ಆತ್ಮನೋ ಹಿ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮೈವ ಸದಹೇತುಕತ್ವೇನಾನಾದ್ಯನನ್ತತ್ವಾತ್ ಸ್ವತಃಸಿದ್ಧತ್ವಾಚ್ಚ ಧ್ರುವೋ, ನ ಕಿಂಚನಾಪ್ಯನ್ಯತ್ . ಶುದ್ಧತ್ವಂ ಚಾತ್ಮನಃ ಪರದ್ರವ್ಯವಿಭಾಗೇನ ಸ್ವಧರ್ಮಾವಿಭಾಗೇನ ಚೈಕತ್ವಾತ್ . ತಚ್ಚ ಜ್ಞಾನಾತ್ಮಕ- ತ್ವಾದ್ದರ್ಶನಭೂತತ್ವಾದತೀನ್ದ್ರಿಯಮಹಾರ್ಥತ್ವಾದಚಲತ್ವಾದನಾಲಮ್ಬತ್ವಾಚ್ಚ . ತತ್ರ ಜ್ಞಾನಮೇವಾತ್ಮನಿ ಬಿಭ್ರತಃ ಸ್ವಯಂ ದರ್ಶನಭೂತಸ್ಯ ಚಾತನ್ಮಯಪರದ್ರವ್ಯವಿಭಾಗೇನ ಸ್ವಧರ್ಮಾವಿಭಾಗೇನ ಚಾಸ್ತ್ಯೇಕತ್ವಮ್ . ತಥಾ ಪ್ರತಿನಿಯತಸ್ಪರ್ಶರಸ- ಗನ್ಧವರ್ಣಗುಣಶಬ್ದಪರ್ಯಾಯಗ್ರಾಹೀಣ್ಯನೇಕಾನೀನ್ದ್ರಿಯಾಣ್ಯತಿಕ್ರಮ್ಯ ಸರ್ವಸ್ಪರ್ಶರಸಗನ್ಧವರ್ಣಗುಣಶಬ್ದಪರ್ಯಾಯಗ್ರಾಹಕ- ಸ್ಯೈಕಸ್ಯ ಸತೋ ಮಹತೋಽರ್ಥಸ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯಾತ್ಮಕಪರದ್ರವ್ಯವಿಭಾಗೇನ ಸ್ಪರ್ಶಾದಿಗ್ರಹಣಾತ್ಮಕಸ್ವಧರ್ಮಾವಿಭಾಗೇನ ಸ್ವಾತ್ಮಾನುಭೂತಿಲಕ್ಷಣನಿಶ್ಚಯನಯಬಲೇನ ಪೂರ್ವಮಪಹಾಯ ನಿರಾಕೃತ್ಯ . ಪಶ್ಚಾತ್ ಕಿಂ ಕರೋತಿ . ಣಾಣಮಹಮೇಕ್ಕೋ ಜ್ಞಾನಮಹಮೇಕಃ, ಸಕಲವಿಮಲಕೇವಲಜ್ಞಾನಮೇವಾಹಂ ಭಾವಕರ್ಮದ್ರವ್ಯಕರ್ಮನೋಕರ್ಮರಹಿತತ್ವೇನೈಕಶ್ಚ . ಇದಿ ಜೋ ಝಾಯದಿ ಇತ್ಯನೇನ ಪ್ರಕಾರೇಣ ಯೋಽಸೌ ಧ್ಯಾಯತಿ ಚಿನ್ತಯತಿ ಭಾವಯತಿ . ಕ್ಕ . ಝಾಣೇ ನಿಜಶುದ್ಧಾತ್ಮಧ್ಯಾನೇ ಸ್ಥಿತಃ ಸೋ ಅಪ್ಪಾಣಂ ಹವದಿ ಝಾದಾ ಸ ಆತ್ಮಾನಂ ಭವತಿ ಧ್ಯಾತಾ . ಸ ಚಿದಾನನ್ದೈಕಸ್ವಭಾವಪರಮಾತ್ಮಾನಂ ಧ್ಯಾತಾ ಭವತೀತಿ . ತತಶ್ಚ ಪರಮಾತ್ಮಧ್ಯಾನಾತ್ತಾದೃಶಮೇವ ಪರಮಾತ್ಮಾನಂ ಲಭತೇ . ತದಪಿ ಕಸ್ಮಾತ್ . ಉಪಾದಾನಕಾರಣಸದ್ದಶಂ ಕಾರ್ಯಮಿತಿ ವಚನಾತ್ . ತತೋ ಜ್ಞಾಯತೇ ಶುದ್ಧನಯಾಚ್ಛುದ್ಧಾತ್ಮಲಾಭ ಇತಿ ..೧೯೧.. ಅಥ ಧ್ರುವತ್ವಾಚ್ಛುದ್ಧಾತ್ಮಾನಮೇವ ಭಾವಯೇಽಹಮಿತಿ ವಿಚಾರಯತಿ — ‘ಮಣ್ಣೇ’ ಇತ್ಯಾದಿಪದಖಣ್ಡನಾರೂಪೇಣ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಕ್ರಿಯತೇ — ಮಣ್ಣೇ ಮನ್ಯೇ ಧ್ಯಾಯಾಮಿ ಸರ್ವಪ್ರಕಾರೋ-
ಟೀಕಾ : — ಶುದ್ಧಾತ್ಮಾ ೧ಸತ್ ಔರ ೨ಅಹೇತುಕ ಹೋನೇಸೇ ಅನಾದಿ – ಅನನ್ತ ಔರ ಸ್ವತಃಸಿದ್ಧ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಆತ್ಮಾಕೇ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಾ ಹೀ ಧ್ರುವ ಹೈ, (ಉಸಕೇ) ದೂಸರಾ ಕುಛ ಭೀ ಧ್ರುವ ನಹೀಂ ಹೈ . ಆತ್ಮಾ ಶುದ್ಧ ಇಸಲಿಯೇ ಹೈ ಕಿ ಉಸೇ ಪರದ್ರವ್ಯಸೇ ವಿಭಾಗ (ಭಿನ್ನತ್ವ) ಔರ ಸ್ವಧರ್ಮಸೇ ಅವಿಭಾಗ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಏಕತ್ವ ಹೈ . ವಹ ಏಕತ್ವ ಆತ್ಮಾಕೇ (೧) ಜ್ಞಾನಾತ್ಮಕಪನೇಕೇ ಕಾರಣ, (೨) ದರ್ಶನಭೂತಪನೇಕೇ ಕಾರಣ, (೩) ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಮಹಾ ಪದಾರ್ಥಪನೇಕೇ ಕಾರಣ, (೪) ಅಚಲಪನೇಕೇ ಕಾರಣ, ಔರ (೫) ನಿರಾಲಮ್ಬಪನೇಕೇ ಕಾರಣ ಹೈ .
ಇನಮೇಂಸೇ (೧ – ೨) ಜೋ ಜ್ಞಾನಕೋ ಹೀ ಅಪನೇಮೇಂ ಧಾರಣ ಕರ ರಖತಾ ಹೈ ಔರ ಜೋ ಸ್ವಯಂ ದರ್ಶನಭೂತ ಹೈ ಐಸೇ ಆತ್ಮಾಕಾ ಅತನ್ಮಯ (ಜ್ಞಾನ – ದರ್ಶನ ರಹಿತ ಐಸಾ) ಪರದ್ರವ್ಯಸೇ ಭಿನ್ನತ್ವ ಹೈ ಔರ ಸ್ವಧರ್ಮಸೇ ಅಭಿನ್ನತ್ವ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಉಸಕೇ ಏಕತ್ವ ಹೈ; (೩) ಔರ ಜೋ ಪ್ರತಿನಿಶ್ಚಿತ ಸ್ಪರ್ಶ – ರಸ – ಗಂಧ – ವರ್ಣರೂಪ ಗುಣ ತಥಾ ಶಬ್ದರೂಪ ಪರ್ಯಾಯಕೋ ಗ್ರಹಣ ಕರನೇವಾಲೀ ಅನೇಕ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕಾ ಅತಿಕ್ರಮ (ಉಲ್ಲಂಘನ) ಕರಕೇ, ಸಮಸ್ತ ಸ್ಪರ್ಶ – ರಸ – ಗಂಧ – ವರ್ಣರೂಪ ಗುಣೋಂ ಔರ ಶಬ್ದರೂಪ ಪರ್ಯಾಯಕೋ ಗ್ರಹಣ ಕರನೇವಾಲಾ ಏಕ ಸತ್ ಮಹಾ ಪದಾರ್ಥ ಹೈ, ಐಸೇ ಆತ್ಮಾಕಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಪರದ್ರವ್ಯಸೇ ವಿಭಾಗ ಹೈ, ಔರ ಸ್ಪರ್ಶಾದಿಕೇ ಗ್ರಹಣಸ್ವರೂಪ (ಜ್ಞಾನಸ್ವರೂಪ) ಸ್ವಧರ್ಮಸೇ ಅವಿಭಾಗ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಉಸಕೇ ಏಕತ್ವ ಹೈ, (೪) ಔರ ಕ್ಷಣವಿನಾಶರೂಪಸೇ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಜ್ಞೇಯಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ (ಪ್ರತಿಕ್ಷಣ ನಷ್ಟ ಹೋನೇವಾಲೀ ಜ್ಞಾತವ್ಯ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ) ಗ್ರಹಣ ಕರನೇ ಔರ ಛೋಡನೇಕಾ
೧. ಸತ್ = ವಿದ್ಯಮಾನ; ಅಸ್ತಿತ್ವವಾಲಾ; ಹೋನೇವಾಲಾ .
೨. ಅಹೇತುಕ = ಜಿಸಕಾ ಕೋಈ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಹೈ ಐಸಾ; ಅಕಾರಣ .
೩. ಪ್ರತಿನಿಶ್ಚಿತ = ಪ್ರತಿನಿಯತ . (ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಇನ್ದ್ರಿಯ ಅಪನೇ – ಅಪನೇ ನಿಯತ ವಿಷಯಕೋ ಗ್ರಹಣ ಕರತೀ ಹೈ; ಜೈಸೇ ಚಕ್ಷು ವರ್ಣಕೋ ಗ್ರಹಣ ಕರತೀ ಹೈ .)