ಯದಿ ಖಲು ನಿಖಿಲಾತ್ಮೀಯಜ್ಞೇಯಾಕಾರಸಮರ್ಪಣದ್ವಾರೇಣಾವತೀರ್ಣಾಃ ಸರ್ವೇಽರ್ಥಾ ನ ಪ್ರತಿಭಾನ್ತಿ ಜ್ಞಾನೇ ತದಾ ತನ್ನ ಸರ್ವಗತಮಭ್ಯುಪಗಮ್ಯೇತ . ಅಭ್ಯುಪಗಮ್ಯೇತ ವಾ ಸರ್ವಗತಂ, ತರ್ಹಿ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಸಂವೇದನಮುಕುರುನ್ದ- ಭೂಮಿಕಾವತೀರ್ಣ(ಪ್ರತಿ)ಬಿಮ್ಬಸ್ಥಾನೀಯಸ್ವೀಯಸ್ವೀಯಸಂವೇದ್ಯಾಕಾರಕಾರಣಾನಿ ಪರಮ್ಪರಯಾ ಪ್ರತಿಬಿಮ್ಬಸ್ಥಾನೀಯ- ಸಂವೇದ್ಯಾಕಾರಕಾರಣಾನೀತಿ ಕಥಂ ನ ಜ್ಞಾನಸ್ಥಾಯಿನೋಽರ್ಥಾ ನಿಶ್ಚೀಯನ್ತೇ .. ೩೧ .. ವಾ ಣಾಣಂ ವ್ಯವಹಾರೇಣ ಸರ್ವಗತಂ ಜ್ಞಾನಂ ಸಮ್ಮತಂ ಚೇದ್ಭವತಾಂ ಕಹಂ ಣ ಣಾಣಟ್ಠಿಯಾ ಅಟ್ಠಾ ತರ್ಹಿ ವ್ಯವಹಾರನಯೇನ ಸ್ವಕೀಯಜ್ಞೇಯಾಕಾರಪರಿಚ್ಛಿತ್ತಿಸಮರ್ಪಣದ್ವಾರೇಣ ಜ್ಞಾನಸ್ಥಿತಾ ಅರ್ಥಾಃ ಕಥಂ ನ ಭವನ್ತಿ ಕಿಂತು ಭವನ್ತ್ಯೇವೇತಿ . ಅತ್ರಾಯಮಭಿಪ್ರಾಯಃ --ಯತ ಏವ ವ್ಯವಹಾರೇಣ ಜ್ಞೇಯಪರಿಚ್ಛಿತ್ತ್ಯಾಕಾರಗ್ರಹಣದ್ವಾರೇಣ ಜ್ಞಾನಂ ಸರ್ವಗತಂ ಭಣ್ಯತೇ, ತಸ್ಮಾದೇವ ಜ್ಞೇಯಪರಿಚ್ಛಿತ್ತ್ಯಾಕಾರಸಮರ್ಪಣದ್ವಾರೇಣ ಪದಾರ್ಥಾ ಅಪಿ ವ್ಯವಹಾರೇಣ ಜ್ಞಾನಗತಾ ಭಣ್ಯನ್ತ ಇತಿ ..೩೧.. ಅಥ ಜ್ಞಾನಿನಃ ಪದಾರ್ಥೈಃ ಸಹ ಯದ್ಯಪಿ ವ್ಯವಹಾರೇಣ ಗ್ರಾಹ್ಯಗ್ರಾಹಕಸಮ್ಬನ್ಧೋಽಸ್ತಿ ತಥಾಪಿ ಸಂಶ್ಲೇಷಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೋ ನಾಸ್ತಿ, ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಜ್ಞೇಯಪದಾರ್ಥೈಃ ಸಹ ಭಿನ್ನತ್ವಮೇವೇತಿ ಪ್ರತಿಪಾದಯತಿ — ಗೇಣ್ಹದಿ ಣೇವ ಣ
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಯದಿ ] ಯದಿ [ತೇ ಅರ್ಥಾಃ ] ವೇ ಪದಾರ್ಥ [ಜ್ಞಾನೇ ನ ಸಂತಿ ] ಜ್ಞಾನಮೇಂ ನ ಹೋಂ ತೋ [ಜ್ಞಾನಂ ] ಜ್ಞಾನ [ಸರ್ವಗತಂ ] ಸರ್ವಗತ [ನ ಭವತಿ ] ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ [ವಾ ] ಔರ ಯದಿ [ಜ್ಞಾನಂ ಸರ್ವಗತಂ ] ಜ್ಞಾನ ಸರ್ವಗತ ಹೈ ತೋ [ಅರ್ಥಾಃ ] ಪದಾರ್ಥ [ಜ್ಞಾನಸ್ಥಿತಾಃ ] ಜ್ಞಾನಸ್ಥಿತ [ಕಥಂ ನ ] ಕೈಸೇ ನಹೀಂ ಹೈಂ ? (ಅರ್ಥಾತ್ ಅವಶ್ಯ ಹೈಂ) ..೩೧..
ಟೀಕಾ : — ಯದಿ ಸಮಸ್ತ ಸ್ವ -ಜ್ಞೇಯಾಕಾರೋಂಕೇ ಸಮರ್ಪಣ ದ್ವಾರಾ (ಜ್ಞಾನಮೇಂ) ಅವತರಿತ ಹೋತೇ ಹುಏ ಸಮಸ್ತ ಪದಾರ್ಥ ಜ್ಞಾನಮೇಂ ಪ್ರತಿಭಾಸಿತ ನ ಹೋಂ ತೋ ವಹ ಜ್ಞಾನ ಸರ್ವಗತ ನಹೀಂ ಮಾನಾ ಜಾತಾ . ಔರ ಯದಿ ವಹ (ಜ್ಞಾನ) ಸರ್ವಗತ ಮಾನಾ ಜಾಯೇ, ತೋ ಫಿ ರ (ಪದಾರ್ಥ) ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಜ್ಞಾನದರ್ಪಣ -ಭೂಮಿಕಾಮೇಂ ಅವತರಿತ ೧ಬಿಮ್ಬಕೀ ಭಾಂತಿ ಅಪನೇ -ಅಪನೇ ಜ್ಞೇಯಾಕಾರೋಂಕೇ ಕಾರಣ (ಹೋನೇಸೇ) ಔರ ೨ಪರಮ್ಪರಾಸೇ ಪ್ರತಿಬಿಮ್ಬಕೇ ಸಮಾನ ಜ್ಞೇಯಾಕಾರೋಂಕೇ ಕಾರಣ ಹೋನೇಸೇ ಪದಾರ್ಥ ಕೈಸೇ ಜ್ಞಾನಸ್ಥಿತ ನಿಶ್ಚಿತ್ ನಹೀಂ ಹೋತೇ ? (ಅವಶ್ಯ ಹೀ ಜ್ಞಾನಸ್ಥಿತ ನಿಶ್ಚಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ)
ಭಾವಾರ್ಥ : — ದರ್ಪಣಮೇಂ ಮಯೂರ, ಮನ್ದಿರ, ಸೂರ್ಯ, ವೃಕ್ಷ ಇತ್ಯಾದಿಕೇ ಪ್ರತಿಬಿಮ್ಬ ಪಡತೇ ಹೈಂ . ವಹಾಂ ನಿಶ್ಚಯಸೇ ತೋ ಪ್ರತಿಬಿಮ್ಬ ದರ್ಪಣಕೀ ಹೀ ಅವಸ್ಥಾಯೇಂ ಹೈಂ, ತಥಾಪಿ ದರ್ಪಣಮೇಂ ಪ್ರತಿಬಿಮ್ಬ ದೇಖಕರ ೩ಕಾರ್ಯಮೇಂ ಕಾರಣಕಾ ಉಪಚಾರ ಕರಕೇ ವ್ಯವಹಾರಸೇ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ ಕಿ ‘ಮಯೂರಾದಿಕ ದರ್ಪಣಮೇಂ ಹೈಂ .’ ಇಸೀಪ್ರಕಾರ
ಜ್ಞೇಯಾಕಾರ ಬಿಮ್ಬ ಸಮಾನ ಹೈಂ ಔರ ಜ್ಞಾನಮೇಂ ಹೋನೇವಾಲೇ ಜ್ಞಾನಕೀ ಅವಸ್ಥಾರೂಪ ಜ್ಞೇಯಾಕಾರ ಪ್ರತಿಬಿಮ್ಬ ಸಮಾನ ಹೈಂ) .
ಕಾರಣ ಹೈಂ ) ಔರ ಪರಮ್ಪರಾಸೇ ಜ್ಞಾನಕೀ ಅವಸ್ಥಾರೂಪ ಜ್ಞೇಯಾಕಾರೋಂಕೇ (ಜ್ಞಾನಾಕಾರೋಂಕೇ) ಕಾರಣ ಹೈಂ .
೫೨ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
೧. ಬಿಮ್ಬ = ಜಿಸಕಾ ದರ್ಪಣಮೇಂ ಪ್ರತಿಬಿಂಬ ಪಡಾ ಹೋ ವಹ . (ಜ್ಞಾನಕೋ ದರ್ಪಣಕೀ ಉಪಮಾ ದೀ ಜಾಯೇ ತೋ, ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ
೨. ಪದಾರ್ಥ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಸ್ವಜ್ಞೇಯಾಕಾರೋಂಕೇ ಕಾರಣ ಹೈಂ (ಅರ್ಥಾತ್ ಪದಾರ್ಥ ಅಪನೇ -ಅಪನೇ ದ್ರವ್ಯ -ಗುಣ -ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ಸಾಕ್ಷಾತ್
೩. ಪ್ರತಿಬಿಮ್ಬ ನೈಮಿತ್ತಿಕ ಕಾರ್ಯ ಹೈಂ ಔರ ಮಯೂರಾದಿ ನಿಮಿತ್ತ -ಕಾರಣ ಹೈಂ .