ಸೋಽಯಮಾತ್ಮಾ ಪರದ್ರವ್ಯೋಪಾದಾನಹಾನಶೂನ್ಯೋಽಪಿ ಸಾಮ್ಪ್ರತಂ ಸಂಸಾರಾವಸ್ಥಾಯಾಂ ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರೀಕೃತ- ಪರದ್ರವ್ಯಪರಿಣಾಮಸ್ಯ ಸ್ವಪರಿಣಾಮಮಾತ್ರಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯತ್ವಭೂತತ್ವಾತ್ ಕೇವಲಸ್ಯ ಕಲಯನ್ ಕರ್ತೃತ್ವಂ, ತದೇವ ತಸ್ಯ ಸ್ವಪರಿಣಾಮಂ ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರೀಕೃತ್ಯೋಪಾತ್ತಕರ್ಮಪರಿಣಾಮಾಭಿಃ ಪುದ್ಗಲಧೂಲೀಭಿರ್ವಿಶಿಷ್ಟಾವಗಾಹರೂಪೇಣೋಪಾದೀಯತೇ ಕದಾಚಿನ್ಮುಚ್ಯತೇ ಚ ..೧೮೬.. ಪರಭಾವಂ ನ ಗೃಹ್ಣಾತಿ ನ ಮುಞ್ಚತಿ ನ ಚ ಕರೋತ್ಯುಪಾದಾನರೂಪೇಣ ಲೋಹಪಿಣ್ಡೋ ವಾಗ್ನಿಂ ತಥಾಯಮಾತ್ಮಾ ನ ಚ ಗೃಹ್ಣಾತಿ ನ ಚ ಮುಞ್ಚತಿ ನ ಚ ಕರೋತ್ಯುಪಾದಾನರೂಪೇಣ ಪುದ್ಗಲಕರ್ಮಾಣೀತಿ . ಕಿಂ ಕುರ್ವನ್ನಪಿ . ಪೋಗ್ಗಲಮಜ್ಝೇ ವಟ್ಟಣ್ಣವಿ ಸವ್ವಕಾಲೇಸು ಕ್ಷೀರನೀರನ್ಯಾಯೇನ ಪುದ್ಗಲಮಧ್ಯೇ ವರ್ತ್ತಮಾನೋಽಪಿ ಸರ್ವಕಾಲೇಷು . ಅನೇನ ಕಿ ಮುಕ್ತಂ ಭವತಿ . ಯಥಾ ಸಿದ್ಧೋ ಭಗವಾನ್ ಪುದ್ಗಲಮಧ್ಯೇ ವರ್ತ್ತಮಾನೋಽಪಿ ಪರದ್ರವ್ಯಗ್ರಹಣಮೋಚನಕರಣರಹಿತಸ್ತಥಾ ಶುದ್ಧನಿಶ್ಚಯೇನ ಶಕ್ತಿರೂಪೇಣ ಸಂಸಾರೀ ಜೀವೋಽಪೀತಿ ಭಾವಾರ್ಥಃ ..೧೮೫.. ಅಥ ಯದ್ಯಯಮಾತ್ಮಾ ಪುದ್ಗಲಕರ್ಮ ನ ಕರೋತಿ ನ ಚ ಮುಞ್ಚತಿ ತರ್ಹಿ ಬನ್ಧಃ ಕಥಂ, ತರ್ಹಿ ಮೋಕ್ಷೋಽಪಿ ಕಥಮಿತಿ ಪ್ರಶ್ನೇ ಪ್ರತ್ಯುತ್ತರಂ ದದಾತಿ --ಸ ಇದಾಣಿಂ ಕತ್ತಾ ಸಂ ಸ ಇದಾನೀಂ ಕರ್ತಾ ಸನ್ . ಸ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಲಕ್ಷಣ ಆತ್ಮಾ, ಇದಾನೀಂ ಕೋಽರ್ಥಃ ಏವಂ ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ನಯವಿಭಾಗೇನ, ಕರ್ತಾ ಸನ್ . ಕಸ್ಯ . ಸಗಪರಿಣಾಮಸ್ಸ ನಿರ್ವಿಕಾರನಿತ್ಯಾ-
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಸಃ ] ವಹ [ಇದಾನೀಂ ] ಅಭೀ (ಸಂಸಾರಾವಸ್ಥಾಮೇಂ) [ದ್ರವ್ಯಜಾತಸ್ಯ ] ದ್ರವ್ಯಸೇ (ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯಸೇ) ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲೇ [ಸ್ವಕಪರಿಣಾಮಸ್ಯ ] (ಅಶುದ್ಧ) ಸ್ವಪರಿಣಾಮಕಾ [ಕರ್ತಾ ಸನ್ ] ಕರ್ತಾ ಹೋತಾ ಹುಆ [ಕರ್ಮಧೂಲಿಭಿಃ ] ಕರ್ಮರಜಸೇ [ಆದೀಯತೇ ] ಗ್ರಹಣ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ ಔರ [ಕದಾಚಿತ್ ವಿಮುಚ್ಯತೇ ] ಕದಾಚಿತ್ ಛೋಡಾ ಜಾತಾ ಹೈ ..೧೮೬..
ಟೀಕಾ : — ಸೋ ಯಹ ಆತ್ಮಾ ಪರದ್ರವ್ಯಕೇ ಗ್ರಹಣ – ತ್ಯಾಗಸೇ ರಹಿತ ಹೋತಾ ಹುಆ ಭೀ ಅಭೀ ಸಂಸಾರಾವಸ್ಥಾಮೇಂ, ಪರದ್ರವ್ಯಪರಿಣಾಮಕೋ ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರ ಕರತೇ ಹುಏ ಕೇವಲ ಸ್ವಪರಿಣಾಮಮಾತ್ರಕಾ — ಉಸ ಸ್ವಪರಿಣಾಮಕೇ ದ್ರವ್ಯತ್ವಭೂತ ಹೋನೇಸೇ — ಕರ್ತೃತ್ವಕಾ ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹುಆ, ಉಸಕೇ ಇಸೀ ಸ್ವಪರಿಣಾಮಕೋ ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರ ಕರಕೇ ಕರ್ಮಪರಿಣಾಮಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೀ ಹುಈ ಐಸೀ ಪುದ್ಗಲರಜಕೇ ದ್ವಾರಾ ವಿಶಿಷ್ಟ ಅವಗಾಹರೂಪಸೇ ಗ್ರಹಣ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ ಔರ ಕದಾಚಿತ್ ಛೋಡಾ ಜಾತಾ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಅಭೀ ಸಂಸಾರಾವಸ್ಥಾಮೇಂ ಜೀವ ಪೌದ್ಗಲಿಕ ಕರ್ಮಪರಿಣಾಮಕೋ ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರ ಕರಕೇ ಅಪನೇ ಅಶುದ್ಧ ಪರಿಣಾಮಕಾ ಹೀ ಕರ್ತಾ ಹೋತಾ ಹೈ (ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ಅಶುದ್ಧ ಪರಿಣಾಮ ಸ್ವದ್ರವ್ಯಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ ), ಪರದ್ರವ್ಯಕಾ ಕರ್ತಾ ನಹೀಂ ಹೋತಾ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ಜೀವ ಅಪನೇ ಅಶುದ್ಧ ಪರಿಣಾಮಕಾ ಕರ್ತಾ ಹೋನೇ ಪರ ಜೀವಕೇ ಉಸೀ ಅಶುದ್ಧ ಪರಿಣಾಮಕೋ ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರ ಕರಕೇ ಕರ್ಮರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತೀ ಹುಈ ಪುದ್ಗಲರಜ ವಿಶೇಷ ಅವಗಾಹರೂಪಸೇ ಜೀವಕೋ ಗ್ರಹಣ೧ ಕರತೀ ಹೈ, ಔರ ಕಭೀ (ಸ್ಥಿತಿಕೇ ಅನುಸಾರ ರಹಕರ ಅಥವಾ ಜೀವಕೇ
೩೪೬ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
೧. ಕರ್ಮಪರಿಣತ ಪುದ್ಗಲೋಂಕಾ ಜೀವಕೇ ಸಾಥ ವಿಶೇಷ ಅವಗಾಹರೂಪಸೇ ರಹನೇಕೋ ಹೀ ಯಹಾಂ ಕರ್ಮಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಜೀವಕಾ ‘ಗ್ರಹಣ ಹೋನಾ’ ಕಹಾ ಹೈ .