ಆತ್ಮಾ ಹಿ ‘ಸಮಗುಣಪರ್ಯಾಯಂ ದ್ರವ್ಯಮ್’ ಇತಿ ವಚನಾತ್ ಜ್ಞಾನೇನ ಸಹ ಹೀನಾಧಿಕತ್ವರಹಿತತ್ವೇನ ಪರಿಣತತ್ವಾತ್ತತ್ಪರಿಮಾಣಃ, ಜ್ಞಾನಂ ತು ಜ್ಞೇಯನಿಷ್ಠತ್ವಾದ್ದಾಹ್ಯನಿಷ್ಠದಹನವತ್ತತ್ಪರಿಮಾಣಂ; ಜ್ಞೇಯಂ ತು ಲೋಕಾಲೋಕವಿಭಾಗವಿಭಕ್ತಾನನ್ತಪರ್ಯಾಯಮಾಲಿಕಾಲೀಢಸ್ವರೂಪಸೂಚಿತಾ ವಿಚ್ಛೇದೋತ್ಪಾದಧ್ರೌವ್ಯಾ ಷಡ್ದ್ರವ್ಯೀ ವ್ಯವಹಾರೇಣ ಸರ್ವಗತಮಿತ್ಯುಪದಿಶತಿ — ಆದಾ ಣಾಣಪಮಾಣಂ ಜ್ಞಾನೇನ ಸಹ ಹೀನಾಧಿಕತ್ವಾಭಾವಾದಾತ್ಮಾ ಜ್ಞಾನಪ್ರಮಾಣೋ ಭವತಿ . ತಥಾಹಿ — ‘ಸಮಗುಣಪರ್ಯಾಯಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಭವತಿ’ ಇತಿ ವಚನಾದ್ವರ್ತಮಾನಮನುಷ್ಯಭವೇ ವರ್ತಮಾನಮನುಷ್ಯ- ಪರ್ಯಾಯಪ್ರಮಾಣಃ, ತಥೈವ ಮನುಷ್ಯಪರ್ಯಾಯಪ್ರದೇಶವರ್ತಿಜ್ಞಾನಗುಣಪ್ರಮಾಣಶ್ಚ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೇಣ ದೃಶ್ಯತೇ ಯಥಾಯಮಾತ್ಮಾ, ತಥಾ ನಿಶ್ಚಯತಃ ಸರ್ವದೈವಾವ್ಯಾಬಾಧಾಕ್ಷಯಸುಖಾದ್ಯನನ್ತಗುಣಾಧಾರಭೂತೋ ಯೋಽಸೌ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಗುಣಸ್ತತ್ಪ್ರಮಾಣೋಽಯಮಾತ್ಮಾ . ಣಾಣಂ ಣೇಯಪ್ಪಮಾಣಮುದ್ದಿಟ್ಠಂ ದಾಹ್ಯನಿಷ್ಠದಹನವತ್ ಜ್ಞಾನಂ ಜ್ಞೇಯಪ್ರಮಾಣಮುದ್ದಿಷ್ಟಂ ಕಥಿತಮ್ . ಣೇಯಂ ಲೋಯಾಲೋಯಂ ಜ್ಞೇಯಂ ಲೋಕಾ- ಅಬ, ಆತ್ಮಾಕಾ ಜ್ಞಾನಪ್ರಮಾಣಪನಾ ಔರ ಜ್ಞಾನಕಾ ಸರ್ವಗತಪನಾ ಉದ್ಯೋತ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಆತ್ಮಾ ] ಆತ್ಮಾ [ಜ್ಞಾನಪ್ರಮಾಣಂ ] ಜ್ಞಾನ ಪ್ರಮಾಣ ಹೈ; [ಜ್ಞಾನಂ ] ಜ್ಞಾನ [ಜ್ಞೇಯಪ್ರಮಾಣಂ ] ಜ್ಞೇಯ ಪ್ರಮಾಣ [ಉದ್ದಿಷ್ಟಂ ] ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ . [ಜ್ಞೇಯಂ ಲೋಕಾಲೋಕಂ ] ಜ್ಞೇಯ ಲೋಕಾಲೋಕ ಹೈ [ತಸ್ಮಾತ್ ] ಇಸಲಿಯೇ [ಜ್ಞಾನಂ ತು ] ಜ್ಞಾನ [ಸರ್ವಗತಂ ] ಸರ್ವಗತ – ಸರ್ವ ವ್ಯಾಪಕ ಹೈ ..೨೩..
ಟೀಕಾ : — ‘ಸಮಗುಣಪರ್ಯಾಯಂ ದ್ರವ್ಯಂ (ಗುಣ -ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಅರ್ಥಾತ್ ಯುಗಪದ್ ಸರ್ವಗುಣ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೀ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ)’ ಇಸ ವಚನಕೇ ಅನುಸಾರ ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞಾನಸೇ ಹೀನಾಧಿಕತಾರಹಿತರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ ಜ್ಞಾನಪ್ರಮಾಣ ಹೈ, ಔರ ಜ್ಞಾನ ೧ಜ್ಞೇಯನಿಷ್ಠ ಹೋನೇಸೇ, ದಾಹ್ಯನಿಷ್ಠ ೨ ದಹನಕೀ ಭಾಂತಿ, ಜ್ಞೇಯ ಪ್ರಮಾಣ ಹೈ . ಜ್ಞೇಯ ತೋ ಲೋಕ ಔರ ಅಲೋಕಕೇ ವಿಭಾಗಸೇ ೩ವಿಭಕ್ತ, ೪ಅನನ್ತ ಪರ್ಯಾಯಮಾಲಾಸೇ ಆಲಿಂಗಿತ ಸ್ವರೂಪಸೇ ಸೂಚಿತ ( – ಪ್ರಗಟ, ಜ್ಞಾನ), ನಾಶವಾನ ದಿಖಾಈ ದೇತಾ ಹುಆ ಭೀ ಧ್ರುವ ಐಸಾ ಷಟ್ದ್ರವ್ಯ -ಸಮೂಹ, ಅರ್ಥಾತ್ ಸಬ ಕುಛ ಹೈ .
ಜೀವದ್ರವ್ಯ ಜ್ಞಾನಪ್ರಮಾಣ ಭಾಖ್ಯುಂ, ಜ್ಞಾನ ಜ್ಞೇಯಪ್ರಮಾಣ ಛೇ; ನೇ ಜ್ಞೇಯ ಲೋಕಾಲೋಕ, ತೇಥೀ ಸರ್ವಗತ ಏ ಜ್ಞಾನ ಛೇ.೨೩.
೪೦ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
೧. ಜ್ಞೇಯನಿಷ್ಠ = ಜ್ಞೇಯೋಂಕಾ ಅವಲಮ್ಬನ ಕರನೇವಾಲಾ; ಜ್ಞೇಯೋಮೇಂ ತತ್ಪರ . ೨. ದಹನ = ಜಲಾನಾ; ಅಗ್ನಿ .
೩. ವಿಭಕ್ತ = ವಿಭಾಗವಾಲಾ . (ಷಟ್ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಸಮೂಹಮೇಂ ಲೋಕ -ಅಲೋಕರೂಪ ದೋ ವಿಭಾಗ ಹೈಂ) .
೪. ಅನನ್ತ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಆಲಿಂಗಿತ ಕರತೀ ಹೈ (ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಹೋತೀ ಹೈಂ) ಐಸೇ ಸ್ವರೂಪವಾಲಾ ದ್ರವ್ಯ ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ .