ആത്മാ ഹി താവത്സ്വയം ജ്ഞാനമയത്വേ സതി ജ്ഞാതൃത്വാത് ജ്ഞാനമേവ . ജ്ഞാനം തു പ്രത്യാത്മവര്തി പ്രതിഭാസമയം മഹാസാമാന്യമ് . തത്തു പ്രതിഭാസമയാനന്തവിശേഷവ്യാപി . തേ ച സര്വദ്രവ്യപര്യായ- സകലാഖണ്ഡൈകകേവലജ്ഞാനരൂപമാത്മാനമപി ന ജാനാതി . തത ഏതത്സ്ഥിതം യഃ സര്വം ന ജാനാതി സ ആത്മാനമപി ന ജാനാതീതി ..൪൮.. അഥൈകമജാനന് സര്വം ന ജാനാതീതി നിശ്ചിനോതി --ദവ്വം ദ്രവ്യം അണംതപജ്ജയം അനന്തപര്യായം ഏഗം ഏകം അണംതാണി ദവ്വജാദീണി അനന്താനി ദ്രവ്യജാതീനി ജോ ണ വിജാണദി യോ ന വിജാനാതി
അബ, ഐസാ നിശ്ചിത കരതേ ഹൈം കി ഏകകോ ന ജാനനേവാലാ സബകോ നഹീം ജാനതാ : —
അന്വയാര്ഥ : — [യദി ] യദി [അനന്തപര്യായം ] അനന്ത പര്യായവാലേ [ഏകം ദ്രവ്യം ] ഏക ദ്രവ്യകോ (-ആത്മദ്രവ്യകോ) [അനന്താനി ദ്രവ്യജാതാനി ] തഥാ അനന്ത ദ്രവ്യസമൂഹകോ [യുഗപദ് ] ഏക ഹീ സാഥ [ന വിജാനാതി ] നഹീം ജാനതാ [സഃ ] തോ വഹ പുരുഷ [സര്വാണി ] സബ കോ (-അനന്ത ദ്രവ്യസമൂഹകോ) [കഥം ജാനാതി ] കൈസേ ജാന സകേഗാ ? (അര്ഥാത് ജോ ആത്മദ്രവ്യകോ നഹീം ജാനതാ ഹോ വഹ സമസ്ത ദ്രവ്യസമൂഹകോ നഹീം ജാന സകതാ) ..൪൯..
പ്രകാരാന്തരസേ അന്വയാര്ഥ : — [യദി ] യദി [അനന്തപര്യായം ] അനന്ത പര്യായവാലേ [ഏകം ദ്രവ്യം ] ഏക ദ്രവ്യകോ (-ആത്മദ്രവ്യകോ) [ന വിജാനാതി ] നഹീം ജാനതാ [സഃ ] തോ വഹ പുരുഷ [യുഗപദ് ] ഏക ഹീ സാഥ [സര്വാണി അനന്താനി ദ്രവ്യജാതാനി ] സര്വ അനന്ത ദ്രവ്യ -സമൂഹകോ [കഥം ജാനാതി ] കൈസേ ജാന സകേഗാ ?
ടീകാ : — പ്രഥമ തോ ആത്മാ വാസ്തവമേം സ്വയം ജ്ഞാനമയ ഹോനേസേ ജ്ഞാതൃത്വകേ കാരണ ജ്ഞാന ഹീ ഹൈ; ഔര ജ്ഞാന പ്രത്യേക ആത്മാമേം വര്തതാ (-രഹതാ) ഹുആ പ്രതിഭാസമയ മഹാസാമാന്യ ഹൈ . വഹ പ്രതിഭാസമയ മഹാസാമാന്യ പ്രതിഭാസമയ അനന്ത വിശേഷോംമേം വ്യാപ്ത ഹോനേവാലാ ഹൈ; ഔര ഉന വിശേഷോംകേ (-ഭേദോംകേ) നിമിത്ത സര്വ ദ്രവ്യപര്യായ ഹൈം . അബ ജോ പുരുഷ സര്വ ദ്രവ്യപര്യായ ജിനകേ നിമിത്ത ഹൈം ഐസേ
ജോ ഏക ദ്രവ്യ അനംതപര്യയ തേമ ദ്രവ്യ അനംതനേ യുഗപദ ന ജാണേ ജീവ, തോ തേ കേമ ജാണേ സര്വനേ ? ൪൯.