ಸರ್ವವೃತ್ತಿತ್ವವಿರೋಧಾತ್ . ಸರ್ವಸ್ಯಾಪಿ ಹಿ ಕಾಲಪದಾರ್ಥಸ್ಯ ಯಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮೋ ವೃತ್ತ್ಯಂಶಃ ಸ ಸಮಯೋ, ನ ತು ತದೇಕದೇಶಸ್ಯ . ತಿರ್ಯಕ್ಪ್ರಚಯಸ್ಯೋರ್ಧ್ವಪ್ರಚಯತ್ವಪ್ರಸಂಗಾಚ್ಚ . ತಥಾ ಹಿ — ಪ್ರಥಮಮೇಕೇನ ಪ್ರದೇಶೇನ ವರ್ತತೇ, ತತೋಽನ್ಯೇನ, ತತೋಽಪ್ಯನ್ಯತರೇಣೇತಿ ತಿರ್ಯಕ್ಪ್ರಚಯೋಽಪ್ಯೂರ್ಧ್ವಪ್ರಚಯೀಭೂಯ ಪ್ರದೇಶಮಾತ್ರಂ ದ್ರವ್ಯಮ- ವಸ್ಥಾಪಯತಿ . ತತಸ್ತಿರ್ಯಕ್ಪ್ರಚಯಸ್ಯೋರ್ಧ್ವಪ್ರಚಯತ್ವಮನಿಚ್ಛತಾ ಪ್ರಥಮಮೇವ ಪ್ರದೇಶಮಾತ್ರಂ ಕಾಲದ್ರವ್ಯಂ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಯಿತವ್ಯಮ್ ..೧೪೪..
ಅಥೈವಂ ಜ್ಞೇಯತತ್ತ್ವಮುಕ್ತ್ವಾ ಜ್ಞಾನಜ್ಞೇಯವಿಭಾಗೇನಾತ್ಮಾನಂ ನಿಶ್ಚಿನ್ವನ್ನಾತ್ಮನೋಽತ್ಯನ್ತವಿಭಕ್ತತ್ವಾಯ ವ್ಯವಹಾರಜೀವತ್ವಹೇತುಮಾಲೋಚಯತಿ — ಘಟತೇ . ಯಶ್ಚ ಪ್ರದೇಶವಾನ್ ಸ ಕಾಲಪದಾರ್ಥ ಇತಿ . ಅಥ ಮತಂ ಕಾಲದ್ರವ್ಯಾಭಾವೇಽಪ್ಯುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯತ್ವಂ ಘಟತೇ . ನೈವಮ್ . ಅಙ್ಗುಲಿದ್ರವ್ಯಾಭಾವೇ ವರ್ತಮಾನವಕ್ರಪರ್ಯಾಯೋತ್ಪಾದೋ ಭೂತರ್ಜುಪರ್ಯಾಯಸ್ಯ ವಿನಾಶಸ್ತದುಭಯಾಧಾರಭೂತಂ ಧ್ರೌವ್ಯಂ ಕಸ್ಯ ಭವಿಷ್ಯತಿ . ನ ಕಸ್ಯಾಪಿ . ತಥಾ ಕಾಲದ್ರವ್ಯಾಭಾವೇ ವರ್ತಮಾನಸಮಯರೂಪೋತ್ಪಾದೋ ಭೂತಸಮಯರೂಪೋ ವಿನಾಶಸ್ತದುಭಯಾಧಾರಭೂತಂ ಧ್ರೌವ್ಯಂ ಕ ಸ್ಯ ಭವಿಷ್ಯತಿ . ನ ಕ ಸ್ಯಾಪಿ . ಏವಂ ಸತ್ಯೇತದಾಯಾತಿ – ಅನ್ಯಸ್ಯ ಭಙ್ಗೋಽನ್ಯ- ಸ್ಯೋತ್ಪಾದೋಽನ್ಯಸ್ಯ ಧ್ರೌವ್ಯಮಿತಿ ಸರ್ವಂ ವಸ್ತುಸ್ವರೂಪಂ ವಿಪ್ಲವತೇ . ತಸ್ಮಾದ್ವಸ್ತುವಿಪ್ಲವಭಯಾದುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಾಂ ಕೋಽಪ್ಯೇಕ ಆಧಾರಭೂತೋಽಸ್ತೀತ್ಯಭ್ಯುಪಗನ್ತವ್ಯಮ್ . ಸ ಚೈಕಪ್ರದೇಶರೂಪಃ ಕಾಲಾಣುಪದಾರ್ಥ ಏವೇತಿ . ಅತ್ರಾತೀತಾ- ನನ್ತಕಾಲೇ ಯೇ ಕೇಚನ ಸಿದ್ಧಸುಖಭಾಜನಂ ಜಾತಾಃ, ಭಾವಿಕಾಲೇ ಚ ‘ಆತ್ಮೋಪಾದಾನಸಿದ್ಧಂ ಸ್ವಯಮತಿಶಯವದ್’ ಇತ್ಯಾದಿವಿಶೇಷಣವಿಶಿಷ್ಟಸಿದ್ಧಸುಖಸ್ಯ ಭಾಜನಂ ಭವಿಷ್ಯನ್ತಿ ತೇ ಸರ್ವೇಽಪಿ ಕಾಲಲಬ್ಧಿವಶೇನೈವ . ತಥಾಪಿ ತತ್ರ ನಿಜಪರಮಾತ್ಮೋಪಾದೇಯರುಚಿರೂಪಂ ವೀತರಾಗಚಾರಿತ್ರಾವಿನಾಭೂತಂ ಯನ್ನಿಶ್ಚಯಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಂ ತಸ್ಯೈವ ಮುಖ್ಯತ್ವಂ, ನ ಚ ಕಾಲಸ್ಯ, ತೇನ ಸ ಹೇಯ ಇತಿ . ತಥಾ ಚೋಕ್ತಮ್ — ‘‘ಕಿಂ ಪಲವಿಏಣ ಬಹುಣಾ ಜೇ ಸಿದ್ಧಾ ಣರವರಾ ಗಯೇ ಕಾಲೇ ಸಿಜ್ಝಹಹಿ ಜೇ
(೧) [ದ್ರವ್ಯಕೇ ಏಕ ದೇಶಕೀ ಪರಿಣತಿಕೋ ಸಮ್ಪೂರ್ಣ ದ್ರವ್ಯಕೀ ಪರಿಣತಿ ಮಾನನೇಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆತಾ ಹೈ . ] ಏಕ ದೇಶಕೀ ವೃತ್ತಿಕೋ ಸಮ್ಪೂರ್ಣ ದ್ರವ್ಯಕೀ ವೃತ್ತಿ ಮಾನನೇಮೇಂ ವಿರೋಧ ಹೈ . ಸಮ್ಪೂರ್ಣ ಕಾಲ ಪದಾರ್ಥಕಾ ಜೋ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವೃತ್ತ್ಯಂಶ ಹೈ ವಹ ಸಮಯ ಹೈ, ಪರನ್ತು ಉಸಕೇ ಏಕ ದೇಶಕಾ ವೃತ್ತ್ಯಂಶ ವಹ ಸಮಯ ನಹೀಂ .
ತಥಾ, (೨) ತಿರ್ಯಕ್ಪ್ರಚಯಕೋ ಊ ರ್ಧ್ವಪ್ರಚಯಪನೇಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆತಾ ಹೈ . ವಹ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಹೈ ಕಿ : — ಪ್ರಥಮ, ಕಾಲದ್ರವ್ಯ ಏಕ ಪ್ರದೇಶಸೇ ವರ್ತೇ, ಫಿ ರ ದೂಸರೇ ಪ್ರದೇಶಸೇ ವರ್ತೇ ಔರ ಫಿ ರ ಅನ್ಯಪ್ರದೇಶಸೇ ವರ್ತೇ (ಐಸಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆತಾ ಹೈ ) ಇಸಪ್ರಕಾರ ತಿರ್ಯಕ್ಪ್ರಚಯ ಊ ರ್ಧ್ವಪ್ರಚಯ ಬನಕರ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಪ್ರದೇಶಮಾತ್ರ ಸ್ಥಾಪಿತ ಕರತಾ ಹೈ . (ಅರ್ಥಾತ್ ತಿರ್ಯಕ್ಪ್ರಚಯ ಹೀ ಊ ರ್ಧ್ವಪ್ರಚಯ ಹೈ, ಐಸಾ ಮಾನನೇಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯಪ್ರದೇಶಮಾತ್ರ ಹೀ ಸಿದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ .) ಇಸಲಿಯೇ ತಿರ್ಯಕ್ಪ್ರಚಯಕೋ ಊ ರ್ಧ್ವಪ್ರಚಯಪನಾ ನ ಮಾನನೇ (ಚಾಹನೇ)ವಾಲೇಕೋ ಪ್ರಥಮ ಹೀ ಕಾಲದ್ರವ್ಯಕೋ ಪ್ರದೇಶಮಾತ್ರ ನಿಶ್ಚಿತ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ ..೧೪೪..
(ಇಸಪ್ರಕಾರ ಜ್ಞೇಯತತ್ತ್ವಪ್ರಜ್ಞಾಪನಮೇಂ ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷಪ್ರಜ್ಞಾಪನ ಸಮಾಪ್ತ ಹುಆ .)
ಅಬ, ಇಸಪ್ರಕಾರ ಜ್ಞೇಯತತ್ತ್ವ ಕಹಕರ, ಜ್ಞಾನ ಔರ ಜ್ಞೇಯಕೇ ವಿಭಾಗ ದ್ವಾರಾ ಆತ್ಮಾಕೋ ನಿಶ್ಚಿತ ಕರತೇ ಹುಏ, ಆತ್ಮಾಕೋ ಅತ್ಯನ್ತ ವಿಭಕ್ತ (ಭಿನ್ನ) ಕರನೇಕೇ ಲಿಯೇ ವ್ಯವಹಾರಜೀವತ್ವಕೇ ಹೇತುಕಾ ವಿಚಾರ ಕರತೇ ಹೈಂ : –