ವ್ಯಂಜಿತನಿತ್ಯತ್ವೇ ಯೋಽರ್ಥಃ ತತ್ತು ದ್ರವ್ಯಮ್ . ಏವಮನುತ್ಪನ್ನಾವಿಧ್ವಸ್ತೋ ದ್ರವ್ಯಸಮಯಃ, ಉತ್ಪನ್ನಪ್ರಧ್ವಂಸೀ ಪರ್ಯಾಯ- ಸಮಯಃ . ಅನಂಶಃ ಸಮಯೋಽಯಮಾಕಾಶಪ್ರದೇಶಸ್ಯಾನಂಶತ್ವಾನ್ಯಥಾನುಪಪತ್ತೇಃ . ನ ಚೈಕಸಮಯೇನ ಪರಮಾಣೋರಾ- ಲೋಕಾನ್ತಗಮನೇಽಪಿ ಸಮಯಸ್ಯ ಸಾಂಶತ್ವಂ, ವಿಶಿಷ್ಟಗತಿಪರಿಣಾಮಾದ್ವಿಶಿಷ್ಟಾವಗಾಹಪರಿಣಾಮವತ್ . ತಥಾ ಹಿ — ಯಥಾ ವಿಶಿಷ್ಟಾವಗಾಹಪರಿಣಾಮಾದೇಕಪರಮಾಣುಪರಿಮಾಣೋಽನನ್ತಪರಮಾಣುಸ್ಕನ್ಧಃ ಪರಮಾಣೋರನಂಶತ್ವಾತ್ ಪುನರಪ್ಯನನ್ತಾಂಶತ್ವಂ ನ ಸಾಧಯತಿ, ತಥಾ ವಿಶಿಷ್ಟಗತಿಪರಿಣಾಮಾದೇಕಕಾಲಾಣುವ್ಯಾಪ್ತೈಕಾಕಾಶಪ್ರದೇಶಾತಿ- ಸಂಖ್ಯೇಯಾಸಂಖ್ಯೇಯಾನನ್ತಸಮಯೋ ಭವತಿ, ತಥಾಪಿ ವರ್ತಮಾನಸಮಯಂ ಪ್ರತ್ಯುತ್ಪನ್ನಪ್ರಧ್ವಂಸೀ . ಯಸ್ತು ಪೂರ್ವೋಕ್ತದ್ರವ್ಯಕಾಲಃ ಸ ತ್ರಿಕಾಲಸ್ಥಾಯಿತ್ವೇನ ನಿತ್ಯ ಇತಿ . ಏವಂ ಕಾಲಸ್ಯ ಪರ್ಯಾಯಸ್ವರೂಪಂ ದ್ರವ್ಯಸ್ವರೂಪಂ ಚ ಜ್ಞಾತವ್ಯಮ್ .. ಅಥವಾನೇನ ಗಾಥಾದ್ವಯೇನ ಸಮಯರೂಪವ್ಯವಹಾರಕಾಲವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಕ್ರಿಯತೇ . ನಿಶ್ಚಯಕಾಲವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ತು ‘ಉಪ್ಪಾದೋ ಪದ್ಧಂಸೋ’ ಇತ್ಯಾದಿ ಗಾಥಾತ್ರಯೇಣಾಗ್ರೇ ಕರೋತಿ . ತದ್ಯಥಾ — ಸಮಓ ಪರಮಾರ್ಥಕಾಲಸ್ಯ ಪರ್ಯಾಯಭೂತಸಮಯಃ . ಅವಪ್ಪದೇಸೋ ಅಪಗತಪ್ರದೇಶೋ ದ್ವಿತೀಯಾದಿಪ್ರದೇಶರಹಿತೋ ನಿರಂಶ ಇತ್ಯರ್ಥಃ . ಕಥಂ ನಿರಂಶ ಇತಿ ಚೇತ್ . ಪದೇಸಮೇತ್ತಸ್ಸ ದವಿಯಜಾದಸ್ಸ ಪ್ರದೇಶಮಾತ್ರಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸಂಬನ್ಧೀ ಯೋಽಸೌ ಪರಮಾಣುಃ ವದಿವಾದಾದೋ ವಟ್ಟದಿ ವ್ಯತಿಪಾತಾತ್ ಮನ್ದಗತಿ- ಗಮನಾತ್ಸಕಾಶಾತ್ಸ ಪರಮಾಣುಸ್ತಾವದ್ಗಮನರೂಪೇಣ ವರ್ತತೇ . ಕಂ ಪ್ರತಿ . ಪದೇಸಮಾಗಾಸದವಿಯಸ್ಸ ವಿವಕ್ಷಿತೈ- ಕಾಕಾಶಪ್ರದೇಶಂ ಪ್ರತಿ . ಇತಿ ಪ್ರಥಮಗಾಥಾವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮ್ . ವದಿವದದೋ ತಂ ದೇಸಂ ಸ ಪರಮಾಣುಸ್ತಮಾಕಾಶಪ್ರದೇಶಂ ಯದಾ ವ್ಯತಿಪತಿತೋಽತಿಕ್ರಾನ್ತೋ ಭವತಿ ತಸ್ಸಮ ಸಮಓ ತೇನ ಪುದ್ಗಲಪರಮಾಣುಮನ್ದಗತಿಗಮನೇನ ಸಮಃ ಸಮಾನಃ ಸಮಯೋ ಭವತೀತಿ ನಿರಂಶತ್ವಮಿತಿ ವರ್ತಮಾನಸಮಯೋ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಃ . ಇದಾನೀಂ ಪೂರ್ವಾಪರಸಮಯೌ ಕಥಯತಿ — ತದೋ ಪರೋ ಪುವ್ವೋ ತಸ್ಮಾತ್ಪೂರ್ವೋಕ್ತವರ್ತಮಾನಸಮಯಾತ್ಪರೋ ಭಾವೀ ಕೋಽಪಿ ಸಮಯೋ ಭವಿಷ್ಯತಿ ಪೂರ್ವಮಪಿ ಕೋಽಪಿ ಗತಃ ಅತ್ಥೋ ಜೋ ಏವಂ ಯಃ ಸಮಯತ್ರಯರೂಪೋರ್ಥಃ ಸೋ ಕಾಲೋ ಸೋಽತೀತಾನಾಗತವರ್ತಮಾನರೂಪೇಣ ತ್ರಿವಿಧವ್ಯವಹಾರಕಾಲೋ ಭಣ್ಯತೇ . ಸಮಓ ಉಪ್ಪಣ್ಣಪದ್ಧಂಸೀ ತೇಷು ತ್ರಿಷು ಮಧ್ಯೇ ಯೋಽಸೌ ವರ್ತಮಾನಃ ಸ ಉತ್ಪನ್ನಪ್ರಧ್ವಂಸೀ ಅತೀತಾನಾಗತೌ ತು ಸಂಖ್ಯೇಯಾಸಂಖ್ಯೇ- ಜಿಸಕಾ ನಿತ್ಯತ್ವ ಪ್ರಗಟ ಹೋತಾ ಹೈ ಐಸಾ ಪದಾರ್ಥ ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯಸಮಯ (ಕಾಲದ್ರವ್ಯ) ಅನುತ್ಪನ್ನ -ಅವಿನಷ್ಟ ಹೈ ಔರ ಪರ್ಯಾಯಸಮಯ ಉತ್ಪನ್ನಧ್ವಂಸೀ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ‘ಸಮಯ’ ಪರ್ಯಾಯ ಉತ್ಪತ್ತಿ- ವಿನಾಶವಾಲೀ ಹೈ .) ಯಹ ‘ಸಮಯ’ ನಿರಂಶ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಯದಿ ಐಸಾ ನ ಹೋ ತೋ ಆಕಾಶಕೇ ಪ್ರದೇಶಕಾ ನಿರಂಶತ್ವ ನ ಬನೇ .

ಔರ ಏಕ ಸಮಯಮೇಂ ಪರಮಾಣು ಲೋಕಕೇ ಅನ್ತ ತಕ ಜಾತಾ ಹೈ ಫಿ ರ ಭೀ ‘ಸಮಯ’ ಕೇ ಅಂಶ ನಹೀಂ ಹೋತೇ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜೈಸೇ (ಪರಮಾಣುಕೇ ) ವಿಶಿಷ್ಟ (ಖಾಸ ಪ್ರಕಾರಕಾ) ಅವಗಾಹಪರಿಣಾಮ ಹೋತಾ ಹೈ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ (ಪರಮಾಣುಕೇ) ವಿಶಿಷ್ಟ ಗತಿಪರಿಣಾಮ ಹೋತಾ ಹೈ . ಇಸೇ ಸಮಝಾತೇ ಹೈಂ : — ಜೈಸೇ ವಿಶಿಷ್ಟ ಅವಗಾಹಪರಿಣಾಮಕೇ ಕಾರಣ ಏಕ ಪರಮಾಣುಕೇ ಪರಿಮಾಣಕೇ ಬರಾಬರ ಅನನ್ತ ಪರಮಾಣುಓಂಕಾ ಸ್ಕಂಧ ಬನತಾ ಹೈ ತಥಾಪಿ ವಹ ಸ್ಕಂಧ ಪರಮಾಣುಕೇ ಅನನ್ತ ಅಂಶೋಂಕೋ ಸಿದ್ಧ ನಹೀಂ ಕರತಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಪರಮಾಣು ನಿರಂಶ ಹೈ; ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಜೈಸೇ ಏಕ ಕಾಲಾಣುಸೇ ವ್ಯಾಪ್ತ ಏಕ ಆಕಾಶಪ್ರದೇಶಕೇ ಅತಿಕ್ರಮಣಕೇ ಮಾಪಕೇ ಬರಾಬರ ಏಕ ‘ಸಮಯ’ ಮೇಂ ಪರಮಾಣು ವಿಶಿಷ್ಟ ಗತಿಪರಿಣಾಮಕೇ ಕಾರಣ ಲೋಕಕೇ ಏಕ ಛೋರಸೇ ದೂಸರೇ ಛೋರ ತಕ ಜಾತಾ ಹೈ ತಬ (ಉಸ ಪರಮಾಣುಕೇ