അന്തരംഗസ്വരൂപകാരണത്വേനോപാദായ പ്രവര്തതേ; പ്രവര്തമാനം ച സപ്രദേശമേവാധ്യവസ്യതി സ്ഥൂലോപലമ്ഭക-
ത്വാന്നാപ്രദേശമ്; മൂര്തമേവാവഗച്ഛതി തഥാവിധവിഷയനിബന്ധനസദ്ഭാവാന്നാമൂര്തമ്; വര്തമാനമേവ പരിച്ഛി-
നത്തി വിഷയവിഷയിസന്നിപാതസദ്ഭാവാന്ന തു വൃത്തം വര്ത്സ്യച്ച . യത്തു പുനരനാവരണമതീന്ദ്രിയം ജ്ഞാനം തസ്യ
സമിദ്ധധൂമധ്വജസ്യേവാനേകപ്രകാരതാലിംഗിതം ദാഹ്യം ദാഹ്യതാനതിക്രമാദ്ദാഹ്യമേവ യഥാ തഥാത്മനഃ അപ്രദേശം
സപ്രദേശം മൂര്തമമൂര്തമജാതമതിവാഹിതം ച പര്യായജാതം ജ്ഞേയതാനതിക്രമാത്പരിച്ഛേദ്യമേവ ഭവതീതി ..൪൧..
അഥാതീന്ദ്രിയജ്ഞാനമതീതാനാഗതസൂക്ഷ്മാദിപദാര്ഥാന് ജാനാതീത്യുപദിശതി ---അപദേസം അപ്രദേശം കാലാണുപരമാണ്വാദി
സപദേസം ശുദ്ധജീവാസ്തികായാദിപഞ്ചാസ്തികായസ്വരൂപം മുത്തം മൂര്തം പുദ്ഗലദ്രവ്യം അമുത്തം ച അമൂര്തം ച
ശുദ്ധജീവദ്രവ്യാദി പജ്ജയമജാദം പലയം ഗദം ച പര്യായമജാതം ഭാവിനം പ്രലയം ഗതം ചാതീതമേതത്സര്വം പൂര്വോക്തം ജ്ഞേയം
വസ്തു ജാണദി ജാനാതി യദ്ജ്ഞാനം കര്തൃ തം ണാണമദിംദിയം ഭണിയം തദ്ജ്ഞാനമതീന്ദ്രിയം ഭണിതം, തേനൈവ സര്വജ്ഞോ
ഭവതി . തത ഏവ ച പൂര്വഗാഥോദിതമിന്ദ്രിയജ്ഞാനം മാനസജ്ഞാനം ച ത്യക്ത്വാ യേ നിര്വികല്പസമാധി-
രൂപസ്വസംവേദനജ്ഞാനേ സമസ്തവിഭാവപരിണാമത്യാഗേന രതിം കുര്വന്തി ത ഏവ പരമാഹ്ലാദൈകലക്ഷണസുഖസ്വഭാവം
സര്വജ്ഞപദം ലഭന്തേ ഇത്യഭിപ്രായഃ ..൪൧.. ഏവമതീതാനാഗതപര്യായാ വര്തമാനജ്ഞാനേ പ്രത്യക്ഷാ ന ഭവന്തീതി
൧. വിരൂപ = ജ്ഞാനകേ സ്വരൂപസേ ഭിന്ന സ്വരൂപവാലേ . (ഉപദേശ, മന ഔര ഇന്ദ്രിയാ
പൌദ്ഗലിക ഹോനേസേ ഉനകാ രൂപ
ജ്ഞാനകേ സ്വരൂപസേ ഭിന്ന ഹൈ . വേ ഇന്ദ്രിയജ്ഞാനമേം ബഹിരംഗ കാരണ ഹൈം .)
൨. ഉപലബ്ധി = ജ്ഞാനാവരണീയ കര്മകേ ക്ഷയോപശമകേ നിമിത്തസേ പദാര്ഥോംകോ ജാനനേകീ ശക്തി. (യഹ ‘ലബ്ധ’ ശക്തി
ജബ ‘ഉപയുക്ത’ ഹോതീ ഹൈം തഭീ പദാര്ഥ ജാനനേമേം ആതേ ഹൈ .)
൩. സംസ്കാര = ഭൂതകാലമേം ജാനേ ഹുയേ പദാര്ഥോംകീ ധാരണാ .
൭൦പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-
൧വിരൂപ - കാരണതാസേ (ഗ്രഹണ കരകേ) ഔര ൨ഉപലബ്ധി (-ക്ഷയോപശമ), ൩സംസ്കാര ഇത്യാദികോ
അംതരങ്ഗ സ്വരൂപ -കാരണതാസേ ഗ്രഹണ കരകേ പ്രവൃത്ത ഹോതാ ഹൈ; ഔര വഹ പ്രവൃത്ത ഹോതാ ഹുആ സപ്രദേശകോ
ഹീ ജാനതാ ഹൈ ക്യോംകി വഹ സ്ഥൂലകോ ജാനനേവാലാ ഹൈ, അപ്രദേശകോ നഹീം ജാനതാ, (ക്യോംകി വഹ
സൂക്ഷ്മകോ ജാനനേവാലാ നഹീം ഹൈ ); വഹ മൂര്തകോ ഹീ ജാനതാ ഹൈ ക്യോംകി വൈസേ (മൂര്തിക) വിഷയകേ
സാഥ ഉസകാ സമ്ബന്ധ ഹൈ, വഹ അമൂര്തകോ നഹീം ജാനതാ (ക്യോംകി അമൂര്തിക വിഷയകേ സാഥ
ഇന്ദ്രിയജ്ഞാനകാ സമ്ബന്ധ നഹീം ഹൈ ); വഹ വര്തമാനകോ ഹീ ജാനതാ ഹൈ, ക്യോംകി വിഷയ -വിഷയീകേ
സന്നിപാത സദ്ഭാവ ഹൈ, വഹ പ്രവര്തിത ഹോ ചുകനേവാലേകോ ഔര ഭവിഷ്യമേം പ്രവൃത്ത ഹോനേവാലേകോ നഹീം
ജാനതാ (ക്യോംകി ഇന്ദ്രിയ ഔര പദാര്ഥകേ സന്നികര്ഷകാ അഭാവ ഹൈ )
.
പരന്തു ജോ അനാവരണ അതീന്ദ്രിയ ജ്ഞാന ഹൈ ഉസേ അപനേ അപ്രദേശ, സപ്രദേശ, മൂര്ത ഔര അമൂര്ത
(പദാര്ഥ മാത്ര) തഥാ അനുത്പന്ന ഏവം വ്യതീത പര്യായമാത്ര, ജ്ഞേയതാകാ അതിക്രമണ ന കരനേസേ ജ്ഞേയ
ഹീ ഹൈ — ജൈസേ പ്രജ്വലിത അഗ്നികോ അനേക പ്രകാരകാ ഈംധന, ദാഹ്യതാകാ അതിക്രമണ ന കരനേസേ
ദാഹ്യ ഹീ ഹൈ . (ജൈസേ പ്രദീപ്ത അഗ്നി ദാഹ്യമാത്രകോ — ഈംധനമാത്രകോ — ജലാ ദേതീ ഹൈ, ഉസീപ്രകാര
നിരാവരണ ജ്ഞാന ജ്ഞേയമാത്രകോ — ദ്രവ്യപര്യായമാത്രകോ — ജാനതാ ഹൈ ) ..൪൧..