ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಣ ಏವ ಕರ್ತಾ, ನ ತ್ವಾತ್ಮಪರಿಣಾಮಾತ್ಮಕ ಸ್ಯ ಭಾವಕರ್ಮಣಃ . ತತ ಆತ್ಮಾತ್ಮಸ್ವರೂಪೇಣ ಪರಿಣಮತಿ, ನ ಪುದ್ಗಲಸ್ವರೂಪೇಣ ಪರಿಣಮತಿ ..೧೨೨.. ಅಥ ಕಿಂ ತತ್ಸ್ವರೂಪಂ ಯೇನಾತ್ಮಾ ಪರಿಣಮತೀತಿ ತದಾವೇದಯತಿ — ಪರಿಣಮದಿ ಚೇದಣಾಏ ಆದಾ ಪುಣ ಚೇದಣಾ ತಿಧಾಭಿಮದಾ .
ಯತೋ ಹಿ ನಾಮ ಚೈತನ್ಯಮಾತ್ಮನಃ ಸ್ವಧರ್ಮವ್ಯಾಪಕತ್ವಂ ತತಶ್ಚೇತನೈವಾತ್ಮನಃ ಸ್ವರೂಪಂ, ತಯಾ ಪರಿಣಮತಿ ತದಾ ಮೋಕ್ಷಂ ಸಾಧಯತಿ, ಅಶುದ್ಧೋಪಾದಾನಕಾರಣೇನ ತು ಬನ್ಧಮಿತಿ . ಪುದ್ಗಲೋಽಪಿ ಜೀವವನ್ನಿಶ್ಚಯೇನ ಸ್ವಕೀಯಪರಿಣಾಮಾನಾಮೇವ ಕರ್ತಾ, ಜೀವಪರಿಣಾಮಾನಾಂ ವ್ಯವಹಾರೇಣೇತಿ ..೧೨೨.. ಏವಂ ರಾಗಾದಿಪರಿಣಾಮಾಃ ಕರ್ಮಬನ್ಧ- ಕಾರಣಂ, ತೇಷಾಮೇವ ಕರ್ತಾ ಜೀವ ಇತಿಕಥನಮುಖ್ಯತಯಾ ಗಾಥಾದ್ವಯೇನ ತೃತೀಯಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಅಥ ಯೇನ ಪರಿಣಾಮೇನಾತ್ಮಾ ಪರಿಣಮತಿ ತಂ ಪರಿಣಾಮಂ ಕಥಯತಿ — ಪರಿಣಮದಿ ಚೇದಣಾಏ ಆದಾ ಪರಿಣಮತಿ ಚೇತನಯಾ ಕರಣಭೂತಯಾ . ಸ ಕಃ . ಆತ್ಮಾ . ಯಃ ಕೋಽಪ್ಯಾತ್ಮನಃ ಶುದ್ಧಾಶುದ್ಧಪರಿಣಾಮಃ ಸ ಸರ್ವೋಽಪಿ ಚೇತನಾಂ ನ ತ್ಯಜತಿ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ . ಪುಣ ಚೇದಣಾ ತಿಧಾಭಿಮದಾ ಸಾ ಸಾ ಚೇತನಾ ಪುನಸ್ತ್ರಿಧಾಭಿಮತಾ . ಕುತ್ರ ಕುತ್ರ . ಣಾಣೇ ಜ್ಞಾನವಿಷಯೇ ಕಮ್ಮೇ ಕರ್ಮವಿಷಯೇ ಫಲಮ್ಮಿ ಆತ್ಮಾಕೇ ಪರಿಣಾಮಸ್ವರೂಪ ಭಾವಕರ್ಮಕಾ ನಹೀಂ .
ಇಸಸೇ (ಐಸಾ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಕಿ) ಆತ್ಮಾ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಪುದ್ಗಲಸ್ವರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ..೧೨೨..
ಅಬ, ಯಹ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ ವಹ ಕೌನಸಾ ಸ್ವರೂಪ ಹೈ ಜಿಸರೂಪ ಆತ್ಮಾ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ? : –
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಆತ್ಮಾ ] ಆತ್ಮಾ [ಚೇತನತಯಾ ] ಚೇತನಾರೂಪೇ [ಪರಿಣಮತಿ ] ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹೈ . [ಪುನಃ ] ಔರ [ಚೇತನಾ ] ಚೇತನಾ [ತ್ರಿಧಾ ಅಭಿಮತಾ ] ತೀನ ಪ್ರಕಾರಸೇ ಮಾನೀ ಗಯೀ ಹೈ; [ಪುನಃ ] ಔರ [ಸಾ ] ವಹ [ಜ್ಞಾನೇ ] ಜ್ಞಾನಸಂಬಂಧೀ, [ಕರ್ಮಣಿ ] ಕರ್ಮಸಂಬಂಧೀ [ವಾ ] ಅಥವಾ [ಕರ್ಮಣಃ ಫಲೇ ] ಕರ್ಮಫಲ ಸಂಬಂಧೀ — [ಭಣಿತಾ ] ಐಸೀ ಕಹೀ ಗಯೀ ಹೈ ..೧೨೩..
ಟೀಕಾ : — ಜಿಸಸೇ ಚೈತನ್ಯ ವಹ ಆತ್ಮಾಕಾ ೧ಸ್ವಧರ್ಮವ್ಯಾಪಕಪನಾ ಹೈ, ಉಸಸೇ ಚೇತನಾ ಹೀ
ತೇ ಜ್ಞಾನವಿಷಯಕ, ಕರ್ಮವಿಷಯಕ, ಕರ್ಮಫ ಳವಿಷಯಕ ಕಹೀ. ೧೨೩.
೨೪೨ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
೧. ಸ್ವಧರ್ಮವ್ಯಾಪಕಪನಾ = ನಿಜಧರ್ಮೋಂಮೇಂ ವ್ಯಾಪಕಪನಾ .