ಆತ್ಮನೋ ಹಿ ಪರದ್ರವ್ಯಸಂಯೋಗಕಾರಣಮುಪಯೋಗವಿಶೇಷಃ . ಉಪಯೋಗೋ ಹಿ ತಾವದಾತ್ಮನಃ ಸ್ವಭಾವ- ಶ್ಚೈತನ್ಯಾನುವಿಧಾಯಿಪರಿಣಾಮತ್ವಾತ್ . ಸ ತು ಜ್ಞಾನಂ ದರ್ಶನಂ ಚ, ಸಾಕಾರನಿರಾಕಾರತ್ವೇನೋಭಯರೂಪತ್ವಾ- ಚ್ಚೈತನ್ಯಸ್ಯ . ಅಥಾಯಮುಪಯೋಗೋ ದ್ವೇಧಾ ವಿಶಿಷ್ಯತೇ ಶುದ್ಧಾಶುದ್ಧತ್ವೇನ . ತತ್ರ ಶುದ್ಧೋ ನಿರುಪರಾಗಃ, ಅಶುದ್ಧಃ ಸೋಪರಾಗಃ . ಸ ತು ವಿಶುದ್ಧಿಸಂಕ್ಲೇಶರೂಪತ್ವೇನ ದ್ವೈವಿಧ್ಯಾದುಪರಾಗಸ್ಯ ದ್ವಿವಿಧಃ ಶುಭೋಽಶುಭಶ್ಚ ..೧೫೫.. ಅಥಾತ್ರ ಕ ಉಪಯೋಗಃ ಪರದ್ರವ್ಯಸಂಯೋಗಕಾರಣಮಿತ್ಯಾವೇದಯತಿ — ಉವಓಗೋ ಜದಿ ಹಿ ಸುಹೋ ಪುಣ್ಣಂ ಜೀವಸ್ಸ ಸಂಚಯಂ ಜಾದಿ .
ಅಸುಹೋ ವಾ ತಧ ಪಾವಂ ತೇಸಿಮಭಾವೇ ಣ ಚಯಮತ್ಥಿ ..೧೫೬.. ದ್ವೇಷಮೋಹರೂಪಶ್ಚಾಶುಭಃ . ವಾ ವಾ ಶಬ್ದೇನ ಶುಭಾಶುಭಾನುರಾಗರಹಿತತ್ವೇನ ಶುದ್ಧಃ . ಉವಓಗೋ ಅಪ್ಪಣೋ ಹವದಿ ಇತ್ಥಂ- ಭೂತಸ್ತ್ರಿಲಕ್ಷಣ ಉಪಯೋಗ ಆತ್ಮನಃ ಸಂಬನ್ಧೀ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ..೧೫೫.. ಅಥೋಪಯೋಗಸ್ತಾವನ್ನರನಾರಕಾದಿಪರ್ಯಾಯ- ಕಾರಣಭೂತಸ್ಯ ಕರ್ಮರೂಪಸ್ಯ ಪರದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸಂಯೋಗಕಾರಣಂ ಭವತಿ . ತಾವದಿದಾನೀಂ ಕಸ್ಯ ಕರ್ಮಣಃ ಕ ಉಪಯೋಗಃ ಕಾರಣಂ
ಟೀಕಾ : — ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಆತ್ಮಾಕೋ ಪರದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಂಯೋಗಕಾ ಕಾರಣ ೧ಉಪಯೋಗವಿಶೇಷ ಹೈ . ಪ್ರಥಮ ತೋ ಉಪಯೋಗ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಆತ್ಮಾಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ಚೈತನ್ಯ – ಅನುವಿಧಾಯೀ (ಉಪಯೋಗ ಚೈತನ್ಯಕಾ ಅನುಸರಣ ಕರಕೇ ಹೋನೇವಾಲಾ) ಪರಿಣಾಮ ಹೈ . ಔರ ವಹ ಉಪಯೋಗ ಜ್ಞಾನ ತಥಾ ದರ್ಶನ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಚೈತನ್ಯ ಕಿಯೇ ಗಯೇ ಹೈಂ . ಉಸಮೇಂ, ಶುದ್ಧ ಉಪಯೋಗ ನಿರುಪರಾಗ (-ನಿರ್ವಿಕಾರ) ಹೈ; ಔರ ಅಶುದ್ಧ ಉಪಯೋಗ ಸೋಪರಾಗ (-ಸವಿಕಾರ) ಹೈ . ಔರ ವಹ ಅಶುದ್ಧ ಉಪಯೋಗ ಶುಭ ಔರ ಅಶುಭ ಐಸೇ ದೋ ಪ್ರಕಾರಕಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಪರಾಗ ವಿಶುದ್ಧಿರೂಪ ಔರ ಸಂಕ್ಲೇಶರೂಪ ಐಸಾ ದೋ ಪ್ರಕಾರಕಾ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ವಿಕಾರ ಮನ್ದಕಷಾಯರೂಪ ಔರ ತೀವ್ರಕಷಾಯರೂಪ ಐಸಾ ದೋ ಪ್ರಕಾರಕಾ ಹೈ ) .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಆತ್ಮಾ ಉಪಯೋಗಸ್ವರೂಪ ಹೈ . ಪ್ರಥಮ ತೋ ಉಪಯೋಗಕೇ ದೋ ಭೇದ ಹೈಂ — ಶುದ್ಧ ಔರ ಅಶುದ್ಧ . ಔರ ಫಿ ರ ಅಶುದ್ಧ ಉಪಯೋಗಕೇ ದೋ ಭೇದ ಹೈಂ, ಶುಭ ತಥಾ ಅಶುಭ ..೧೫೫..
ಅಬ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ ಇನಮೇಂ ಕೌನಸಾ ಉಪಯೋಗ ಪರದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಂಯೋಗಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ : —
ಉಪಯೋಗ ಜೋ ಶುಭ ಹೋಯ, ಸಂಚಯ ಥಾಯ ಪುಣ್ಯ ತಣೋ ತಹೀಂ, ನೇ ಪಾಪಸಂಚಯ ಅಶುಭಥೀ; ಜ್ಯಾಂ ಉಭಯ ನಹಿ ಸಂಚಯ ನಹೀಂ. ೧೫೬.
೨ಸಾಕಾರ ಔರ ೩ನಿರಾಕಾರ ಐಸಾ ಉಭಯರೂಪ ಹೈ . ಅಬ ಇಸ ಉಪಯೋಗಕೇ ಶುದ್ಧ ಔರ ಅಶುದ್ಧ ಐಸೇ ದೋ ಭೇದ
೧. ಉಪಯೋಗವಿಶೇಷ = ಉಪಯೋಗಕಾ ಭೇದ, ಪ್ರಕಾರ ಯಾ ಅಮುಕ ಪ್ರಕಾರಕಾ ಉಪಯೋಗ . (ಅಶುದ್ಧೋಪಯೋಗ ಪರದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಂಯೋಗಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ; ಯಹ ೧೫೬ ವೀಂ ಗಾಥಾಮೇಂ ಕಹೇಂಗೇ .)
೨. ಸಾಕಾರ = ಆಕಾರವಾಲಾ ಯಾ ಭೇದವಾಲಾ; ಸವಿಕಲ್ಪ; ವಿಶೇಷ .
೩. ನಿರಾಕಾರ = ಆಕಾರ ರಹಿತ; ಭೇದರಹಿತ; ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪ; ಸಾಮಾನ್ಯ .