ಉಪಯೋಗೋ ಹಿ ಜೀವಸ್ಯ ಪರದ್ರವ್ಯಸಂಯೋಗಕಾರಣಮಶುದ್ಧಃ . ಸ ತು ವಿಶುದ್ಧಿಸಂಕ್ಲೇಶರೂಪೋಪರಾಗವಶಾತ್ ಶುಭಾಶುಭತ್ವೇನೋಪಾತ್ತದ್ವೈವಿಧ್ಯಃ, ಪುಣ್ಯಪಾಪತ್ವೇನೋಪಾತ್ತದ್ವೈವಿಧ್ಯಸ್ಯ ಪರದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸಂಯೋಗಕಾರಣತ್ವೇನ ನಿರ್ವರ್ತ- ಯತಿ . ಯದಾ ತು ದ್ವಿವಿಧಸ್ಯಾಪ್ಯಸ್ಯಾಶುದ್ಧಸ್ಯಾಭಾವಃ ಕ್ರಿಯತೇ ತದಾ ಖಲೂಪಯೋಗಃ ಶುದ್ಧ ಏವಾವತಿಷ್ಠತೇ . ಸ ಪುನರಕಾರಣಮೇವ ಪರದ್ರವ್ಯಸಂಯೋಗಸ್ಯ ..೧೫೬..
ಅಥ ಶುಭೋಪಯೋಗಸ್ವರೂಪಂ ಪ್ರರೂಪಯತಿ — ಭವತೀತಿ ವಿಚಾರಯತಿ — ಉವಓಗೋ ಜದಿ ಹಿ ಸುಹೋ ಉಪಯೋಗೋ ಯದಿ ಚೇತ್ ಹಿ ಸ್ಫು ಟಂ ಶುಭೋ ಭವತಿ . ಪುಣ್ಣಂ ಜೀವಸ್ಸ ಸಂಚಯಂ ಜಾದಿ ತದಾ ಕಾಲೇ ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಂ ಕರ್ತೃ ಜೀವಸ್ಯ ಸಂಚಯಮುಪಚಯಂ ವೃದ್ಧಿಂ ಯಾತಿ ಬಧ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ . ಅಸುಹೋ ವಾ ತಹ ಪಾವಂ ಅಶುಭೋಪಯೋಗೋ ವಾ ತಥಾ ತೇನೈವ ಪ್ರಕಾರೇಣ ಪುಣ್ಯವದ್ದ್ರವ್ಯಪಾಪಂ ಸಂಚಯಂ ಯಾತಿ . ತೇಸಿಮಭಾವೇ ಣ ಚಯಮತ್ಥಿ ತಯೋರಭಾವೇ ನ ಚಯೋಽಸ್ತಿ . ನಿರ್ದೋಷಿನಿಜಪರಮಾತ್ಮಭಾವನಾರೂಪೇಣ ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗಬಲೇನ ಯದಾ ತಯೋರ್ದ್ವಯೋಃ ಶುಭಾಶುಭೋ- ಪಯೋಗಯೋರಭಾವಃ ಕ್ರಿಯತೇ ತದೋಭಯಃ ಸಂಚಯಃ ಕರ್ಮಬನ್ಧೋ ನಾಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ ..೧೫೬.. ಏವಂ ಶುಭಾಶುಭಶುದ್ಧೋಪಯೋಗ- ತ್ರಯಸ್ಯ ಸಾಮಾನ್ಯಕಥನರೂಪೇಣ ದ್ವಿತೀಯಸ್ಥಲೇ ಗಾಥಾದ್ವಯಂ ಗತಮ್ . ಅಥ ವಿಶೇಷೇಣ ಶುಭೋಪಯೋಗಸ್ವರೂಪಂ
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಉಪಯೋಗಃ ] ಉಪಯೋಗ [ಯದಿ ಹಿ ] ಯದಿ [ಶುಭಃ ] ಶುಭ ಹೋ [ಜೀವಸ್ಯ ] ತೋ ಜೀವಕೇ [ಪುಣ್ಯಂ ] ಪುಣ್ಯ [ಸಂಚಯಂ ಯಾತಿ ] ಸಂಚಯಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ [ತಥಾ ವಾ ಅಶುಭಃ ] ಔರ ಯದಿ ಅಶುಭ ಹೋ [ಪಾಪಂ ] ತೋ ಪಾಪ ಸಂಚಯ ಹೋತಾ ಹೈ . [ತಯೋಃ ಅಭಾವೇ ] ಉನಕೇ (ದೋನೋಂಕೇ) ಅಭಾವಮೇಂ [ಚಯಃ ನಾಸ್ತಿ ] ಸಂಚಯ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ..೧೫೬..
ಟೀಕಾ : — ಜೀವಕೋ ಪರದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಂಯೋಗಕಾ ಕಾರಣ ಅಶುದ್ಧ ಉಪಯೋಗ ಹೈ . ಔರ ವಹ ವಿಶುದ್ಧಿ ತಥಾ ಸಂಕ್ಲೇಶರೂಪ ಉಪರಾಗಕೇ ಕಾರಣ ಶುಭ ಔರ ಅಶುಭರೂಪಸೇ ದ್ವಿವಿಧತಾಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹುಆ, ಜೋ ಪುಣ್ಯ ಔರ ಪಾಪರೂಪಸೇ ದ್ವಿವಿಧತಾಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಐಸಾ ಜೋ ಪರದ್ರವ್ಯ ಉಸಕೇ ಸಂಯೋಗಕೇ ಕಾರಣರೂಪಸೇ ಕಾಮ ಕರತಾ ಹೈ . (ಉಪರಾಗ ಮನ್ದಕಷಾಯರೂಪ ಔರ ತೀವ್ರಕಷಾಯರೂಪಸೇ ದೋ ಪ್ರಕಾರಕಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಅಶುದ್ಧ ಉಪಯೋಗ ಭೀ ಶುಭ – ಅಶುಭಕೇ ಭೇದಸೇ ದೋ ಪ್ರಕಾರಕಾ ಹೈ; ಉಸಮೇಂಸೇ ಶುಭೋಪಯೋಗ ಪುಣ್ಯರೂಪ ಪರದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಂಯೋಗಕಾ ಕಾರಣ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಅಶುಭೋಪಯೋಗ ಪಾಪರೂಪ ಪರದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಂಯೋಗಕಾ ಕಾರಣ ಹೋತಾ ಹೈ .) ಕಿನ್ತು ಜಬ ದೋನೋಂ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಅಶುದ್ಧೋಪಯೋಗಕಾ ಅಭಾವ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ ತಬ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಉಪಯೋಗ ಶುದ್ಧ ಹೀ ರಹತಾ ಹೈ; ಔರ ವಹ ತೋ ಪರದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಂಯೋಗಕಾ ಅಕಾರಣ ಹೀ ಹೈ . (ಅರ್ಥಾತ್ ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗ ಪರದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಂಯೋಗಕಾ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಹೈ ) ..೧೫೬..
ಅಬ ಶುಭೋಪಯೋಗಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಕಹತೇ ಹೈಂ : —
೩೦೪ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-