ಆಕಾಶಂ ಹಿ ತಾವತ್ ಲೋಕಾಲೋಕಯೋರಪಿ, ಷಡ್ದ್ರವ್ಯಸಮವಾಯಾಸಮವಾಯಯೋರವಿಭಾಗೇನ ವೃತ್ತತ್ವಾತ್ . ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ ಸರ್ವತ್ರ ಲೋಕೇ, ತನ್ನಿಮಿತ್ತಗಮನಸ್ಥಾನಾನಾಂ ಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ಲೋಕಾದ್ಬಹಿಸ್ತದೇಕದೇಶೇ ಚ ಗಮನಸ್ಥಾನಾಸಂಭವಾತ್ . ಕಾಲೋಽಪಿ ಲೋಕೇ, ಜೀವಪುದ್ಗಲಪರಿಣಾಮವ್ಯಜ್ಯಮಾನಸಮಯಾದಿಪರ್ಯಾಯತ್ವಾತ್; ಸ ತು ಲೋಕೈಕಪ್ರದೇಶ ಏವಾಪ್ರದೇಶತ್ವಾತ್ . ಜೀವಪುದ್ಗಲೌ ತು ಯುಕ್ತಿತ ಏವ ಲೋಕೇ, ಷಡ್ದ್ರವ್ಯಸಮವಾಯಾತ್ಮಕ- ತ್ವಾಲ್ಲೋಕಸ್ಯ . ಕಿಂತು ಜೀವಸ್ಯ ಪ್ರದೇಶಸಂವರ್ತವಿಸ್ತಾರಧರ್ಮತ್ವಾತ್, ಪುದ್ಗಲಸ್ಯ ಬನ್ಧಹೇತುಭೂತಸ್ನಿಗ್ಧರೂಕ್ಷಗುಣ-
ಏದಾಣಿ ಪಂಚದವ್ವಾಣಿ ಏತಾನಿ ಪೂರ್ವಸೂತ್ರೋಕ್ತಾನಿ ಜೀವಾದಿಷಡ್ದ್ರವ್ಯಾಣ್ಯೇವ ಉಜ್ಝಿಯ ಕಾಲಂ ತು ಕಾಲದ್ರವ್ಯಂ ವಿಹಾಯ ಅತ್ಥಿಕಾಯ ತ್ತಿ ಭಣ್ಣಂತೇ ಅಸ್ತಿಕಾಯಾಃ ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯಾ ಇತಿ ಭಣ್ಯನ್ತೇ . ಕಾಯಾ ಪುಣ ಕಾಯಾಃ ಕಾಯಶಬ್ದೇನ ಪುನಃ . ಕಿಂ ಭಣ್ಯತೇ . ಬಹುಪ್ಪದೇಸಾಣ ಪಚಯತ್ತಂ ಬಹುಪ್ರದೇಶಾನಾಂ ಸಂಬನ್ಧಿ ಪ್ರಚಯತ್ವಂ ಸಮೂಹ ಇತಿ . ಅತ್ರ ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿ- ಕಾಯಮಧ್ಯೇ ಜೀವಾಸ್ತಿಕಾಯ ಉಪಾದೇಯಸ್ತತ್ರಾಪಿ ಪಞ್ಚಪರಮೇಷ್ಠಿಪರ್ಯಾಯಾವಸ್ಥಾ, ತಸ್ಯಾಮಪ್ಯರ್ಹತ್ಸಿದ್ಧಾವಸ್ಥಾ, ತತ್ರಾಪಿ ಸಿದ್ಧಾವಸ್ಥಾ . ವಸ್ತುತಸ್ತು ರಾಗಾದಿಸಮಸ್ತವಿಕಲ್ಪಜಾಲಪರಿಹಾರಕಾಲೇ ಸಿದ್ಧಜೀವಸದೃಶಾ ಸ್ವಕೀಯಶುದ್ಧಾತ್ಮಾವಸ್ಥೇತಿ ಭಾವಾರ್ಥಃ ..✽೧೧.. ಏವಂ ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಕ್ಷೇಪಸೂಚನರೂಪೇಣ ಚತುರ್ಥಸ್ಥಲೇ ಗಾಥಾದ್ವಯಂ ಗತಮ್ . ಅಥ ದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಲೋಕಾಕಾಶೇಽವಸ್ಥಾನಮಾಖ್ಯಾತಿ — ಲೋಗಾಲೋಗೇಸು ಣಭೋ ಲೋಕಾಲೋಕಯೋರಧಿಕರಣಭೂತಯೋರ್ಣಭ ಆಕಾಶಂ ತಿಷ್ಠತಿ . ಧಮ್ಮಾಧಮ್ಮೇಹಿಂ ಆದದೋ ಲೋಗೋ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯಾಭ್ಯಾಮಾತತೋ ವ್ಯಾಪ್ತೋ ಭೃತೋ ಲೋಕಃ . ಕಿಂ ಕೃತ್ವಾ . ಸೇಸೇ ಪಡುಚ್ಚ ಶೇಷೌ ಜೀವಪುದ್ಗಲೌ ಪ್ರತೀತ್ಯಾಶ್ರಿತ್ಯ . ಅಯಮತ್ರಾರ್ಥಃ — ಜೀವಪುದ್ಗಲೌ ತಾವಲ್ಲೋಕೇ ತಿಷ್ಠತಸ್ತಯೋರ್ಗತಿಸ್ಥಿತ್ಯೋಃ ಕಾರಣಭೂತೌ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾವಪಿ ಲೋಕೇ . ಕಾಲೋ ಕಾಲೋಽಪಿ ಶೇಷೌ ಜೀವಪುದ್ಗಲೌ ಪ್ರತೀತ್ಯ ಲೋಕೇ . ಕ ಸ್ಮಾದಿತಿ ಚೇತ್ . ಜೀವಪುದ್ಗಲಾಭ್ಯಾಂ ನವಜೀರ್ಣಪರಿಣತ್ಯಾ ವ್ಯಜ್ಯಮಾನಸಮಯಘಟಿಕಾದಿಪರ್ಯಾಯತ್ವಾತ್ . ಶೇಷಶಬ್ದೇನ ಕಿಂ ಭಣ್ಯತೇ . ಜೀವಾ ಪುಣ ಪೋಗ್ಗಲಾ ಸೇಸಾ ಜೀವಾಃ ಪುದ್ಗಲಾಶ್ಚ ಪುನಃ ಶೇಷಾ ಭಣ್ಯನ್ತ ಇತಿ . ಅಯಮತ್ರ ಭಾವಃ — ಯಥಾ ಸಿದ್ಧಾ ಭಗವನ್ತೋ ಯದ್ಯಪಿ ನಿಶ್ಚಯೇನ ಲೋಕಾಕಾಶಪ್ರಮಿತಶುದ್ಧಾಸಂಖ್ಯೇಯಪ್ರದೇಶೇ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣಾಧಾರಭೂತೇ ಸ್ವಕೀಯಸ್ವಕೀಯಭಾವೇ ತಿಷ್ಠನ್ತಿ ತಥಾಪಿ ವ್ಯವಹಾರೇಣ ಮೋಕ್ಷಶಿಲಾಯಾಂ ತಿಷ್ಠನ್ತೀತಿ ಭಣ್ಯನ್ತೇ . ತಥಾ ಸರ್ವೇ ಪದಾರ್ಥಾ ಯದ್ಯಪಿ ನಿಶ್ಚಯೇನ
ಟೀಕಾ : — ಪ್ರಥಮ ತೋ ಆಕಾಶ ಲೋಕ ತಥಾ ಅಲೋಕಮೇಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಛಹ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಸಮವಾಯ ಔರ ಅಸಮವಾಯಮೇಂ ಬಿನಾ ವಿಭಾಗಕೇ ರಹತಾ ಹೈ . ಧರ್ಮ ಔರ ಅಧರ್ಮ ದ್ರವ್ಯ ಸರ್ವತ್ರ ಲೋಕಮೇಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉನಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಜಿನಕೀ ಗತಿ ಔರ ಸ್ಥಿತಿ ಹೋತೀ ಹೈ ಐಸೇ ಜೀವ ಔರ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೀ ಗತಿ ಯಾ ಸ್ಥಿತಿ ಲೋಕಸೇ ಬಾಹರ ನಹೀಂ ಹೋತೀ, ಔರ ನ ಲೋಕಕೇ ಏಕ ದೇಶಮೇಂ ಹೋತೀ ಹೈ, (ಅರ್ಥಾತ್ ಲೋಕಮೇಂ ಸರ್ವತ್ರ ಹೋತೀ ಹೈ ) . ಕಾಲ ಭೀ ಲೋಕಮೇಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜೀವ ಔರ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಪರಿಣಾಮೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ (ಕಾಲಕೀ) ಸಮಯಾದಿ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ವ್ಯಕ್ತ ಹೋತೀ ಹೈಂ; ಔರ ವಹ ಕಾಲ ಲೋಕಕೇ ಏಕ ಪ್ರದೇಶಮೇಂ ಹೀ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ಅಪ್ರದೇಶೀ ಹೈ . ಜೀವ ಔರ ಪುದ್ಗಲ ತೋ ಯುಕ್ತಿಸೇ ಹೀ ಲೋಕಮೇಂ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಲೋಕ ಛಹ ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಸಮವಾಯಸ್ವರೂಪ ಹೈ .
ಔರ ಇಸಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ (ಇತನಾ ವಿಶೇಷ ಜಾನನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಕಿ), ಪ್ರದೇಶೋಂಕಾ ಸಂಕೋಚ- ವಿಸ್ತಾರ ಹೋನಾ ವಹ ಜೀವಕಾ ಧರ್ಮ ಹೈ, ಔರ ಬಂಧಕೇ ಹೇತುಭೂತ ಸ್ನಿಗ್ಧ -ರುಕ್ಷ ( – ಚಿಕನೇ -ರೂಖೇ) ಗುಣ ಪುದ್ಗಲಕಾ ಧರ್ಮ ಹೋನೇಸೇ ಜೀವ ಔರ ಪುದ್ಗಲಕಾ ಸಮಸ್ತ ಲೋಕಮೇಂ ಯಾ ಉಸಕೇ ಏಕದೇಶಮೇಂ ರಹನೇಕಾ