ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಣಾ ಚಿರಸಂಚಿತೇನ ಪುರಾಣೇನ ಚ, ನ ಮುಚ್ಯತೇ ರಾಗಪರಿಣತಃ; ಮುಚ್ಯತ ಏವ ಸಂಸ್ಪೃಶತೈವಾಭಿನವೇನ
ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಣಾ ಚಿರಸಂಚಿತೇನ ಪುರಾಣೇನ ಚ ವೈರಾಗ್ಯಪರಿಣತೋ ನ ಬಧ್ಯತೇ; ತತೋಽವಧಾರ್ಯತೇ ದ್ರವ್ಯಬನ್ಧಸ್ಯ
ಸಾಧಕತಮತ್ವಾದ್ರಾಗಪರಿಣಾಮ ಏವ ನಿಶ್ಚಯೇನ ಬನ್ಧಃ ..೧೭೯..
ಪರಿಣಾಮಾದೋ ಬಂಧೋ ಪರಿಣಾಮೋ ರಾಗದೋಸಮೋಹಜುದೋ .
ಬಧ್ನಾತಿ ಕರ್ಮ . ರಕ್ತ ಏವ ಕರ್ಮ ಬಧ್ನಾತಿ, ನ ಚ ವೈರಾಗ್ಯಪರಿಣತಃ . ಮುಚ್ಚದಿ ಕಮ್ಮೇಹಿಂ ರಾಗರಹಿದಪ್ಪಾ ಮುಚ್ಯತೇ ಕರ್ಮಭ್ಯಾಂ ರಾಗರಹಿತಾತ್ಮಾ . ಮುಚ್ಯತ ಏವ ಶುಭಾಶುಭಕರ್ಮಭ್ಯಾಂ ರಾಗರಹಿತಾತ್ಮಾ, ನ ಚ ಬಧ್ಯತೇ . ಏಸೋ ಬಂಧಸಮಾಸೋ ಏಷ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೀಭೂತೋ ಬನ್ಧಸಂಕ್ಷೇಪಃ . ಜೀವಾಣಂ ಜೀವಾನಾಂ ಸಮ್ಬನ್ಧೀ . ಜಾಣ ಣಿಚ್ಛಯದೋ ಜಾನೀಹಿ ತ್ವಂ ಹೇ ಶಿಷ್ಯ, ನಿಶ್ಚಯತೋ ನಿಶ್ಚಯನಯಾಭಿಪ್ರಾಯೇಣೇತಿ . ಏವಂ ರಾಗಪರಿಣಾಮ ಏವ ಬನ್ಧಕಾರಣಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಸಮಸ್ತರಾಗಾದಿವಿಕಲ್ಪಜಾಲತ್ಯಾಗೇನ ವಿಶುದ್ಧಜ್ಞಾನದರ್ಶನಸ್ವಭಾವನಿಜಾತ್ಮತತ್ತ್ವೇ ನಿರನ್ತರಂ ಭಾವನಾ ಕರ್ತವ್ಯೇತಿ ..೧೭೯.. ಅಥ ಜೀವಪರಿಣಾಮಸ್ಯ ರಾಗಪರಿಣತ ಜೀವ ನವೀನ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಸೇ ಮುಕ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ, ವೈರಾಗ್ಯಪರಿಣತ ಹೀ ಮುಕ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ; ರಾಗಪರಿಣತ ಜೀವ ಸಂಸ್ಪರ್ಶ ಕರನೇ (-ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಆನೇ) ವಾಲೇ ನವೀನ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಸೇ, ಔರ ಚಿರಸಂಚಿತ (ದೀರ್ಘಕಾಲಸೇ ಸಂಚಿತ ಐಸೇ) ಪುರಾನೇ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಸೇ ಬಂಧತಾ ಹೀ ಹೈ, ಮುಕ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ; ವೈರಾಗ್ಯಪರಿಣತ ಜೀವ ಸಂಸ್ಪರ್ಶ ಕರನೇ (ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಆನೇ) ವಾಲೇ ನವೀನ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಸೇ ಔರ ಚಿರಸಂಚಿತ ಐಸೇ ಪುರಾನೇ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಸೇ ಮುಕ್ತ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ, ಬಂಧತಾ ನಹೀಂ ಹೈ; ಇಸಸೇ ನಿಶ್ಚಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ — ದ್ರವ್ಯಬನ್ಧಕಾ ಸಾಧಕತಮ (-ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಹೇತು) ಹೋನೇಸೇ ರಾಗಪರಿಣಾಮ ಹೀ ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಬನ್ಧ ಹೈ ..೧೭೯..
ಅಬ, ಪರಿಣಾಮಕಾ ದ್ರವ್ಯಬನ್ಧಕೇ ಸಾಧಕತಮ ರಾಗಸೇ ವಿಶಿಷ್ಟಪನಾ ಸವಿಶೇಷ ಪ್ರಗಟ ಕರತೇ ಹೈಂ (ಅರ್ಥಾತ್ ಪರಿಣಾಮ ದ್ರವ್ಯಬನ್ಧಕೇ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಹೇತುಭೂತ ರಾಗಸೇ ವಿಶೇಷತಾವಾಲಾ ಹೋತಾ ಹೈ ಐಸಾ ಭೇದ ಸಹಿತ ಪ್ರಗಟ ಕರತೇ ಹೈಂ ) : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಪರಿಣಾಮಾತ್ ಬಂಧಃ ] ಪರಿಣಾಮಸೇ ಬನ್ಧ ಹೈ, [ಪರಿಣಾಮಃ ರಾಗದ್ವೇಷಮೋಹಯುತಃ ] (ಜೋ) ಪರಿಣಾಮ ರಾಗ – ದ್ವೇಷ – ಮೋಹಯುಕ್ತ ಹೈ . [ಮೋಹಪ್ರದ್ವೇಷೌ ಅಶುಭೌ ] (ಉನಮೇಂಸೇ) ಮೋಹ ಔರ ದ್ವೇಷ ಅಶುಭ
೩೩೮ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-