ಜ್ಞಾನಂ ಹಿ ತ್ರಿಸಮಯಾವಚ್ಛಿನ್ನಸರ್ವದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯರೂಪವ್ಯವಸ್ಥಿತವಿಶ್ವಜ್ಞೇಯಾಕಾರಾನಾಕ್ರಾಮತ್ ಸರ್ವಗತಮುಕ್ತಂ, ತಥಾಭೂತಜ್ಞಾನಮಯೀಭೂಯ ವ್ಯವಸ್ಥಿತತ್ವಾದ್ಭಗವಾನಪಿ ಸರ್ವಗತ ಏವ . ಏವಂ ಸರ್ವಗತಜ್ಞಾನವಿಷಯತ್ವಾತ್ಸರ್ವೇಽರ್ಥಾ ಅಪಿ ಸರ್ವಗತಜ್ಞಾನಾವ್ಯತಿರಿಕ್ತಸ್ಯ ಭಗವತಸ್ತಸ್ಯ ತೇ ವಿಷಯಾ ಇತಿ ಭಣಿತತ್ವಾತ್ತದ್ಗತಾ ಏವ ಭವನ್ತಿ .
ತತ್ರ ನಿಶ್ಚಯನಯೇನಾನಾಕುಲತ್ವಲಕ್ಷಣಸೌಖ್ಯಸಂವೇದನತ್ವಾಧಿಷ್ಠಾನತ್ವಾವಚ್ಛಿನ್ನಾತ್ಮಪ್ರಮಾಣಜ್ಞಾನಸ್ವ- ತತ್ತ್ವಾಪರಿತ್ಯಾಗೇನ ವಿಶ್ವಜ್ಞೇಯಾಕಾರಾನನುಪಗಮ್ಯಾವಬುಧ್ಯಮಾನೋಽಪಿ ವ್ಯವಹಾರನಯೇನ ಭಗವಾನ್ ಸರ್ವಗತ ಇತಿ ವ್ಯಪದಿಶ್ಯತೇ . ತಥಾ ನೈಮಿತ್ತಿಕಭೂತಜ್ಞೇಯಾಕಾರಾನಾತ್ಮಸ್ಥಾನವಲೋಕ್ಯ ಸರ್ವೇಽರ್ಥಾಸ್ತದ್ಗತಾ ಇತ್ಯುಪಚರ್ಯನ್ತೇ . ನ ಚ ತೇಷಾಂ ಪರಮಾರ್ಥತೋಽನ್ಯೋನ್ಯಗಮನಮಸ್ತಿ, ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಸ್ವರೂಪನಿಷ್ಠತ್ವಾತ್ . ಅಯಂ ಕ್ರಮೋ ಜ್ಞಾನೇಽಪಿ ನಿಶ್ಚೇಯಃ ..೨೬.. ಸರ್ವಜ್ಞಃ . ಕಸ್ಮಾತ್ ಸರ್ವಗತೋ ಭವತಿ . ಜಿಣೋ ಜಿನಃ ಣಾಣಮಯಾದೋ ಯ ಜ್ಞಾನಮಯತ್ವಾದ್ಧೇತೋಃ ಸವ್ವೇ ವಿ ಯ ತಗ್ಗಯಾ ಜಗದಿ ಅಟ್ಠಾ ಸರ್ವೇಽಪಿ ಚ ಯೇ ಜಗತ್ಯರ್ಥಾಸ್ತೇ ದರ್ಪಣೇ ಬಿಮ್ಬವದ್ ವ್ಯವಹಾರೇಣ ತತ್ರ ಭಗವತಿ ಗತಾ ಭವನ್ತಿ . ಕಸ್ಮಾತ್ . ತೇ ಭಣಿದಾ ತೇಽರ್ಥಾಸ್ತತ್ರ ಗತಾ ಭಣಿತಾಃ ವಿಸಯಾದೋ ವಿಷಯತ್ವಾತ್ಪರಿಚ್ಛೇದ್ಯತ್ವಾತ್ ಜ್ಞೇಯತ್ವಾತ್ . ಕಸ್ಯ . ತಸ್ಸ ತಸ್ಯ ಭಗವತ ಇತಿ . ತಥಾಹಿ ---ಯದನನ್ತಜ್ಞಾನಮನಾಕುಲತ್ವಲಕ್ಷಣಾನನ್ತಸುಖಂ ಚ ತದಾಧಾರಭೂತಸ್ತಾವದಾತ್ಮಾ . ಇತ್ಥಂ- ಭೂತಾತ್ಮಪ್ರಮಾಣಂ ಜ್ಞಾನಮಾತ್ಮನಃ ಸ್ವಸ್ವರೂಪಂ ಭವತಿ . ಇತ್ಥಂಭೂತಂ ಸ್ವಸ್ವರೂಪಂ ದೇಹಗತಮಪರಿತ್ಯಜನ್ನೇವ ಲೋಕಾಲೋಕಂ ಪರಿಚ್ಛಿನತ್ತಿ . ತತಃ ಕಾರಣಾದ್ವಯವಹಾರೇಣ ಸರ್ವಗತೋ ಭಣ್ಯತೇ ಭಗವಾನ್ . ಯೇನ ಚ ಕಾರಣೇನ ನೀಲಪೀತಾದಿಬಹಿಃ- ಪದಾರ್ಥಾ ಆದರ್ಶೇ ಬಿಮ್ಬವತ್ ಪರಿಚ್ಛಿತ್ತ್ಯಾಕಾರೇಣ ಜ್ಞಾನೇ ಪ್ರತಿಫಲನ್ತಿ ತತಃ ಕಾರಣಾದುಪಚಾರೇಣಾರ್ಥಕಾರ್ಯಭೂತಾ
ಟೀಕಾ : — ಜ್ಞಾನ ತ್ರಿಕಾಲಕೇ ಸರ್ವ ದ್ರವ್ಯ – ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಸಮಸ್ತ ಜ್ಞೇಯಾಕಾರೋಂಕೋ ಪಹುಂಚ ಜಾನೇಸೇ ( – ಜಾನತಾ ಹೋನೇಸೇ) ಸರ್ವಗತ ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ; ಔರ ಐಸೇ (ಸರ್ವಗತ) ಜ್ಞಾನಮಯ ಹೋಕರ ರಹನೇಸೇ ಭಗವಾನ ಭೀ ಸರ್ವಗತ ಹೀ ಹೈಂ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ಸರ್ವ ಪದಾರ್ಥ ಭೀ ಸರ್ವಗತ ಜ್ಞಾನಕೇ ವಿಷಯ ಹೋನೇಸೇ, ಸರ್ವಗತ ಜ್ಞಾನಸೇ ಅಭಿನ್ನ ಉನ ಭಗವಾನಕೇ ವೇ ವಿಷಯ ಹೈಂ ಐಸಾ (ಶಾಸ್ತ್ರಮೇಂ) ಕಹಾ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಸರ್ವ ಪದಾರ್ಥ ಭಗವಾನಗತ ಹೀ ( – ಭಗವಾನಮೇಂ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೀ) ಹೈಂ .
ವಹಾಂ (ಐಸಾ ಸಮಝನಾ ಕಿ) — ನಿಶ್ಚಯನಯಸೇ ಅನಾಕುಲತಾಲಕ್ಷಣ ಸುಖಕಾ ಜೋ ಸಂವೇದನ ಉಸ ಸುಖಸಂವೇದನಕೇ ೧ಅಧಿಷ್ಠಾನತಾ ಜಿತನಾ ಹೀ ಆತ್ಮಾ ಹೈ ಔರ ಉಸ ಆತ್ಮಾಕೇ ಬರಾಬರ ಹೀ ಜ್ಞಾನ ಸ್ವತತ್ತ್ವ ಹೈ; ಉಸ ನಿಜ – ಸ್ವರೂಪ ಆತ್ಮಪ್ರಮಾಣ ಜ್ಞಾನಕೋ ಛೋಡೇ ಬಿನಾ, ಸಮಸ್ತ ೨ಜ್ಞೇಯಾಕಾರೋಂಕೇ ನಿಕಟ ಗಯೇ ಬಿನಾ, ಭಗವಾನ (ಸರ್ವ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೋ) ಜಾನತೇ ಹೈಂ . ನಿಶ್ಚಯನಯಸೇ ಐಸಾ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ವ್ಯವಹಾರನಯಸೇ ಯಹ ಕಹಾ
೪೪ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
೧. ಅಧಿಷ್ಠಾನ = ಆಧಾರ, ರಹನೇಕಾ ಸ್ಥಾನ . (ಆತ್ಮಾ ಸುಖಸಂವೇದನಕಾ ಆಧಾರ ಹೈ . ಜಿತನೇಮೇಂ ಸುಖಕಾ ವೇದನ ಹೋತಾ ಹೈ ಉತನಾ ಹೀ ಆತ್ಮಾ ಹೈ .)
೨. ಜ್ಞೇಯಾಕಾರೋಂ = ಪರ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ ದ್ರವ್ಯ -ಗುಣ -ಪರ್ಯಾಯ ಜೋ ಕಿ ಜ್ಞೇಯ ಹೈಂ . (ಯಹ ಜ್ಞೇಯಾಕಾರ ಪರಮಾರ್ಥತಃ ಆತ್ಮಾಸೇ ಸರ್ವಥಾ ಭಿನ್ನ ಹೈ .)