ಅಸ್ತಿತ್ವಂ ಹಿ ತಾವದುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯೈಕ್ಯಾತ್ಮಿಕಾ ವೃತ್ತಿಃ . ನ ಖಲು ಸಾ ಪ್ರದೇಶಮನ್ತರೇಣ ಸೂತ್ರ್ಯಮಾಣಾ ಕಾಲಸ್ಯ ಸಂಭವತಿ, ಯತಃ ಪ್ರದೇಶಾಭಾವೇ ವೃತ್ತಿಮದಭಾವಃ . ಸ ತು ಶೂನ್ಯ ಏವ, ಅಸ್ತಿತ್ವಸಂಜ್ಞಾಯಾ ವೃತ್ತೇರರ್ಥಾನ್ತರಭೂತತ್ವಾತ್ . ನ ಚ ವೃತ್ತಿರೇವ ಕೇವಲಾ ಕಾಲೋ ಭವಿತುಮರ್ಹತಿ, ವೃತ್ತೇರ್ಹಿ ವೃತ್ತಿಮನ್ತಮನ್ತರೇಣಾನುಪಪತ್ತೇಃ . ಉಪಪತ್ತೌ ವಾ ಕಥಮುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯೈಕ್ಯಾತ್ಮಕತ್ವಮ್ . ಅನಾದ್ಯನ್ತ- ನಿರನ್ತರಾನೇಕಾಂಶವಶೀಕೃತೈಕಾತ್ಮಕತ್ವೇನ ಪೂರ್ವಪೂರ್ವಾಂಶಪ್ರಧ್ವಂಸಾದುತ್ತರೋತ್ತರಾಂಶೋತ್ಪಾದಾದೇಕಾತ್ಮಧ್ರೌವ್ಯಾದಿತಿ ಚೇತ್; ನೈವಮ್ . ಯಸ್ಮಿನ್ನಂಶೇ ಪ್ರಧ್ವಂಸೋ ಯಸ್ಮಿಂಶ್ಚೋತ್ಪಾದಸ್ತಯೋಃ ಸಹಪ್ರವೃತ್ತ್ಯಭಾವಾತ್ ಕುತಸ್ತ್ಯಮೈಕ್ಯಮ್ . ತಥಾ ಪ್ರಧ್ವಸ್ತಾಂಶಸ್ಯ ಸರ್ವಥಾಸ್ತಮಿತತ್ವಾದುತ್ಪದ್ಯಮಾನಾಂಶಸ್ಯ ವಾಸಮ್ಭವಿತಾತ್ಮಲಾಭತ್ವಾತ್ಪ್ರಧ್ವಂಸೋತ್ಪಾದೈಕ್ಯ- ಅಥೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕಾಸ್ತಿತ್ವಾವಷ್ಟಮ್ಭೇನ ಕಾಲಸ್ಯೈಕಪ್ರದೇಶತ್ವಂ ಸಾಧಯತಿ — ಜಸ್ಸ ಣ ಸಂತಿ ಯಸ್ಯ ಪದಾರ್ಥಸ್ಯ ನ ಸನ್ತಿ ನ ವಿದ್ಯನ್ತೇ . ಕೇ . ಪದೇಸಾ ಪ್ರದೇಶಾಃ . ಪದೇಸಮೇತ್ತಂ ತು ಪ್ರದೇಶಮಾತ್ರಮೇಕಪ್ರದೇಶಪ್ರಮಾಣಂ ಪುನಸ್ತದ್ವಸ್ತು ತಚ್ಚದೋ ಣಾದುಂ ತತ್ತ್ವತಃ ಪರಮಾರ್ಥತೋ ಜ್ಞಾತುಂ ಶಕ್ಯತೇ . ಸುಣ್ಣಂ ಜಾಣ ತಮತ್ಥಂ ಯಸ್ಯೈಕೋಽಪಿ ಪ್ರದೇಶೋ ನಾಸ್ತಿ ತಮರ್ಥಂ ಪದಾರ್ಥಂ ಶೂನ್ಯಂ
ಟೀಕಾ : — ಪ್ರಥಮ ತೋ ಅಸ್ತಿತ್ವ ವಹ ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯಕೀ ಐಕ್ಯಸ್ವರೂಪವೃತ್ತಿ ಹೈ . ವಹ (ವೃತ್ತಿ ಅರ್ಥಾತ್ ವಿದ್ಯಮಾನತಾ) ಕಾಲಕೇ ಪ್ರದೇಶ ಬಿನಾ ಹೀ ಹೋತೀ ಹೈ ಯಹ ಕಥನ ಸಂಭವಿತ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಪ್ರದೇಶಕೇ ಅಭಾವಮೇಂ ವೃತ್ತಿಮಾನ್ಕಾ ಅಭಾವ ಹೋತಾ ಹೈ . ವಹ ತೋ ಶೂನ್ಯ ಹೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಅಸ್ತಿತ್ವ ನಾಮಕ ವೃತ್ತಿಸೇ ಅರ್ಥಾನ್ತರಭೂತ ಹೈ — ಅನ್ಯ ಹೈ .
ಔರ (ಯದಿ ಯಹಾಂ ಯಹ ತರ್ಕ ಕಿಯಾ ಜಾಯ ಕಿ ‘ಮಾತ್ರ ಸಮಯಪರ್ಯಾಯರೂಪವೃತ್ತಿ ಹೀ ಮಾನನೀ ಚಾಹಿಯೇ; ವೃತ್ತಿಮಾನ್ ಕಾಲಾಣು ಪದಾರ್ಥಕೀ ಕ್ಯಾ ಆವಶ್ಯಕತಾ ಹೈ ?’ ತೋ ಉಸಕಾ ಸಮಾಧಾನ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ : — ) ಮಾತ್ರ ವೃತ್ತಿ (ಸಮಯರೂಪ ಪರಿಣತಿ) ಹೀ ಕಾಲ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತೀ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೃತ್ತಿ ವೃತ್ತಿಮಾನ್ಕೇ ಬಿನಾ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತೀ . ಯದಿ ಯಹ ಕಹಾ ಜಾಯ ಕಿ ವೃತ್ತಿಮಾನ್ ಕೇ ಬಿನಾ ಭೀ ವೃತ್ತಿ ಹೋ ಸಕತೀ ಹೈ ತೋ, (ಪೂಛತೇ ಹೈಂ ಕಿ — ವೃತ್ತಿ ತೋ ಉತ್ಪಾದ – ವ್ಯಯ – ಧ್ರೌವ್ಯಕೀ ಏಕತಾಸ್ವರೂಪ ಹೋನೀ ಚಾಹಿಯೇ;) ಅಕೇಲೀ ವೃತ್ತಿ ಉತ್ಪಾದ – ವ್ಯಯ – ಧ್ರೌವ್ಯಕೀ ಏಕತಾರೂಪ ಕೈಸೇ ಹೋ ಸಕತೀ ಹೈ ? ಯದಿ ಯಹ ಕಹಾ ಜಾಯ ಕಿ — ‘ಅನಾದಿ – ಅನನ್ತ, ಅನನ್ತರ ( – ಪರಸ್ಪರ ಅನ್ತರ ಹುಏ ಬಿನಾ ಏಕಕೇ ಬಾದ ಏಕ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ) ಅನೇಕ ಅಂಶೋಂಕೇ ಕಾರಣ ಉತ್ಪಾದ ಹೋತಾ ಹೈ ತಥಾ ಏಕಾತ್ಮಕತಾರೂಪ ಧ್ರೌವ್ಯ ರಹತಾ ಹೈ, — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಮಾತ್ರ (ಅಕೇಲೀ) ವೃತ್ತಿ ಭೀ ಉತ್ಪಾದ – ವ್ಯಯ – ಧ್ರೌವ್ಯಕೀ ಏಕತಾಸ್ವರೂಪ ಹೋ ಸಕತೀ ಹೈ’ ತೋ ಐಸಾ ನಹೀಂ ಹೈ . (ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಅಕೇಲೀ ವೃತ್ತಿಮೇಂ ತೋ) ಜಿಸ ಅಂಶಮೇಂ ನಾಶ ಹೈ ಔರ ಜಿಸ ಅಂಶಮೇಂ ಉತ್ಪಾದ ಹೈ ವೇ ದೋ ಅಂಶ ಏಕ ಸಾಥ ಪ್ರವೃತ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತೇ, ಇಸಲಿಯೇ (ಉತ್ಪಾದ ಔರ ವ್ಯಯಕಾ) ಐಕ್ಯ ಕಹಾಂಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ? ತಥಾ ನಷ್ಟ ಅಂಶಕೇ ಸರ್ವಥಾ ಅಸ್ತ ಹೋನೇಸೇ ಔರ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲಾ ಅಂಶ ಅಪನೇ ಸ್ವರೂಪಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ನ ಹೋನೇಸೇ (ಅರ್ಥಾತ್ ಉತ್ಪನ್ನ ನಹೀಂ ಹುಆ ಹೈ
೧ಏಕಾತ್ಮಕತಾ ಹೋತೀ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ, ಪೂರ್ವ – ಪೂರ್ವಕೇ ಅಂಶೋಂಕಾ ನಾಶ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಉತ್ತರ – ಉತ್ತರಕೇ ಅಂಶೋಂಕಾ
೧. ಏಕಾತ್ಮಕತಾ = ಏಕಸ್ವರೂಪತಾ (ಕಾಲದ್ರವ್ಯಕೇ ಬಿನಾ ಭೀ ಅನಾದಿ ಕಾಲಸೇ ಅನನ್ತ ಕಾಲ ತಕ ಸಮಯ ಏಕಕೇ ಬಾದ
ಏಕ ಪರಸ್ಪರ ಅನ್ತರಕೇ ಬಿನಾ ಹೀ ಪ್ರವರ್ತಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ ಏಕಪ್ರವಾಹರೂಪ ಬನ ಜಾನೇಸೇ ಉಸಮೇಂ ಏಕರೂಪತ್ವ ಆತಾ
ಹೈ — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಶಂಕಾಕಾರಕಾ ತರ್ಕ ಹೈ .)