ಅಥಾತ್ಮನೋಽತ್ಯನ್ತವಿಭಕ್ತತ್ವಾಯ ಪರದ್ರವ್ಯಸಂಯೋಗಕಾರಣಸ್ವರೂಪಮಾಲೋಚಯತಿ — ಅಪ್ಪಾ ಉವಓಗಪ್ಪಾ ಉವಓಗೋ ಣಾಣದಂಸಣಂ ಭಣಿದೋ .
ಭೇದಜ್ಞಾನೀ ವಿಶುದ್ಧಜ್ಞಾನದರ್ಶನಸ್ವಭಾವಮಾತ್ಮತತ್ತ್ವಂ ವಿಹಾಯ ದೇಹರಾಗಾದಿಪರದ್ರವ್ಯೇ ಮೋಹಂ ನ ಗಚ್ಛತೀತ್ಯರ್ಥಃ ..೧೫೪.. ಏವಂ ನರನಾರಕಾದಿಪರ್ಯಾಯೈಃ ಸಹ ಪರಮಾತ್ಮನೋ ವಿಶೇಷಭೇದಕಥನರೂಪೇಣ ಪ್ರಥಮಸ್ಥಲೇ ಗಾಥಾತ್ರಯಂ ಗತಮ್ . ಅಥಾತ್ಮನಃ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಪ್ರಕಾರೇಣ ನರನಾರಕಾದಿಪರ್ಯಾಯೈಃ ಸಹ ಭಿನ್ನತ್ವಪರಿಜ್ಞಾನಂ ಜಾತಂ, ತಾವದಿದಾನೀಂ ತೇಷಾಂ ಸಂಯೋಗಕಾರಣಂ ಕಥ್ಯತೇ — ಅಪ್ಪಾ ಆತ್ಮಾ ಭವತಿ . ಕಥಂಭೂತಃ . ಉವಓಗಪ್ಪಾ ಚೈತನ್ಯಾನುವಿಧಾಯೀ ಯೋಽಸಾವುಪಯೋಗಸ್ತೇನ ನಿರ್ವೃತ್ತತ್ವಾದುಪಯೋಗಾತ್ಮಾ . ಉವಓಗೋ ಣಾಣದಂಸಣಂ ಭಣಿದೋ ಸ ಚೋಪಯೋಗಃ ಸವಿಕಲ್ಪಂ ಜ್ಞಾನಂ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಂ ದರ್ಶನಮಿತಿ ಭಣಿತಃ . ಸೋ ವಿ ಸುಹೋ ಸೋಽಪಿ ಜ್ಞಾನದರ್ಶನೋಪಯೋಗೋ ಧರ್ಮಾನುರಾಗರೂಪಃ ಶುಭಃ, ಅಸುಹೋ ವಿಷಯಾನುರಾಗರೂಪೋ
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಮನುಷ್ಯ, ದೇವ ಇತ್ಯಾದಿ ಅನೇಕದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕ ಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ ಭೀ ಜೀವಕಾ ಸ್ವರೂಪಅಸ್ತಿತ್ವ ಔರ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪರಮಾಣುಕಾ ಸ್ವರೂಪ – ಅಸ್ತಿತ್ವ ಸರ್ವಥಾ ಭಿನ್ನ – ಭಿನ್ನ ಹೈ . ಸೂಕ್ಷ್ಮತಾಸೇ ದೇಖನೇ ಪರ ವಹಾಂ ಜೀವ ಔರ ಪುದ್ಗಲಕಾ ಸ್ವರೂಪ – ಅಸ್ತಿತ್ವ (ಅರ್ಥಾತ್ ಅಪನೇ – ಅಪನೇ ದ್ರವ್ಯ – ಗುಣ – ಪರ್ಯಾಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ – ಉತ್ಪಾದ – ವ್ಯಯ) ಸ್ಪಷ್ಟತಯಾ ಭಿನ್ನ ಜಾನಾ ಜಾ ಸಕತಾ ಹೈ . ಸ್ವ – ಪರಕಾ ಭೇದ ಕರನೇಕೇ ಲಿಯೇ ಜೀವಕೋ ಇಸ ಸ್ವರೂಪಾಸ್ತಿತ್ವಕೋ ಪದ – ಪದ ಪರ ಲಕ್ಷ್ಯಮೇಂ ಲೇನಾ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ . ಯಥಾ – ಯಹ (ಜಾನನೇಮೇಂ ಆತಾ ಹುಆ) ಚೇತನ ದ್ರವ್ಯ – ಗುಣ – ಪರ್ಯಾಯ ಔರ ಚೇತನ ಧ್ರೌವ್ಯ – ಉತ್ಪಾದ – ವ್ಯಯ ಜಿಸಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ ಐಸಾ ಮೈಂ ಇಸ (ಪುದ್ಗಲ) ಸೇ ಭಿನ್ನ ರಹಾ; ಔರ ಯಹ ಅಚೇತನ ದ್ರವ್ಯ – ಗುಣ – ಪರ್ಯಾಯ ತಥಾ ಅಚೇತನ ಧ್ರೌವ್ಯ – ಉತ್ಪಾದ – ವ್ಯಯ ಜಿಸಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ ಐಸಾ ಪುದ್ಗಲ ಯಹ (ಮುಝಸೇ) ಭಿನ್ನ ರಹಾ . ಇಸಲಿಯೇ ಮುಝೇ ಪರಕೇ ಪ್ರತಿ ಮೋಹ ನಹೀಂ ಹೈ; ಸ್ವ – ಪರಕಾ ಭೇದ ಹೈ ..೧೫೪..
ಅಬ, ಆತ್ಮಾಕೋ ಅತ್ಯನ್ತ ವಿಭಕ್ತ ಕರನೇಕೇ ಲಿಯೇ ಪರದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಂಯೋಗಕೇ ಕಾರಣಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಕಹತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಆತ್ಮಾ ಉಪಯೋಗಾತ್ಮಾ ] ಆತ್ಮಾ ಉಪಯೋಗಾತ್ಮಕ ಹೈ; [ಉಪಯೋಗಃ ] ಉಪಯೋಗ [ಜ್ಞಾನದರ್ಶನಂ ಭಣಿತಃ ] ಜ್ಞಾನ – ದರ್ಶನ ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ; [ಅಪಿ ] ಔರ [ಆತ್ಮನಃ ] ಆತ್ಮಾಕಾ [ಸಃ ಉಪಯೋಗಃ ] ವಹ ಉಪಯೋಗ [ಶುಭಃ ಅಶುಭಃ ವಾ ] ಶುಭ ಅಥವಾ ಅಶುಭ [ಭವತಿ ] ಹೋತಾ ಹೈ ..೧೫೫..
೩೦೨ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-