಮನೇಕತ್ವಂ ಚ ಯುಗಪತ್ಪ್ರತಿಭಾತೀತಿ . ಯಥೇದಂ ಜೀವದ್ರವ್ಯೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಕೃತಂ ತಥಾ
೨೨೪ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
ಇನಮೇಂಸೇ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ ಚಕ್ಷುಕೋ ಸರ್ವಥಾ ಬನ್ದ ಕರಕೇ ಜಬ ಮಾತ್ರ ಖುಲೀ ಹುಈ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ಚಕ್ಷುಕೇ
ದ್ವಾರಾ ದೇಖಾ ಜಾತಾ ಹೈ ತಬ ನಾರಕಪನಾ, ತಿರ್ಯಂಚಪನಾ, ಮನುಷ್ಯಪನಾ, ದೇವಪನಾ ಔರ ಸಿದ್ಧಪನಾ — ವಹ
ಪರ್ಯಾಯಸ್ವರೂಪ ವಿಶೇಷೋಂಮೇಂ ರಹನೇವಾಲೇ ಏಕ ಜೀವಸಾಮಾನ್ಯಕೋ ದೇಖನೇವಾಲೇ ಔರ ವಿಶೇಷೋಂಕೋ ನ ದೇಖನೇವಾಲೇ
ಜೀವೋಂಕೋ ‘ವಹ ಸಬ ಜೀವ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ’ ಐಸಾ ಭಾಸಿತ ಹೋತಾ ಹೈ . ಔರ ಜಬ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ಚಕ್ಷುಕೋ ಸರ್ವಥಾ
ಬನ್ದ ಕರಕೇ ಮಾತ್ರ ಖುಲೀ ಹುಈ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ ಚಕ್ಷುಕೇ ದ್ವಾರಾ ದೇಖಾ ಜಾತಾ ಹೈ ತಬ ಜೀವದ್ರವ್ಯಮೇಂ ರಹನೇವಾಲೇ
ನಾರಕಪನಾ, ತಿರ್ಯಂಚಪನಾ, ಮನುಷ್ಯಪನಾ, ದೇವಪನಾ ಔರ ಸಿದ್ಧಪನಾ — ವೇ ಪರ್ಯಾಯಸ್ವರೂಪ ಅನೇಕ ವಿಶೇಷೋಂಕೋ
ದೇಖನೇವಾಲೇ ಔರ ಸಾಮಾನ್ಯಕೋ ನ ದೇಖನೇವಾಲೇ ಜೀವೋಂಕೋ (ವಹ ಜೀವ ದ್ರವ್ಯ) ಅನ್ಯ -ಅನ್ಯ ಭಾಸಿತ ಹೋತಾ
ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ದ್ರವ್ಯ ಉನ -ಉನ ವಿಶೇಷೋಂಕೇ ಸಮಯ ತನ್ಮಯ ಹೋನೇಸೇ ಉನ -ಉನ ವಿಶೇಷೋಂಸೇ ಅನನ್ಯ ಹೈ — ಕಣ್ಡೇ,
ಘಾಸ, ಪತ್ತೇ ಔರ ಕಾಷ್ಠಮಯ ಅಗ್ನಿಕೀ ಭಾಂತಿ . (ಜೈಸೇ ಘಾಸ, ಲಕಡೀ ಇತ್ಯಾದಿಕೀ ಅಗ್ನಿ ಉಸ -ಉಸ ಸಮಯ
ಘಾಸಮಯ, ಲಕಡೀಮಯ ಇತ್ಯಾದಿ ಹೋನೇಸೇ ಘಾಸ, ಲಕಡೀ ಇತ್ಯಾದಿಸೇ ಅನನ್ಯ ಹೈ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯ ಉನ-
ಉನ ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ವಿಶೇಷೋಂಕೇ ಸಮಯ ತನ್ಮಯ ಹೋನೇಸೇ ಉನಸೇ ಅನನ್ಯ ಹೈ — ಪೃಥಕ್ ನಹೀಂ ಹೈ .) ಔರ ಜಬ ಉನ
ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ಔರ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ ದೋನೋಂ ಆಂಖೋಂಕೋ ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಖೋಲಕರ ಉನಕೇ ದ್ವಾರಾ ಔರ ಇನಕೇ ದ್ವಾರಾ
(-ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ತಥಾ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ ಚಕ್ಷುಓಂಕೇ) ದೇಖಾ ಜಾತಾ ಹೈ ತಬ ನಾರಕಪನಾ, ತಿರ್ಯಂಚಪನಾ, ಮನುಷ್ಯಪನಾ,
ದೇವಪನಾ ಔರ ಸಿದ್ಧಪನಾ ಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ ರಹನೇವಾಲಾ ಜೀವಸಾಮಾನ್ಯ ತಥಾ ಜೀವಸಾಮಾನ್ಯಮೇಂ ರಹನೇವಾಲಾ
ನಾರಕಪನಾ -ತಿರ್ಯಂಚಪನಾ -ಮನುಷ್ಯಪನಾ -ದೇವಪನಾ ಔರ ಸಿದ್ಧತ್ವಪರ್ಯಾಯಸ್ವರೂಪ ವಿಶೇಷ ತುಲ್ಯಕಾಲಮೇಂ ಹೀ
(ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ) ದಿಖಾಈ ದೇತೇ ಹೈಂ .