ಯತಃ ಪರಿಚ್ಛೇದರೂಪೇಣ ಸ್ವಯಂ ವಿಪರಿಣಮ್ಯ ಸ್ವತಂತ್ರ ಏವ ಪರಿಚ್ಛಿನತ್ತಿ ತತೋ ಜೀವ ಏವ ಜ್ಞಾನಮನ್ಯದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ತಥಾ ಪರಿಣನ್ತುಂ ಪರಿಚ್ಛೇತ್ತುಂ ಚಾಶಕ್ತೇಃ . ಜ್ಞೇಯಂ ತು ವೃತ್ತವರ್ತಮಾನವರ್ತಿಷ್ಯಮಾಣವಿಚಿತ್ರ- ಪರ್ಯಾಯಪರಮ್ಪರಾಪ್ರಕಾರೇಣ ತ್ರಿಧಾಕಾಲಕೋಟಿಸ್ಪರ್ಶಿತ್ವಾದನಾದ್ಯನನ್ತಂ ದ್ರವ್ಯಮ್ . ತತ್ತು ಜ್ಞೇಯತಾಮಾಪದ್ಯಮಾನಂ ದ್ವೇಧಾತ್ಮಪರವಿಕಲ್ಪಾತ್ . ಇಷ್ಯತೇ ಹಿ ಸ್ವಪರಪರಿಚ್ಛೇದಕತ್ವಾದವಬೋಧಸ್ಯ ಬೋಧ್ಯಸ್ಯೈವಂವಿಧಂ ದ್ವೈವಿಧ್ಯಮ್ .
ನನು ಸ್ವಾತ್ಮನಿ ಕ್ರಿಯಾವಿರೋಧಾತ್ ಕಥಂ ನಾಮಾತ್ಮಪರಿಚ್ಛೇದಕತ್ವಮ್ . ಕಾ ಹಿ ನಾಮ ಕ್ರಿಯಾ ಕೀದೃಶಶ್ಚ ವಿರೋಧಃ . ಕ್ರಿಯಾ ಹ್ಯತ್ರ ವಿರೋಧಿನೀ ಸಮುತ್ಪತ್ತಿರೂಪಾ ವಾ ಜ್ಞಪ್ತಿರೂಪಾ ವಾ . ಉತ್ಪತ್ತಿರೂಪಾ ಹಿ ತಾವನ್ನೈಕಂ ಸ್ವಸ್ಮಾತ್ಪ್ರಜಾಯತ ಇತ್ಯಾಗಮಾದ್ವಿರುದ್ಧೈವ . ಜ್ಞಪ್ತಿರೂಪಾಯಾಸ್ತು ಪ್ರಕಾಶನಕ್ರಿಯಯೇವ ಪ್ರತ್ಯವಸ್ಥಿತತ್ವಾನ್ನ ಭವನ್ತು, ನ ಚ ತಥಾ . ಣಾಣಂ ಪರಿಣಮದಿ ಸಯಂ ಯತ ಏವ ಭಿನ್ನಜ್ಞಾನೇನ ಜ್ಞಾನೀ ನ ಭವತಿ ತತ ಏವ ಘಟೋತ್ಪತ್ತೌ ಮೃತ್ಪಿಣ್ಡ ಇವ ಸ್ವಯಮೇವೋಪಾದಾನರೂಪೇಣಾತ್ಮಾ ಜ್ಞಾನಂ ಪರಿಣಮತಿ . ಅಟ್ಠಾ ಣಾಣಟ್ಠಿಯಾ ಸವ್ವೇ ವ್ಯವಹಾರೇಣ ಜ್ಞೇಯಪದಾರ್ಥಾ ಆದರ್ಶೇ ಬಿಮ್ಬಮಿವ ಪರಿಚ್ಛಿತ್ತ್ಯಾಕಾರೇಣ ಜ್ಞಾನೇ ತಿಷ್ಠನ್ತೀತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ..೩೫.. ಅಥಾತ್ಮಾ ಜ್ಞಾನಂ ಭವತಿ ಶೇಷಂ ತು ಜ್ಞೇಯಮಿತ್ಯಾವೇದಯತಿ ---ತಮ್ಹಾ ಣಾಣಂ ಜೀವೋ ಯಸ್ಮಾದಾತ್ಮೈವೋಪಾದಾನರೂಪೇಣ ಜ್ಞಾನಂ ಪರಿಣಮತಿ ತಥೈವ ಪದಾರ್ಥಾನ್ ಪರಿಚ್ಛಿನತ್ತಿ, ಇತಿ ಭಣಿತಂ ಪೂರ್ವಸೂತ್ರೇ, ತಸ್ಮಾದಾತ್ಮೈವ ಜ್ಞಾನಂ . ಣೇಯಂ ದವ್ವಂ ತಸ್ಯ ಜ್ಞಾನರೂಪಸ್ಯಾತ್ಮನೋ ಜ್ಞೇಯಂ ಭವತಿ . ಕಿಮ್ . ದ್ರವ್ಯಮ್ . ತಿಹಾ ಸಮಕ್ಖಾದಂ ತಚ್ಚ ದ್ರವ್ಯಂ ಕಾಲತ್ರಯಪರ್ಯಾಯಪರಿಣತಿರೂಪೇಣ ದ್ರವ್ಯಗುಣಪರ್ಯಾಯರೂಪೇಣ ವಾ
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ತಸ್ಮಾತ್ ] ಇಸಲಿಯೇ [ಜೀವಃ ಜ್ಞಾನಂ ] ಜೀವ ಜ್ಞಾನ ಹೈ [ಜ್ಞೇಯಂ ] ಔರ ಜ್ಞೇಯ [ತ್ರಿಧಾ ಸಮಾಖ್ಯಾತಂ ] ತೀನ ಪ್ರಕಾರಸೇ ವರ್ಣಿತ (ತ್ರಿಕಾಲಸ್ಪರ್ಶೀ) [ದ್ರವ್ಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ ಹೈ . [ಪುನಃ ದ್ರವ್ಯಂ ಇತಿ ] (ವಹ ಜ್ಞೇಯಭೂತ) ದ್ರವ್ಯ ಅರ್ಥಾತ್ [ಆತ್ಮಾ ] ಆತ್ಮಾ (ಸ್ವಾತ್ಮಾ) [ಪರಃ ಚ ] ಔರ ಪರ [ಪರಿಣಾಮಸಮ್ಬದ್ಧಃ ] ಜೋಕಿ ಪರಿಣಾಮವಾಲೇ ಹೈಂ ..೩೬..
ಟೀಕಾ : — (ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ಪ್ರಕಾರ) ಜ್ಞಾನರೂಪಸೇ ಸ್ವಯಂ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋಕರ ಸ್ವತಂತ್ರತಯಾ ಹೀ ಜಾನತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಜೀವ ಹೀ ಜ್ಞಾನ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಅನ್ಯ ದ್ರವ್ಯ ಇಸಪ್ರಕಾರ (ಜ್ಞಾನರೂಪ) ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇ ತಥಾ ಜಾನನೇಮೇಂ ಅಸಮರ್ಥ ಹೈಂ . ಔರ ಜ್ಞೇಯ, ವರ್ತ ಚುಕೀ, ವರ್ತ ರಹೀ ಔರ ವರ್ತನೇವಾಲೀ ಐಸೀ ವಿಚಿತ್ರ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ ಪರಮ್ಪರಾಕೇ ಪ್ರಕಾರಸೇ ತ್ರಿವಿಧ ಕಾಲಕೋಟಿಕೋ ಸ್ಪರ್ಶ ಕರತಾ ಹೋನೇಸೇ ಅನಾದಿ -ಅನನ್ತ ಐಸಾ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ . (ಆತ್ಮಾ ಹೀ ಜ್ಞಾನ ಹೈ ಔರ ಜ್ಞೇಯ ಸಮಸ್ತ ದ್ರವ್ಯ ಹೈಂ ) ವಹ ಜ್ಞೇಯಭೂತ ದ್ರವ್ಯ ಆತ್ಮಾ ಔರ ಪರ (-ಸ್ವ ಔರ ಪರ) ಐಸೇ ದೋ ಭೇದಸೇ ದೋ ಪ್ರಕಾರಕಾ ಹೈ . ಜ್ಞಾನ ಸ್ವಪರಜ್ಞಾಯಕ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಜ್ಞೇಯಕೀ ಐಸೀ ದ್ವಿವಿಧತಾ ಮಾನೀ ಜಾತೀ ಹೈ .
(ಪ್ರಶ್ನ) : — ಅಪನೇಮೇಂ ಕ್ರಿಯಾಕೇ ಹೋ ಸಕನೇಕಾ ವಿರೋಧ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಆತ್ಮಾಕೇ ಸ್ವಜ್ಞಾಯಕತಾ ಕೈಸೇ ಘಟಿತ ಹೋತೀ ಹೈ ?
(ಉತ್ತರ) : — ಕೌನಸೀ ಕ್ರಿಯಾ ಹೈ ಔರ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರಕಾ ವಿರೋಧ ಹೈ ? ಜೋ ಯಹಾಂ (ಪ್ರಶ್ನಮೇಂ ವಿರೋಧೀ ಕ್ರಿಯಾ ಕಹೀ ಗಈ ಹೈ ವಹ ಯಾ ತೋ ಉತ್ಪತ್ತಿರೂಪ ಹೋಗೀ ಯಾ ಜ್ಞಪ್ತಿರೂಪ ಹೋಗೀ . ಪ್ರಥಮ, ಉತ್ಪತ್ತಿರೂಪ ಕ್ರಿಯಾ ತೋ ‘ಕಹೀಂ ಸ್ವಯಂ ಅಪನೇಮೇಂಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತೀ’ ಇಸ ಆಗಮಕಥನಸೇ ವಿರುದ್ಧ ಹೀ ಹೈ; ಪರನ್ತು