അത്ഥം അക്ഖണിവദിദം ഈഹാപുവ്വേഹിം ജേ വിജാണംതി .
യേ ഖലു വിഷയവിഷയിസന്നിപാതലക്ഷണമിന്ദ്രിയാര്ഥസന്നികര്ഷമധിഗമ്യ ക്രമോപജായമാനേ- നേഹാദികപ്രക്രമേണ പരിച്ഛിന്ദന്തി, തേ കിലാതിവാഹിതസ്വാസ്തിത്വകാലമനുപസ്ഥിതസ്വാസ്തിത്വകാലം വാ ന ജാനാതീതി വിചാരയതി ---അത്ഥം ഘടപടാദിജ്ഞേയപദാര്ഥം . കഥംഭൂതം . അക്ഖണിവദിദം അക്ഷനിപതിതം ഇന്ദ്രിയപ്രാപ്തം ഇന്ദ്രിയസംബദ്ധം . ഇത്ഥംഭൂതമര്ഥം ഈഹാപുവ്വേഹിം ജേ വിജാണംതി അവഗ്രഹേഹാവായാദിക്രമേണ യേ പുരുഷാ വിജാനന്തി ഹി സ്ഫു ടം . തേസിം പരോക്ഖഭൂദം തേഷാം സമ്ബന്ധി ജ്ഞാനം പരോക്ഷഭൂതം സത് ണാദുമസക്കം തി പണ്ണത്തം സൂക്ഷ്മാദിപദാര്ഥാന് ജ്ഞാതുമശക്യമിതി പ്രജ്ഞപ്തം കഥിതമ് . കൈഃ . ജ്ഞാനിഭിരിതി . തദ്യഥാ --ചക്ഷുരാദീന്ദ്രിയം ഘടപടാദിപദാര്ഥപാര്ശ്വേ ഗത്വാ പശ്ചാദര്ഥം ജാനാതീതി സന്നികര്ഷലക്ഷണം നൈയായികമതേ . അഥവാ സംക്ഷേപേണേന്ദ്രിയാര്ഥയോഃ സംബന്ധഃ സന്നികര്ഷഃ സ ഏവ പ്രമാണമ് . സ ച സന്നികര്ഷ ആകാശാദ്യമൂര്തപദാര്ഥേഷു ദേശാന്തരിതമേര്വാദി-
അബ, ഇന്ദ്രിയജ്ഞാനകേ ലിയേ നഷ്ട ഔര അനുത്പന്നകാ ജാനനാ അശക്യ ഹൈ (അര്ഥാത് ഇന്ദ്രിയജ്ഞാന ഹീ നഷ്ട ഔര അനുത്പന്ന പദാര്ഥോംകോ -പര്യായോംകോ നഹീം ജാന സകതാ) ഐസാ ന്യായസേ നിശ്ചിത കരതേ ഹൈം .
അന്വയാര്ഥ : — [യേ ] ജോ [അക്ഷനിപതിതം ] അക്ഷപതിത അര്ഥാത് ഇന്ദ്രിയഗോചര [അര്ഥം ] പദാര്ഥകോ [ഈഹാപൂര്വൈഃ ] ഈഹാദിക ദ്വാരാ [വിജാനന്തി ] ജാനതേ ഹൈം, [തേഷാം ] ഉനകേ ലിയേ [പരോക്ഷഭൂതം ] കഹാ ഹൈ ..൪൦..
ടീകാ : — വിഷയ ഔര വിഷയീകാ ൨സന്നിപാത ജിസകാ ലക്ഷണ (-സ്വരൂപ) ഹൈ, ഐസേ ഇന്ദ്രിയ ഔര പദാര്ഥകേ ൩സന്നികര്ഷകോ പ്രാപ്ത കരകേ, ജോ അനുക്രമസേ ഉത്പന്ന ഈഹാദികകേ ക്രമസേ ജാനതേ ഹൈം വേ ഉസേ നഹീം ജാന സകതേ ജിസകാ സ്വ -അസ്തിത്വകാല ബീത ഗയാ ഹൈ തഥാ ജിസകാ സ്വ- അസ്തിത്വകാല ഉപസ്ഥിത നഹീം ഹുആ ഹൈ ക്യോംകി (-അതീത -അനാഗത പദാര്ഥ ഔര ഇന്ദ്രിയകേ) യഥോക്ത
ഈഹാദിപൂര്വക ജാണതാ ജേ അക്ഷപതിത പദാര്ഥനേ, തേനേ പരോക്ഷ പദാര്ഥ ജാണവും ശക്യ നാ — ജിനജീ കഹേ .൪൦.
൬൮പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-
൧പരോക്ഷഭൂത പദാര്ഥകോ [ജ്ഞാതും ] ജാനനാ [അശക്യം ] അശക്യ ഹൈ [ഇതി പ്രജ്ഞപ്തം ] ഐസാ സര്വജ്ഞദേവനേ
൧. പരോക്ഷ = അക്ഷസേ പര അര്ഥാത് അക്ഷസേ ദൂര ഹോവേ ഐസാ; ഇന്ദ്രിയ അഗോചര .
൨. സന്നിപാത = മിലാപ; സംബംധ ഹോനാ വഹ .൩. സന്നികര്ഷ = സംബംധ, സമീപതാ .