ಯದಿ ಖಲ್ವಯಮಾತ್ಮಾ ಹೀನೋ ಜ್ಞಾನಾದಿತ್ಯಭ್ಯುಪಗಮ್ಯತೇ ತದಾತ್ಮನೋಽತಿರಿಚ್ಯಮಾನಂ ಜ್ಞಾನಂ ಸ್ವಾಶ್ರಯ- ಭೂತಚೇತನದ್ರವ್ಯಸಮವಾಯಾಭಾವಾದಚೇತನಂ ಭವದ್ರೂಪಾದಿಗುಣಕಲ್ಪತಾಮಾಪನ್ನಂ ನ ಜಾನಾತಿ . ಯದಿ ಪುನರ್ಜ್ಞಾನಾ- ದಧಿಕ ಇತಿ ಪಕ್ಷಃ ಕಕ್ಷೀಕ್ರಿಯತೇ ತದಾವಶ್ಯಂ ಜ್ಞಾನಾದತಿರಿಕ್ತತ್ವಾತ್ ಪೃಥಗ್ಭೂತೋ ಭವನ್ ಘಟಪಟಾದಿ- ಸ್ಥಾನೀಯತಾಮಾಪನ್ನೋ ಜ್ಞಾನಮನ್ತರೇಣ ನ ಜಾನಾತಿ . ತತೋ ಜ್ಞಾನಪ್ರಮಾಣ ಏವಾಯಮಾತ್ಮಾಭ್ಯುಪ- ಗನ್ತವ್ಯಃ .. ೨೪ . ೨೫ .. ಯಸ್ಯ ವಾದಿನೋ ಮತೇಽತ್ರ ಜಗತಿ ತಸ್ಸ ಸೋ ಆದಾ ತಸ್ಯ ಮತೇ ಸ ಆತ್ಮಾ ಹೀಣೋ ವಾ ಅಹಿಓ ವಾ ಣಾಣಾದೋ ಹವದಿ ಧುವಮೇವ ಹೀನೋ ವಾ ಅಧಿಕೋ ವಾ ಜ್ಞಾನಾತ್ಸಕಾಶಾದ್ ಭವತಿ ನಿಶ್ಚಿತಮೇವೇತಿ ..೨೪.. ಹೀಣೋ ಜದಿ ಸೋ ಆದಾ ತಂ ಣಾಣಮಚೇದಣಂ ಣ ಜಾಣಾದಿ ಹೀನೋ ಯದಿ ಸ ಆತ್ಮಾ ತದಾಗ್ನೇರಭಾವೇ ಸತಿ ಉಷ್ಣಗುಣೋ ಯಥಾ ಶೀತಲೋ ಭವತಿ ತಥಾ ಸ್ವಾಶ್ರಯಭೂತಚೇತನಾತ್ಮಕದ್ರವ್ಯಸಮವಾಯಾಭಾವಾತ್ತಸ್ಯಾತ್ಮನೋ ಜ್ಞಾನಮಚೇತನಂ ಭವತ್ಸತ್ ಕಿಮಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ . ಅಹಿಓ
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಇಹ ] ಇಸ ಜಗತಮೇಂ [ಯಸ್ಯ ] ಜಿಸಕೇ ಮತಮೇಂ [ಆತ್ಮಾ ] ಆತ್ಮಾ [ಜ್ಞಾನಪ್ರಮಾಣಂ ] ಜ್ಞಾನಪ್ರಮಾಣ [ನ ಭವತಿ ] ನಹೀಂ ಹೈ, [ತಸ್ಯ ] ಉಸಕೇ ಮತಮೇಂ [ ಸಃ ಆತ್ಮಾ ] ವಹ ಆತ್ಮಾ [ಧ್ರುವಮ್ ಏವ ] ಅವಶ್ಯ [ಜ್ಞಾನಾತ್ ಹೀನಃ ವಾ ] ಜ್ಞಾನಸೇ ಹೀನ [ಅಧಿಕಃ ವಾ ಭವತಿ ] ಅಥವಾ ಅಧಿಕ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ .
[ಯದಿ ] ಯದಿ [ಸಃ ಆತ್ಮಾ ] ವಹ ಆತ್ಮಾ [ಹೀನಃ ] ಜ್ಞಾನಸೇ ಹೀನ ಹೋ [ತತ್ ] ತೋ ವಹ [ಜ್ಞಾನಂ ] ಜ್ಞಾನ [ಅಚೇತನಂ ] ಅಚೇತನ ಹೋನೇಸೇ [ನ ಜಾನಾತಿ ] ನಹೀಂ ಜಾನೇಗಾ, [ಜ್ಞಾನಾತ್ ಅಧಿಕಃ ವಾ ] ಔರ ಯದಿ (ಆತ್ಮಾ) ಜ್ಞಾನಸೇ ಅಧಿಕ ಹೋ ತೋ (ವಹ ಆತ್ಮಾ) [ಜ್ಞಾನೇನ ವಿನಾ ] ಜ್ಞಾನಕೇ ಬಿನಾ [ಕಥಂ ಜಾನಾತಿ ] ಕೈಸೇ ಜಾನೇಗಾ ? ..೨೪ -೨೫..
ಟೀಕಾ : — ಯದಿ ಯಹ ಸ್ವೀಕಾರ ಕಿಯಾ ಜಾಯೇ ಕಿ ಯಹ ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞಾನಸೇ ಹೀನ ಹೈ ತೋ ಆತ್ಮಾಸೇ ಆಗೇ ಬಢ ಜಾನೇವಾಲಾ ಜ್ಞಾನ ( – ಆತ್ಮಾಕೇ ಕ್ಷೇತ್ರಸೇ ಆಗೇ ಬಢಕರ ಉಸಸೇ ಬಾಹರ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋನೇವಾಲಾ ಜ್ಞಾನ) ಅಪನೇ ಆಶ್ರಯಭೂತ ಚೇತನದ್ರವ್ಯಕಾ ಸಮವಾಯ (ಸಮ್ಬನ್ಧ) ನ ರಹನೇಸೇ ಅಚೇತನ ಹೋತಾ ಹುಆ ರೂಪಾದಿ ಗುಣ ಜೈಸಾ ಹೋನೇಸೇ ನಹೀಂ ಜಾನೇಗಾ; ಔರ ಯದಿ ಐಸಾ ಪಕ್ಷ ಸ್ವೀಕಾರ ಕಿಯಾ ಜಾಯೇ ಕಿ ಯಹ ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞಾನಸೇ ಅಧಿಕ ಹೈ ತೋ ಅವಶ್ಯ (ಆತ್ಮಾ) ಜ್ಞಾನಸೇ ಆಗೇ ಬಢ ಜಾನೇಸೇ ( – ಜ್ಞಾನಕೇ ಕ್ಷೇತ್ರಸೇ ಬಾಹರ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋನೇಸೇ) ಜ್ಞಾನಸೇ ಪೃಥಕ್ ಹೋತಾ ಹುಆ ಘಟಪಟಾದಿ ಜೈಸಾ ಹೋನೇಸೇ ಜ್ಞಾನಕೇ ಬಿನಾ ನಹೀಂ ಜಾನೇಗಾ . ಇಸಲಿಯೇ ಯಹ ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞಾನಪ್ರಮಾಣ ಹೀ ಮಾನನಾ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ .
೪೨ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-