ಪರ್ಯಾಯತ್ವೇ ಶಬ್ದಸ್ಯ ಪೃಥಿವೀಸ್ಕನ್ಧಸ್ಯೇವ ಸ್ಪರ್ಶನಾದೀನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯತ್ವಮ್; ಅಪಾಂ ಘ್ರಾಣೇನ್ದ್ರಿಯಾವಿಷಯತ್ವಾತ್, ಜ್ಯೋತಿಷೋ ಘ್ರಾಣರಸನೇನ್ದ್ರಿಯಾವಿಷಯತ್ವಾತ್, ಮರುತೋ ಘ್ರಾಣರಸನಚಕ್ಷುರಿನ್ದ್ರಿಯಾವಿಷಯತ್ವಾಚ್ಚ . ನ ಚಾಗನ್ಧಾ- ಗನ್ಧರಸಾಗನ್ಧರಸವರ್ಣಾಃ ಏವಮಪ್ಜ್ಯೋತಿರ್ಮಾರುತಃ, ಸರ್ವಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ಸ್ಪರ್ಶಾದಿಚತುಷ್ಕೋಪೇತತ್ವಾಭ್ಯುಪಗಮಾತ್; ವ್ಯಕ್ತಸ್ಪರ್ಶಾದಿಚತುಷ್ಕಾನಾಂ ಚ ಚನ್ದ್ರಕಾನ್ತಾರಣಿಯವಾನಾಮಾರಮ್ಭಕೈರೇವ ಪುದ್ಗಲೈರವ್ಯಕ್ತಗನ್ಧಾವ್ಯಕ್ತಗನ್ಧರಸಾ- ವ್ಯಕ್ತಗನ್ಧರಸವರ್ಣಾನಾಮಪ್ಜ್ಯೋತಿರುದರಮರುತಾಮಾರಮ್ಭದರ್ಶನಾತ್ . ನ ಚ ಕ್ವಚಿತ್ಕಸ್ಯಚಿತ್ ಗುಣಸ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಾ- ಪೌದ್ಗಲಃ . ಯಥಾ ಜೀವಸ್ಯ ನರನಾರಕಾದಿವಿಭಾವಪರ್ಯಾಯಾಃ ತಥಾಯಂ ಶಬ್ದಃ ಪುದ್ಗಲಸ್ಯ ವಿಭಾವಪರ್ಯಾಯೋ, ನ ಚ ಗುಣಃ . ಕಸ್ಮಾತ್ . ಗುಣಸ್ಯಾವಿನಶ್ವರತ್ವಾತ್, ಅಯಂ ಚ ವಿನಶ್ವರೋ . ನೈಯಾಯಿಕಮತಾನುಸಾರೀ ಕಶ್ಚಿದ್ವದತ್ಯಾಕಾಶ- ಗುಣೋಽಯಂ ಶಬ್ದಃ . ಪರಿಹಾರಮಾಹ – ಆಕಾಶಗುಣತ್ವೇ ಸತ್ಯಮೂರ್ತೋ ಭವತಿ . ಅಮೂರ್ತಶ್ಚ ಶ್ರವಣೇನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯೋ ನ ಭವತಿ, ದೃಶ್ಯತೇ ಚ ಶ್ರವಣೇನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯತ್ವಮ್ . ಶೇಷೇನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯಃ ಕಸ್ಮಾನ್ನ ಭವತೀತಿ ಚೇತ್ —
ಔರ ‘‘ಯದಿ ಶಬ್ದ ಪುದ್ಗಲಕೀ ಪರ್ಯಾಯ ಹೋ ತೋ ವಹ ಪೃಥ್ವೀಸ್ಕಂಧಕೀ ಭಾಂತಿ ಸ್ಪರ್ಶನಾದಿಕ ಇದ್ರಿಯೋಂಕಾ ವಿಷಯ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ, ಅರ್ಥಾತ್ ಜೈಸೇ ಪೃಥ್ವೀಸ್ಕಂಧರೂಪ ಪುದ್ಗಲಪರ್ಯಾಯ ಸರ್ವ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಸೇ ಜ್ಞಾತ ಹೋತೀ ಹೈ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಶಬ್ದರೂಪ ಪುದ್ಗಲಪರ್ಯಾಯ ಭೀ ಸಭೀ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಸೇ ಜ್ಞಾತ ಹೋನೀ ಚಾಹಿಯೇ’’ (ಐಸಾ ತರ್ಕ ಕಿಯಾ ಜಾಯ ತೋ) ಐಸಾ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಪಾನೀ (ಪುದ್ಗಲಕೀ ಪರ್ಯಾಯ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ) ಘ್ರಾಣೇನ್ದ್ರಿಯಕಾ ವಿಷಯ ನಹೀಂ ಹೈ; ಅಗ್ನಿ (ಪುದ್ಗಲಕೀ ಪರ್ಯಾಯ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ) ಘ್ರಾಣೇನ್ದ್ರಿಯ ತಥಾ ರಸನೇನ್ದ್ರಿಯಕಾ ವಿಷಯ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ವಾಯು (ಪುದ್ಗಲಕೀ ಪರ್ಯಾಯ ಹೋನೇ ಪರಭೀ) ಘ್ರಾಣ, ರಸನಾ ತಥಾ ಚಕ್ಷುಇನ್ದ್ರಿಯಕಾ ವಿಷಯ ನಹೀಂ ಹೈ . ಔರ ಐಸಾ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ ಕಿ ಪಾನೀ ಗಂಧ ರಹಿತ ಹೈ (ಇಸಲಿಯೇ ನಾಕಸೇ ಅಗ್ರಾಹ್ಯ ಹೈ ), ಅಗ್ನಿ ಗಂಧ ತಥಾ ರಸ ರಹಿತ ಹೈ (ಇಸಲಿಯೇ ನಾಕ, ಜೀಭಸೇ ಅಗ್ರಾಹ್ಯ ಹೈ ) ಔರ ವಾಯು ಗಂಧ, ರಸ ತಥಾ ವರ್ಣ ರಹಿತ ಹೈ (ಇಸಲಿಯೇ ನಾಕ, ಜೀಭ ತಥಾ ಆಂಖೋಂಸೇ ಅಗ್ರಾಹ್ಯ ಹೈ ); ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸಭೀ ಪುದ್ಗಲ ಸ್ಪರ್ಶಾದಿ ೧ಚತುಷ್ಕಯುಕ್ತ ಸ್ವೀಕಾರ ಕಿಯೇ ಗಯೇ ಹೈಂ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜಿನಕೇ ಸ್ಪರ್ಶಾದಿ ಚತುಷ್ಕ ವ್ಯಕ್ತ ಹೈಂ ಐಸೇ (೧) ಚನ್ದ್ರಕಾಂತಮಣಿಕೋ, (೨) ಅರಣಿಕೋ ಔರ (೩) ಜೌ ಕೋ ಜೋ ಪುದ್ಗಲ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಉನ್ಹೀಂ ಕೇ ದ್ವಾರಾ (೧) ಜಿಸಕೀ ಗಂಧ ಅವ್ಯಕ್ತ ಹೈ ಐಸೇ ಪಾನೀಕೀ, (೨) ಜಿಸಕೀ ಗಂಧ ತಥಾ ರಸ ಅವ್ಯಕ್ತ ಹೈ ಐಸೀ ಅಗ್ನಿಕೀ ಔರ (೩) ಜಿಸಕೀ ಗಂಧ, ರಸ ತಥಾ ವರ್ಣ ಅವ್ಯಕ್ತ ಹೈ ಐಸೀ ಉದರವಾಯುಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಹೋತೀ ದೇಖೀ ಜಾತೀ ಹೈ .
೨೬೨ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
೧. ಚತುಷ್ಕ = ಚತುಷ್ಟಯ, ಚಾರಕಾ ಸಮೂಹ . [ಸಮಸ್ತ ಪುದ್ಗಲೋಂಮೇಂ — ಪೃಥ್ವೀ, ಜಲ, ಅಗ್ನಿ ಔರ ವಾಯು ಇನ ಸಬಹೀಮೇಂ —
ಸ್ಪರ್ಶಾದಿ ಚಾರೋಂ ಗುಣ ಹೋತೇ ಹೈಂ . ಮಾತ್ರ ಅನ್ತರ ಇತನಾ ಹೀ ಹೈಂ ಕಿ ಪೃಥ್ವೀಮೇಂ ಚಾರೋಂ ಗುಣ ವ್ಯಕ್ತ ಹೈಂ, ಪಾನೀಮೇಂ ಗಂಧ ಅವ್ಯಕ್ತ
ಹೈ, ಅಗ್ನಿಮೇಂ ಗಂಧ ತಥಾ ರಸ ಅವ್ಯಕ್ತ ಹೈ, ಔರ ವಾಯುಮೇಂ ಗಂಧ, ರಸ, ತಥಾ ವರ್ಣ ಅವ್ಯಕ್ತ ಹೈಂ . ಇಸ ಬಾತಕೀ ಸಿದ್ಧಿಕೇ
ಲಿಯೇ ಯುಕ್ತಿ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಹೈ : – ಚನ್ದ್ರಕಾನ್ತಮಣಿರೂಪ ಪೃಥ್ವೀಮೇಂಸೇ ಪಾನೀ ಝರತಾ ಹೈ; ಅರಣಿಕೀ -ಲಕಡೀಮೇಂಸೇ ಅಗ್ನಿ ಪ್ರಗಟ
ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ಜೌ ಖಾನೇಸೇ ಪೇಟಮೇಂ ವಾಯು ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ (೧) ಚನ್ದ್ರಕಾಂತಮಣಿಮೇಂ, (೨) ಅರಣಿ -ಲಕಡೀಮೇಂ
ಔರ (೩) ಜೌ ಮೇಂ ರಹನೇವಾಲೇ ಚಾರೋಂ ಗುಣ (೧) ಪಾನೀಮೇಂ, (೨) ಅಗ್ನಿಮೇಂ ಔರ (೩) ವಾಯುಮೇಂ ಹೋನೇ ಚಾಹಿಯೇ . ಮಾತ್ರ
ಅನ್ತರ ಇತನಾ ಹೀ ಹೈ ಕಿ ಉನ ಗುಣೋಂಮೇಂಸೇ ಕುಛ ಅಪ್ರಗಟರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ಹುಯೇ ಹೈಂ . ಔರ ಫಿ ರ, ಪಾನೀಮೇಂಸೇ ಮೋತೀರೂಪ
ಪೃಥ್ವೀಕಾಯ ಅಥವಾ ಅಗ್ನಿಮೇಂಸೇ ಕಾಜಲರೂಪ ಪೃಥ್ವೀಕಾಯಕೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇ ಪರ ಚಾರೋಂ ಗುಣ ಪ್ರಗಟ ಹೋತೇ ಹುಯೇ ದೇಖೇ ಜಾತೇ
ಹೈಂ . ]