ತತಃ ಸ್ವರೂಪಾಸ್ತಿತ್ವಮೇವ ಸ್ವಪರವಿಭಾಗಸಿದ್ಧಯೇ ಪ್ರತಿಪದಮವಧಾರ್ಯಮ್ . ತಥಾ ಹಿ — ಯಚ್ಚೇತನತ್ವಾನ್ವಯಲಕ್ಷಣಂ ದ್ರವ್ಯಂ, ಯಶ್ಚೇತನಾವಿಶೇಷತ್ವಲಕ್ಷಣೋ ಗುಣೋ, ಯಶ್ಚೇತನತ್ವವ್ಯತಿರೇಕಲಕ್ಷಣಃ ಪರ್ಯಾಯಸ್ತತ್ತ್ರಯಾತ್ಮಕಂ, ಯಾ ಪೂರ್ವೋತ್ತರವ್ಯತಿರೇಕಸ್ಪರ್ಶಿನಾ ಚೇತನತ್ವೇನ ಸ್ಥಿತಿರ್ಯಾವುತ್ತರಪೂರ್ವವ್ಯತಿರೇಕತ್ವೇನ ಚೇತನಸ್ಯೋತ್ಪಾದವ್ಯಯೌ ತತ್ತ್ರಯಾತ್ಮಕಂ ಚ ಸ್ವರೂಪಾಸ್ತಿತ್ವಂ ಯಸ್ಯ ನು ಸ್ವಭಾವೋಽಹಂ ಸ ಖಲ್ವಯಮನ್ಯಃ . ಯಚ್ಚಾಚೇತನತ್ವಾನ್ವಯಲಕ್ಷಣಂ ದ್ರವ್ಯಂ, ಯೋಽಚೇತನಾವಿಶೇಷತ್ವಲಕ್ಷಣೋ ಗುಣೋ, ಯೋಽಚೇತನತ್ವವ್ಯತಿರೇಕಲಕ್ಷಣಃ ಪರ್ಯಾಯಸ್ತತ್ತ್ರಯಾತ್ಮಕಂ, ಯಾ ಪೂರ್ವೋತ್ತರವ್ಯತಿರೇಕಸ್ಪರ್ಶಿನಾಚೇತನತ್ವೇನ ಸ್ಥಿತಿರ್ಯಾವುತ್ತರಪೂರ್ವವ್ಯತಿರೇಕತ್ವೇನಾಚೇತನಸ್ಯೋತ್ಪಾದವ್ಯಯೌ ತತ್ತ್ರಯಾತ್ಮಕಂ ಚ ಸ್ವರೂಪಾಸ್ತಿತ್ವಂ ಯಸ್ಯ ತು ಸ್ವಭಾವಃ ಪುದ್ಗಲಸ್ಯ ಸ ಖಲ್ವಯಮನ್ಯಃ . ನಾಸ್ತಿ ಮೇ ಮೋಹೋಽಸ್ತಿ ಸ್ವಪರವಿಭಾಗಃ ..೧೫೪.. ಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧಮ್ . ಪುನರಪಿ ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಮ್ . ತಿಹಾ ಸಮಕ್ಖಾದಂ ತ್ರಿಧಾ ಸಮಾಖ್ಯಾತಂ ಕಥಿತಮ್ . ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದಯೋ ಗುಣಾಃ ಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿವಿಶುದ್ಧಪರ್ಯಾಯಾಸ್ತದುಭಯಾಧಾರಭೂತಂ ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯತ್ವಮಿತ್ಯುಕ್ತಲಕ್ಷಣತ್ರಯಾತ್ಮಕಂ ತಥೈವ ಶುದ್ಧೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯತ್ರಯಾತ್ಮಕಂ ಚ ಯತ್ಪೂರ್ವೋಕ್ತಂ ಸ್ವರೂಪಾಸ್ತಿತ್ವಂ ತೇನ ಕೃತ್ವಾ ತ್ರಿಧಾ ಸಮ್ಯಗಾಖ್ಯಾತಂ ಕಥಿತಂ ಪ್ರತಿಪಾದಿತಮ್ . ಪುನರಪಿ ಕಥಂಭೂತಂ ಆತ್ಮಸ್ವಭಾವಮ್ . ಸವಿಯಪ್ಪಂ ಸವಿಕಲ್ಪಂ ಪೂರ್ವೋಕ್ತದ್ರವ್ಯಗುಣಪರ್ಯಾಯರೂಪೇಣ ಸಭೇದಮ್ . ಯ ಇತ್ಥಂಭೂತಮಾತ್ಮಸ್ವಭಾವಂ ಜಾನಾತಿ, ಣ ಮುಹದಿ ಸೋ ಅಣ್ಣದವಿಯಮ್ಹಿ ನ ಮುಹ್ಯತಿ ಸೋಽನ್ಯದ್ರವ್ಯೇ, ಸ ತು ಸ್ವ – ಪರಕೇ ವಿಭಾಗಕಾ ಹೇತು ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಸ್ವರೂಪ – ಅಸ್ತಿತ್ವ ಹೀ ಸ್ವ – ಪರಕೇ ವಿಭಾಗಕೀ ಸಿದ್ಧಿಕೇ ಲಿಯೇ ಪದ – ಪದ ಪರ ಅವಧಾರನಾ (ಲಕ್ಷ್ಯಯೇಂ ಲೇನಾ) ಚಾಹಿಯೇ . ವಹ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಹೈ : —

(೧) ಚೇತನತ್ವಕಾ ಅನ್ವಯ ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಐಸಾ ಜೋ ದ್ರವ್ಯ, (೨) ಚೇತನಾವಿಶೇಷತ್ವ (ಚೇತನಾಕಾ ವಿಶೇಷಪನಾ) ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಐಸಾ ಜೋ ಗುಣ ಔರ (೩) ಚೇತನತ್ವಕಾ ವ್ಯತಿರೇಕ ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಐಸೀ ಜೋ ಪರ್ಯಾಯ — ಯಹ ತ್ರಯಾತ್ಮಕ (ಐಸಾ ಸ್ವರೂಪ – ಅಸ್ತಿತ್ವ), ತಥಾ (೧) ಪೂರ್ವ ಔರ ಉತ್ತರ ವ್ಯತಿರೇಕಕೋ ಸ್ಪರ್ಶಕರನೇವಾಲೇ ಚೇತನತ್ವರೂಪಸೇ ಜೋ ಧ್ರೌವ್ಯ ಔರ (೨ – ೩) ಚೇತನಕೇ ಉತ್ತರ ತಥಾ ಪೂರ್ವ ವ್ಯತಿರೇಕರೂಪಸೇ ಜೋ ಉತ್ಪಾದ ಔರ ವ್ಯಯ — ಯಹ ತ್ರಯಾತ್ಮಕ (ಐಸಾ) ಸ್ವರೂಪ – ಅಸ್ತಿತ್ವ ಜಿಸಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ ಐಸಾ ಮೈಂ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಯಹ ಅನ್ಯ ಹೂಂ, (ಅರ್ಥಾತ್ ಮೈಂ ಪುದ್ಗಲಸೇ ಯೇ ಭಿನ್ನ ರಹಾ) . ಔರ (೧) ಅಚೇತನತ್ವಕಾ ಅನ್ವಯ ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಐಸಾ ಜೋ ದ್ರವ್ಯ, (೨) ಅಚೇತನಾ ವಿಶೇಷತ್ವ ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಐಸಾ ಜೋ ಗುಣ ಔರ (೩) ಅಚೇತನತ್ವಕಾ ವ್ಯತಿರೇಕ ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಐಸೀ ಜೋ ಪರ್ಯಾಯ — ಯಹ ತ್ರಯಾತ್ಮಕ (ಐಸಾ ಸ್ವರೂಪಅಸ್ತಿತ್ವ) ತಥಾ (೧) ಪೂರ್ವ ಔರ ಉತ್ತರ ವ್ಯತಿರೇಕಕೋ ಸ್ಪರ್ಶಕರನೇವಾಲೇ ಅಚೇತನತ್ವರೂಪಸೇ ಜೋ ಧ್ರೌವ್ಯ ಔರ (೨ – ೩) ಅಚೇತನಕೇ ಉತ್ತರ ತಥಾ ಪೂರ್ವ ವ್ಯತಿರೇಕರೂಪಸೇ ಜೋ ಉತ್ಪಾದ ಔರ ವ್ಯಯ — ಯಹ ತ್ರಯಾತ್ಮಕ ಐಸಾ ಸ್ವರೂಪ – ಅಸ್ತಿತ್ವ ಜಿಸ ಪುದ್ಗಲಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ ವಹ ವಾಸ್ತವಮೇಂ (ಮುಝಸೇ) ಅನ್ಯ ಹೈ . (ಇಸಲಿಯೇ) ಮುಝೇ ಮೋಹ ನಹೀಂ ಹೈ; ಸ್ವ -ಪರಕಾ ವಿಭಾಗ ಹೈ .

೧. ಪೂರ್ವ ಅರ್ಥಾತ್ ಪಹಲೇಕಾ; ಔರ ಉತ್ತರ ಅರ್ಥಾತ್ ಬಾದಕಾ . (ಚೇತನ ಪೂರ್ವ ಔರ ಉತ್ತರಕೀ ದೋನೋಂ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಸ್ಪರ್ಶ ಕರತಾ ಹೈ; ಇಸ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಧ್ರೌವ್ಯ ಹೈ; ಬಾದಕೀ ಅರ್ಥಾತ್ ವರ್ತಮಾನ ಪರ್ಯಾಯಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಉತ್ಪಾದ ಹೈ ಔರ ಪಹಲೇಕೀ ಪರ್ಯಾಯಕೀ
ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ವ್ಯಯ ಹೈ .)