ಅಯಂ ಖಲ್ವಾತ್ಮಾ ಸ್ವಭಾವತ ಏವ ಪರದ್ರವ್ಯಗ್ರಹಣಮೋಕ್ಷಣಪರಿಣಮನಾಭಾವಾತ್ಸ್ವತತ್ತ್ವಭೂತಕೇವಲ- ಜ್ಞಾನಸ್ವರೂಪೇಣ ವಿಪರಿಣಮ್ಯ ನಿಷ್ಕಮ್ಪೋನ್ಮಜ್ಜಜ್ಜ್ಯೋತಿರ್ಜಾತ್ಯಮಣಿಕಲ್ಪೋ ಭೂತ್ವಾಽವತಿಷ್ಠಮಾನಃ ಸಮನ್ತತಃ ಸ್ಫು ರಿತದರ್ಶನಜ್ಞಾನಶಕ್ತಿಃ, ಸಮಸ್ತಮೇವ ನಿಃಶೇಷತಯಾತ್ಮಾನಮಾತ್ಮನಾತ್ಮನಿ ಸಂಚೇತಯತೇ . ಅಥವಾ ಯುಗಪದೇವ ಸರ್ವಾರ್ಥಸಾರ್ಥಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರಣೇನ ಜ್ಞಪ್ತಿಪರಿವರ್ತನಾಭಾವಾತ್ ಸಂಭಾವಿತಗ್ರಹಣಮೋಕ್ಷಣಲಕ್ಷಣಕ್ರಿಯಾವಿರಾಮಃ ಪ್ರಥಮಮೇವ ಸಮಸ್ತಪರಿಚ್ಛೇದ್ಯಾಕಾರಪರಿಣತತ್ವಾತ್ ಪುನಃ ಪರಮಾಕಾರಾನ್ತರಮಪರಿಣಮಮಾನಃ ಸಮನ್ತತೋಽಪಿ ವಿಶ್ವಮಶೇಷಂ ಪಶ್ಯತಿ ಜಾನಾತಿ ಚ . ಏವಮಸ್ಯಾತ್ಯನ್ತವಿವಿಕ್ತತ್ವಮೇವ ..೩೨.. ಪರದ್ರವ್ಯಂ ನ ಜಾನಾತಿ . ಪೇಚ್ಛದಿ ಸಮಂತದೋ ಸೋ ಜಾಣದಿ ಸವ್ವಂ ಣಿರವಸೇಸಂ ತಥಾಪಿ ವ್ಯವಹಾರನಯೇನ ಪಶ್ಯತಿ ಸಮನ್ತತಃ ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈರ್ಜಾನಾತಿ ಚ ಸರ್ವಂ ನಿರವಶೇಷಮ್ . ಅಥವಾ ದ್ವಿತೀಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮ್ — ಅಭ್ಯನ್ತರೇ ಕಾಮಕ್ರೋಧಾದಿ ಬಹಿರ್ವಿಷಯೇ ಪಞ್ಚೇನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯಾದಿಕಂ ಬಹಿರ್ದ್ರವ್ಯಂ ನ ಗೃಹ್ಣಾತಿ, ಸ್ವಕೀಯಾನನ್ತಜ್ಞಾನಾದಿಚತುಷ್ಟಯಂ ಚ ನ ಮುಞ್ಚತಿ ಯತಸ್ತತಃ ಕಾರಣಾದಯಂ ಜೀವಃ ಕೇವಲಜ್ಞಾನೋತ್ಪತ್ತಿಕ್ಷಣ ಏವ ಯುಗಪತ್ಸರ್ವಂ ಜಾನನ್ಸನ್ ಪರಂ ವಿಕಲ್ಪಾನ್ತರಂ ನ ಪರಿಣಮತಿ . ತಥಾಭೂತಃ ಸನ್ ಕಿಂ ಕರೋತಿ . ಸ್ವತತ್ತ್ವಭೂತಕೇವಲಜ್ಞಾನಜ್ಯೋತಿಷಾ ಜಾತ್ಯಮಣಿಕಲ್ಪೋ ನಿಃಕಮ್ಪಚೈತನ್ಯಪ್ರಕಾಶೋ ಭೂತ್ವಾ ಸ್ವಾತ್ಮಾನಂ ಸ್ವಾತ್ಮನಾ ಸ್ವಾತ್ಮನಿ ಜಾನಾತ್ಯನುಭವತಿ . ತೇನಾಪಿ ಕಾರಣೇನ ಪರದ್ರವ್ಯೈಃ ಸಹ ಭಿನ್ನತ್ವಮೇವೇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ..೩೨.. ಏವಂ ಜ್ಞಾನಂ ಜ್ಞೇಯರೂಪೇಣ ನ ಪರಿಣಮತೀತ್ಯಾದಿವ್ಯಾಖ್ಯಾನರೂಪೇಣ ತೃತೀಯಸ್ಥಲೇ
ಟೀಕಾ : — ಯಹ ಆತ್ಮಾ, ಸ್ವಭಾವಸೇ ಹೀ ಪರದ್ರವ್ಯಕೇ ಗ್ರಹಣ -ತ್ಯಾಗಕಾ ತಥಾ ಪರದ್ರವ್ಯರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಕಾ (ಉಸಕೇ) ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ, ಸ್ವತತ್ತ್ವಭೂತ ಕೇವಲಜ್ಞಾನರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋಕರ ನಿಷ್ಕಂಪ ನಿಕಲನೇವಾಲೀ ಜ್ಯೋತಿವಾಲಾ ಉತ್ತಮ ಮಣಿ ಜೈಸಾ ಹೋಕರ ರಹತಾ ಹುಆ, (೧) ಜಿಸಕೇ ಸರ್ವ ಓರಸೇ (ಸರ್ವ ಆತ್ಮಪ್ರದೇಶೋಂಸೇ) ದರ್ಶನಜ್ಞಾನಶಕ್ತಿ ಸ್ಫು ರಿತ ಹೈ ಐಸಾ ಹೋತಾ ಹುಆ, ನಿಃಶೇಷರೂಪಸೇ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಆತ್ಮಾಕೋ ಆತ್ಮಾಸೇ ಆತ್ಮಾಮೇಂ ಸಂಚೇತತಾ -ಜಾನತಾ -ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹೈ, ಅಥವಾ (೨) ಏಕಸಾಥ ಹೀ ಸರ್ವ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ ಸಮೂಹಕಾ ೨ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ ಕರನೇಕೇ ಕಾರಣ ಜ್ಞಪ್ತಿಪರಿವರ್ತನಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ಜಿಸಕೇ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಸೇ ಫಿ ರ ಪರರೂಪಸೇ — ೪ಆಕಾರಾನ್ತರರೂಪಸೇ ನಹೀಂ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹುಆ ಸರ್ವ ಪ್ರಕಾರಸೇ ಅಶೇಷ ವಿಶ್ವಕೋ, (ಮಾತ್ರ) ದೇಖತಾ -ಜಾನತಾ ಹೈ . ಇಸಪ್ರಕಾರ (ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ದೋನೋಂ ಪ್ರಕಾರಸೇ) ಉಸಕಾ (ಆತ್ಮಾಕಾ ಪದಾರ್ಥೋಂಸೇ) ಅತ್ಯನ್ತ ಭಿನ್ನತ್ವ ಹೀ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಕೇವಲೀಭಗವಾನ ಸರ್ವ ಆತ್ಮಪ್ರದೇಶೋಂಸೇ ಅಪನೇಕೋ ಹೀ ಅನುಭವ ಕರತೇ ರಹತೇ ಹೈಂ; ಇಸಪ್ರಕಾರ ವೇ ಪರದ್ರವ್ಯೋಂಸೇ ಸರ್ವಥಾ ಭಿನ್ನ ಹೈಂ . ಅಥವಾ, ಕೇವಲೀ ಭಗವಾನಕೋ ಸರ್ವ ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ ಯುಗಪತ್
೫೪ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
೩ಗ್ರಹಣತ್ಯಾಗರೂಪ ಕ್ರಿಯಾ ವಿರಾಮಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಈ ಹೈ ಐಸಾ ಹೋತಾ ಹುಆ, ಪಹಲೇಸೇ ಹೀ ಸಮಸ್ತ ಜ್ಞೇಯಾಕಾರರೂಪ
೧. ನಿಃಶೇಷರೂಪಸೇ = ಕುಛ ಭೀ ಕಿಂಚಿತ್ ಮಾತ್ರ ಶೇಷ ನ ರಹೇ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಸೇ .
೨. ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ ಕರನಾ = ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಜಾನನಾ .
೩. ಜ್ಞಪ್ತಿಕ್ರಿಯಾಕಾ ಬದಲತೇ ರಹನಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಜ್ಞಾನಮೇಂ ಏಕ ಜ್ಞೇಯಕೋ ಗ್ರಹಣ ಕರನಾ ಔರ ದೂಸರೇಕೋ ಛೋಡನಾ ಸೋ ಗ್ರಹಣ -ತ್ಯಾಗ ಹೈ; ಇಸಪ್ರಕಾರಕಾ ಗ್ರಹಣ -ತ್ಯಾಗ ವಹ ಕ್ರಿಯಾ ಹೈ, ಐಸೀ ಕ್ರಿಯಾಕಾ ಕೇವಲೀಭಗವಾನಕೇ ಅಭಾವ ಹುಆ ಹೈ .
೪. ಆಕಾರಾನ್ತರ = ಅನ್ಯ ಆಕಾರ .