ಕ್ರಿಯಾ ಖಲ್ವಾತ್ಮನಾ ಪ್ರಾಪ್ಯತ್ವಾತ್ಕರ್ಮ . ತನ್ನಿಮಿತ್ತಪ್ರಾಪ್ತಪರಿಣಾಮಃ ಪುದ್ಗಲೋಽಪಿ ಕರ್ಮ . ತತ್ಕಾರ್ಯಭೂತಾ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಾ ಜೀವಸ್ಯ ಕ್ರಿಯಾಯಾ ಮೂಲಕಾರಣಭೂತಾಯಾಃ ಪ್ರವೃತ್ತತ್ವಾತ್ ಕ್ರಿಯಾಫಲಮೇವ ಸ್ಯುಃ, ಕ್ರಿಯಾಽಭಾವೇ ಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ಕರ್ಮತ್ವಾಭಾವಾತ್ತತ್ಕಾರ್ಯಭೂತಾನಾಂ ತೇಷಾಮಭಾವಾತ್ . ಅಥ ಕಥಂ ತೇ ಕರ್ಮಣಃ ಕಾರ್ಯಭಾವಮಾಯಾನ್ತಿ? ಕರ್ಮಸ್ವಭಾವೇನ ಜೀವಸ್ವಭಾವಮಭಿಭೂಯ ಕ್ರಿಯಮಾಣತ್ವಾತ್, ಪ್ರದೀಪವತ್ . ತಥಾ ಹಿ — ಯಥಾ ಖಲು ಜ್ಯೋತಿಸ್ಸ್ವಭಾವೇನ ತೈಲಸ್ವಭಾವಮಭಿಭೂಯ ಕ್ರಿಯಮಾಣಃ ಪ್ರದೀಪೋ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಕಾರ್ಯಂ, ತಥಾ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಾಃ ಕರ್ಮಜನಿತಾ ಇತಿ ವಿಶೇಷೇಣ ವ್ಯಕ್ತೀಕರೋತಿ — ಕಮ್ಮಂ ಕರ್ಮರಹಿತಪರಮಾತ್ಮನೋ ವಿಲಕ್ಷಣಂ ಕರ್ಮ ಕರ್ತೃ . ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಮ್ . ಣಾಮಸಮಕ್ಖಂ ನಿರ್ನಾಮನಿರ್ಗೋತ್ರಮುಕ್ತಾತ್ಮನೋ ವಿಪರೀತಂ ನಾಮೇತಿ ಸಮ್ಯಗಾಖ್ಯಾ ಸಂಜ್ಞಾ ಯಸ್ಯ ತದ್ಭವತಿ ನಾಮಸಮಾಖ್ಯಂ ನಾಮಕರ್ಮೇತ್ಯರ್ಥಃ . ಸಭಾವಂ ಶುದ್ಧಬುದ್ಧೈಕಪರಮಾತ್ಮಸ್ವಭಾವಂ ಅಹ ಅಥ ಅಪ್ಪಣೋ ಸಹಾವೇಣ ಆತ್ಮೀಯೇನ ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿಸ್ವಕೀಯಸ್ವಭಾವೇನ ಕರಣಭೂತೇನ ಅಭಿಭೂಯ ತಿರಸ್ಕೃತ್ಯ ಪ್ರಚ್ಛಾದ್ಯ ತಂ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಮಾತ್ಮಸ್ವಭಾವಮ್ . ಪಶ್ಚಾತ್ಕಿಂ ಕರೋತಿ . ಣರಂ ತಿರಿಯಂ ಣೇರಇಯಂ ವಾ ಸುರಂ ಕುಣದಿ ನರತಿರ್ಯಗ್ನಾರಕ- ಸುರರೂಪಂ ಕರೋತೀತಿ . ಅಯಮತ್ರಾರ್ಥಃ – ಯಥಾಗ್ನಿಃ ಕರ್ತಾ ತೈಲಸ್ವಭಾವಂ ಕರ್ಮತಾಪನ್ನಮಭಿಭೂಯ ತಿರಸ್ಕೃತ್ಯ
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಅಥ ] ವಹಾಂ [ನಾಮಸಮಾಖ್ಯಂ ಕರ್ಮ ] ‘ನಾಮ’ ಸಂಜ್ಞಾವಾಲಾ ಕರ್ಮ [ಸ್ವಭಾವೇನ ] ಅಪನೇ ಸ್ವಭಾವಸೇ [ಆತ್ಮನಃ ಸ್ವಭಾವಂ ಅಭಿಭೂಯ ] ಜೀವಕೇ ಸ್ವಭಾವಕಾ ಪರಾಭವ ಕರಕೇ, [ನರಂ ತಿರ್ಯಞ್ಚಂ ನೈರಯಿಕಂ ವಾ ಸುರಂ ] ಮನುಷ್ಯ, ತಿರ್ಯಂಚ, ನಾರಕ ಅಥವಾ ದೇವ (-ಇನ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ) [ಕರೋತಿ ] ಕರತಾ ಹೈ ..೧೧೭..
ಟೀಕಾ : — ಕ್ರಿಯಾ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಆತ್ಮಾಕೇ ದ್ವಾರಾ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಹೋನೇಸೇ ಕರ್ಮ ಹೈ, (ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಾ ಕ್ರಿಯಾಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತಾ ಹೈ — ಪಹುಂಚತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಕ್ರಿಯಾ ಹೀ ಆತ್ಮಾಕಾ ಕರ್ಮ ಹೈ .) ಉಸಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಪರಿಣಮನ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹುಆ (-ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮನ ಕರತಾ ಹುಆ) ಪುದ್ಗಲ ಭೀ ಕರ್ಮ ಹೈ . ಉಸ (ಪುದ್ಗಲಕರ್ಮ) ಕೀ ಕಾರ್ಯಭೂತ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಂ ಮೂಲಕಾರಣಭೂತ ಐಸೀ ಜೀವಕೀ ಕ್ರಿಯಾಸೇ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಹೋನೇಸೇ ಕ್ರಿಯಾಫಲ ಹೀ ಹೈಂ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಕ್ರಿಯಾಕೇ ಅಭಾವಮೇಂ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ ಕರ್ಮಪನೇಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ಉಸ (-ಪುದ್ಗಲಕರ್ಮ) ಕೀ ಕಾರ್ಯಭೂತ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ಅಭಾವ ಹೋತಾ ಹೈ .
ವಹಾಂ, ವೇ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಂ ಕರ್ಮಕೇ ಕಾರ್ಯ ಕೈಸೇ ಹೈಂ ? (ಸೋ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ — ) ವೇ ಕರ್ಮಸ್ವಭಾವಕೇ ದ್ವಾರಾ ಜೀವಕೇ ಸ್ವಭಾವಕಾ ಪರಾಭವ ಕರಕೇ ಕೀ ಜಾತೀ ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ ದೀಪಕಕೀ ಭಾಂತಿ . ವಹ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ : — ಜೈಸೇ ೧ಜ್ಯೋತಿ (ಲೌ) ಕೇ ಸ್ವಭಾವಕೇ ದ್ವಾರಾ ತೇಲಕೇ ಸ್ವಭಾವಕಾ ಪರಾಭವ ಕರಕೇ *೧. ಜ್ಯೋತಿ = ಜ್ಯೋತ; ಅಗ್ನಿ .