ದ್ವಿವಿಧಸ್ತಾವತ್ಪರಿಣಾಮಃ, ಪರದ್ರವ್ಯಪ್ರವೃತ್ತಃ ಸ್ವದ್ರವ್ಯಪ್ರವೃತ್ತಶ್ಚ . ತತ್ರ ಪರದ್ರವ್ಯಪ್ರವೃತ್ತಃ ಪರೋಪ- ರಕ್ತತ್ವಾದ್ವಿಶಿಷ್ಟಪರಿಣಾಮಃ, ಸ್ವದ್ರವ್ಯಪ್ರವೃತ್ತಸ್ತು ಪರಾನುಪರಕ್ತತ್ವಾದವಿಶಿಷ್ಟಪರಿಣಾಮಃ . ತತ್ರೋಕ್ತೌ ದ್ವೌ ವಿಶಿಷ್ಟಪರಿಣಾಮಸ್ಯ ವಿಶೇಷೌ, ಶುಭಪರಿಣಾಮೋಽಶುಭಪರಿಣಾಮಶ್ಚ . ತತ್ರ ಪುಣ್ಯಪುದ್ಗಲಬನ್ಧಕಾರಣಾತ್ವಾತ್ ಶುಭಪರಿಣಾಮಃ ಪುಣ್ಯಂ, ಪಾಪಪುದ್ಗಲಬನ್ಧಕಾರಣತ್ವಾದಶುಭಪರಿಣಾಮಃ ಪಾಪಮ್ . ಅವಿಶಿಷ್ಟಪರಿಣಾಮಸ್ಯ ತು ಶುದ್ಧತ್ವೇನೈಕತ್ವಾನ್ನಾಸ್ತಿ ವಿಶೇಷಃ . ಸ ಕಾಲೇ ಸಂಸಾರದುಃಖಹೇತುಕರ್ಮಪುದ್ಗಲಕ್ಷಯಕಾರಣತ್ವಾತ್ಸಂಸಾರ- ದುಃಖಹೇತುಕರ್ಮಪುದ್ಗಲಕ್ಷಯಾತ್ಮಕೋ ಮೋಕ್ಷ ಏವ ..೧೮೧.. ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಬನ್ಧಕಾರಣತ್ವಾಚ್ಛುಭಪರಿಣಾಮಃ ಪುಣ್ಯಂ ಭಣ್ಯತೇ . ಅಸುಹೋ ಪಾವಂ ತಿ ಭಣಿದಂ ದ್ರವ್ಯಪಾಪಬನ್ಧಕಾರಣತ್ವಾದ- ಶುಭಪರಿಣಾಮಃ ಪಾಪಂ ಭಣ್ಯತೇ . ಕೇಷು ವಿಷಯೇಷು ಯೋಽಸೌ ಶುಭಾಶುಭಪರಿಣಾಮಃ . ಅಣ್ಣೇಸು ನಿಜಶುದ್ಧಾತ್ಮನಃ ಸಕಾಶಾದನ್ಯೇಷು ಶುಭಾಶುಭಬಹಿರ್ದ್ರವ್ಯೇಷು . ಪರಿಣಾಮೋ ಣಣ್ಣಗದೋ ಪರಿಣಾಮೋ ನಾನ್ಯಗತೋಽನನ್ಯಗತಃ ಸ್ವಸ್ವರೂಪಸ್ಥ ಇತ್ಯರ್ಥಂಃ . ಸ ಇತ್ಥಂಭೂತಃ ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗಲಕ್ಷಣಃ ಪರಿಣಾಮಃ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಕಾರಣಂ ದುಃಖಕ್ಷಯಕಾರಣಂ ದುಃಖಕ್ಷಯಾಭಿಧಾನ- ಮೋಕ್ಷಸ್ಯ ಕಾರಣಂ ಭಣಿದೋ ಭಣಿತಃ . ಕ್ವ ಭಣಿತಃ . ಸಮಯೇ ಪರಮಾಗಮೇ ಲಬ್ಧಿಕಾಲೇ ವಾ . ಕಿಂಚ, ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿಸಾಸಾದನಮಿಶ್ರಗುಣಸ್ಥಾನತ್ರಯೇ ತಾರತಮ್ಯೇನಾಶುಭಪರಿಣಾಮೋ ಭವತೀತಿ ಪೂರ್ವಂ ಭಣಿತಮಾಸ್ತೇ, ಅವಿರತ- ದೇಶವಿರತಪ್ರಮತ್ತಸಂಯತಸಂಜ್ಞಗುಣಸ್ಥಾನತ್ರಯೇ ತಾರತಮ್ಯೇನ ಶುಭಪರಿಣಾಮಶ್ಚ ಭಣಿತಃ, ಅಪ್ರಮತ್ತಾದಿಕ್ಷೀಣಕಷಾಯಾನ್ತಗುಣ- ಸ್ಥಾನೇಷು ತಾರತಮ್ಯೇನ ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗೋಽಪಿ ಭಣಿತಃ . ನಯವಿವಕ್ಷಾಯಾಂ ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಯಾದಿಕ್ಷೀಣಕ ಷಾಯಾನ್ತಗುಣಸ್ಥಾನೇಷು

ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಅನ್ಯೇಷು ] ಪರಕೇ ಪ್ರತಿ [ಶುಭ ಪರಿಣಾಮಃ ] ಶುಭ ಪರಿಣಾಮ [ಪುಣ್ಯಮ್ ] ಪುಣ್ಯ ಹೈ, ಔರ [ಅಶುಭಃ ] ಅಶುಭ ಪರಿಣಾಮ [ಪಾಪಮ್ ] ಪಾಪ ಹೈ, [ಇತಿ ಭಣಿತಮ್ ] ಐಸಾ ಕಹಾ ಹೈ; [ಅನನ್ಯಗತಃ ಪರಿಣಾಮಃ ] ಜೋ ದೂಸರೇಕೇ ಪ್ರತಿ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ನಹೀಂ ಹೈ ಐಸಾ ಪರಿಣಾಮ [ಸಮಯೇ ] ಸಮಯ ಪರ [ದುಃಖಕ್ಷಯಕಾರಣಮ್ ] ದುಃಖಕ್ಷಯಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ ..೧೮೧..

ಟೀಕಾ : — ಪ್ರಥಮ ತೋ ಪರಿಣಾಮ ದೋ ಪ್ರಕಾರಕಾ ಹೈ — ಪರದ್ರವ್ಯಪ್ರವೃತ್ತ (ಪರದ್ರವ್ಯಕೇ ಪ್ರತಿ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ) ಔರ ಸ್ವದ್ರವ್ಯಪ್ರವೃತ್ತ . ಇನಮೇಂಸೇ ಪರದ್ರವ್ಯಪ್ರವೃತ್ತಪರಿಣಾಮ ಪರಕೇ ದ್ವಾರಾ ಉಪರಕ್ತ (-ಪರಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ ವಿಕಾರೀ) ಹೋನೇಸೇ ವಿಶಿಷ್ಟ ಪರಿಣಾಮ ಹೈ ಔರ ಸ್ವದ್ರವ್ಯಪ್ರವೃತ್ತ ಪರಿಣಾಮ ಪರಕೇ ದ್ವಾರಾ ಉಪರಕ್ತ ನ ಹೋನೇಸೇ ಅವಿಶಿಷ್ಟ ಪರಿಣಾಮ ಹೈ . ಉಸಮೇಂ ವಿಶಿಷ್ಟ ಪರಿಣಾಮಕೇ ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ದೋ ಭೇದ ಹೈಂ – ಶುಭಪರಿಣಾಮ ಔರ ಅಶುಭ ಪರಿಣಾಮ . ಉನಮೇಂ ಪುಣ್ಯರೂಪ ಪುದ್ಗಲಕೇ ಬಂಧಕಾ ಕಾರಣ ಹೋನೇಸೇ ಶುಭಪರಿಣಾಮ ಪುಣ್ಯ ಹೈ ಔರ ಪಾಪರೂಪ ಪುದ್ಗಲಕೇ ಬಂಧಕಾ ಕಾರಣ ಹೋನೇಸೇ ಅಶುಭ ಪರಿಣಾಮ ಪಾಪ ಹೈ . ಅವಿಶಿಷ್ಟ ಪರಿಣಾಮ ತೋ ಶುದ್ಧ ಹೋನೇಸೇ ಏಕ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಉಸಕೇ ಭೇದ ನಹೀಂ ಹೈಂ . ವಹ (ಅವಿಶಿಷ್ಟ ಪರಿಣಾಮ) ಯಥಾಕಾಲ ಸಂಸಾರದುಃಖಕೇ ಹೇತುಭೂತ ಕರ್ಮಪುದ್ಗಲಕೇ ಕ್ಷಯಕಾ ಕಾರಣ ಹೋನೇಸೇ ಸಂಸಾರದುಃಖಕಾ ಹೇತುಭೂತ ಕರ್ಮಪುದ್ಗಲಕಾ ಕ್ಷಯಸ್ವರೂಪ ಮೋಕ್ಷ ಹೀ ಹೈ .

೩೪೦ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-