ഉദയഗദാ കമ്മംസാ ജിണവരവസഹേഹിം ണിയദിണാ ഭണിയാ .
സംസാരിണോ ഹി നിയമേന താവദുദയഗതാഃ പുദ്ഗലകര്മാംശാഃ സന്ത്യേവ . അഥ സ സത്സു തേഷു കിം കുര്വന്തമ് . ക്ഷപയന്തമനുഭവന്തമ് . കിമേവ . കര്മൈവ . നിര്വികാരസഹജാനന്ദൈകസുഖസ്വഭാവാനുഭവനശൂന്യഃ സന്നുദയാഗതം സ്വകീയകര്മൈവ സ അനുഭവന്നാസ്തേ ന ച ജ്ഞാനമിത്യര്ഥഃ . അഥവാ ദ്വിതീയവ്യാഖ്യാനമ് — യദി ജ്ഞാതാ പ്രത്യര്ഥം പരിണമ്യ പശ്ചാദര്ഥം ജാനാതി തദാ അര്ഥാനാമാനന്ത്യാത്സര്വപദാര്ഥപരിജ്ഞാനം നാസ്തി . അഥവാ തൃതീയവ്യാഖ്യാനമ് – ബഹിരങ്ഗജ്ഞേയപദാര്ഥാന് യദാ ഛദ്മസ്ഥാവസ്ഥായാം ചിന്തയതി തദാ രാഗാദിവികല്പരഹിതം സ്വസംവേദനജ്ഞാനം നാസ്തി, തദഭാവേ ക്ഷായികജ്ഞാനമേവ നോത്പദ്യതേ ഇത്യഭിപ്രായഃ ..൪൨.. അഥാനന്തപദാര്ഥ- പരിച്ഛിത്തിപരിണമനേപി ജ്ഞാനം ബന്ധകാരണം ന ഭവതി, ന ച രാഗാദിരഹിതകര്മോദയോപീതി നിശ്ചിനോതി — ഉദയഗദാ കമ്മംസാ ജിണവരവസഹേഹിം ണിയദിണാ ഭണിയാ ഉദയഗതാ ഉദയം പ്രാപ്താഃ കര്മാംശാ
ഭാവാര്ഥ : — ജ്ഞേയ പദാര്ഥരൂപസേ പരിണമന കരനാ അര്ഥാത് ‘യഹ ഹരാ ഹൈ, യഹ പീലാ ഹൈ’ ഇത്യാദി വികല്പരൂപസേ ജ്ഞേയ പദാര്ഥോംമേം പരിണമന കരനാ വഹ കര്മകാ ഭോഗനാ ഹൈ, ജ്ഞാനകാ നഹീം . നിര്വികാര സഹജ ആനന്ദമേം ലീന രഹകര സഹജരൂപസേ ജാനതേ രഹനാ വഹീ ജ്ഞാനകാ സ്വരൂപ ഹൈ; ജ്ഞേയ പദാര്ഥോംമേം രുകനാ — ഉനകേ സന്മുഖ വൃത്തി ഹോനാ, വഹ ജ്ഞാനകാ സ്വരൂപ നഹീം ഹൈ ..൪൨..
(യദി ഐസാ ഹൈ ) തോ ഫി ര ജ്ഞേയ പദാര്ഥരൂപ പരിണമന ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ ഐസീ (ജ്ഞേയാര്ഥപരിണമനസ്വരൂപ) ക്രിയാ ഔര ഉസകാ ഫല കഹാ സേ (കിസ കാരണസേ) ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ, ഐസാ അബ വിവേചന കരതേ ഹൈം : —
അന്വയാര്ഥ : — [ഉദയഗതാഃ കര്മാംശാഃ ] (സംസാരീ ജീവകേ) ഉദയപ്രാപ്ത കര്മാംശ (ജ്ഞാനാവരണീയ ആദി പുദ്ഗലകര്മകേ ഭേദ) [നിയത്യാ ] നിയമസേ [ജിനവരവൃഷഭൈഃ ] ജിനവര വൃഷഭോംനേ [ഭണിതാഃ] കഹേ ഹൈം . [തേഷു ] ജീവ ഉന കര്മാംശോംകേ ഹോനേ പര [വിമൂഢഃ രക്തഃ ദുഷ്ടഃ വാ ] മോഹീ, രാഗീ അഥവാ ദ്വേഷീ ഹോതാ ഹുആ [ബന്ധം അനുഭവതി ] ബന്ധകാ അനുഭവ കരതാ ഹൈ ..൪൩..
ടീകാ : — പ്രഥമ തോ, സംസാരീകേ നിയമസേ ഉദയഗത പുദ്ഗല കര്മാംശ ഹോതേ ഹീ ഹൈം . അബ
ഭാഖ്യാം ജിനേ കര്മോ ഉദയഗത നിയമഥീ സംസാരീനേ, തേ കര്മ ഹോതാം മോഹീ -രാഗീ -ദ്വേഷീ ബംധ അനുഭവേ .൪൩.
൭൨പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-