സ്വപരവികല്പാന്തഃപാതി പ്രേക്ഷത ഏവ . തസ്യ ഖല്വമൂര്തേഷു ധര്മാധര്മാദിഷു, മൂര്തേഷ്വപ്യതീന്ദ്രിയേഷു പരമാണ്വാദിഷു, ദ്രവ്യപ്രച്ഛന്നേഷു കാലാദിഷു, ക്ഷേത്രപ്രച്ഛന്നേഷ്വലോകാകാശപ്രദേശാദിഷു, കാലപ്രച്ഛന്നേഷ്വ- സാംപ്രതികപര്യായേഷു, ഭാവപ്രച്ഛന്നേഷു സ്ഥൂലപര്യായാന്തര്ലീനസൂക്ഷ്മപര്യായേഷു സര്വേഷ്വപി സ്വപരവ്യവസ്ഥാ- വ്യവസ്ഥിതേഷ്വസ്തി ദ്രഷ്ടൃത്വം, പ്രത്യക്ഷത്വാത് . പ്രത്യക്ഷം ഹി ജ്ഞാനമുദ്ഭിന്നാനന്തശുദ്ധിസന്നിധാനമനാദി- സിദ്ധചൈതന്യസാമാന്യസംബന്ധമേകമേവാക്ഷനാമാനമാത്മാനം പ്രതി നിയതമിതരാം സാമഗ്രീമമൃഗയമാണ- മനന്തശക്തിസദ്ഭാവതോനന്തതാമുപഗതം ദഹനസ്യേവ ദാഹ്യാകാരാണാം ജ്ഞാനസ്യ ജ്ഞേയാകാരാണാമന- ര്ഭൂതാഃ പ്രതിസമയപ്രവര്തമാനഷട്പ്രകാരപ്രവൃദ്ധിഹാനിരൂപാ അര്ഥപര്യായാ ഭാവപ്രച്ഛന്നാ ഭണ്യന്തേ . സയലം തത്പൂര്വോക്തം സമസ്തം ജ്ഞേയം ദ്വിധാ ഭവതി . കഥമിതി ചേത് . സഗം ച ഇദരം കിമപി യഥാസംഭവം സ്വദ്രവ്യഗതം ഇതരത്പരദ്രവ്യഗതം ച . തദുഭയം യതഃ കാരണാജ്ജാനാതി തേന കാരണേന തം ണാണം തത്പൂര്വോക്തജ്ഞാനം ഹവദി ഭവതി . കഥംഭൂതമ് . പച്ചക്ഖം പ്രത്യക്ഷമിതി . അത്രാഹം ശിഷ്യഃ — ജ്ഞാനപ്രപഞ്ചാധികാരഃ പൂര്വമേവ ഗതഃ, അസ്മിന് സുഖപ്രപഞ്ചാധികാരേ സുഖമേവ കഥനീയമിതി . പരിഹാരമാഹ — യദതീന്ദ്രിയം ജ്ഞാനം പൂര്വം ഭണിതം തദേവാഭേദനയേന സുഖം ഭവതീതി ജ്ഞാപനാര്ഥം, അഥവാ ജ്ഞാനസ്യ മുഖ്യവൃത്ത്യാ തത്ര ഹേയോപാദേയചിന്താ നാസ്തീതി ജ്ഞാപനാര്ഥം വാ . ഏവമതീന്ദ്രിയജ്ഞാനമുപാദേയമിതി ഹൈ . അമൂര്ത ധര്മാസ്തികായ, അധര്മാസ്തികായ ഇത്യാദി, മൂര്ത പദാര്ഥോംമേം ഭീ അതീന്ദ്രിയ പരമാണു ഇത്യാദി, തഥാ ദ്രവ്യമേം പ്രച്ഛന്ന കാല ഇത്യാദി (-ദ്രവ്യ അപേക്ഷാസേ ഗുപ്ത ഐസേ ജോ കാല ധര്മാസ്തികായ വഗൈരഹ), ക്ഷേത്രമേം പ്രച്ഛന്ന അലോകാകാശകേ പ്രദേശ ഇത്യാദി, കാലമേം പ്രച്ഛന്ന ൧അസാമ്പ്രതിക (അതീത -അനാഗത) പര്യായേം തഥാ ഭാവ -പ്രച്ഛന്ന സ്ഥൂല പര്യായോംമേം ൨അന്തര്ലീന സൂക്ഷ്മ പര്യായേം ഹൈം, ഉന സബകാ — ജോ കി സ്വ ഔര പരകേ ഭേദസേ വിഭക്ത ഹൈം ഉനകാ വാസ്തവമേം ഉസ അതീന്ദ്രിയ ജ്ഞാനകേ ദൃഷ്ടാപന ഹൈ; (അര്ഥാത് ഉന സബകോ വഹ അതീന്ദ്രിയ ജ്ഞാന ദേഖതാ ഹൈ) ക്യോംകി വഹ (അതീന്ദ്രിയ ജ്ഞാന) പ്രത്യക്ഷ ഹൈ . ജിസേ അനന്ത ശുദ്ധികാ സദ്ഭാവ പ്രഗട ഹുആ ഹൈ, ഐസേ ചൈതന്യസാമാന്യകേ സാഥ അനാദിസിദ്ധ സമ്ബന്ധവാലേ ഏക ഹീ ആത്മാകേ ദ്വാരാ സീധാ പ്രവൃത്തി കരതാ ഹൈ), ജോ (ഇന്ദ്രിയാദിക) അന്യ സാമഗ്രീകോ നഹീം ഢൂ ഢതാ ഔര ജോ അനന്തശക്തികേ സദ്ഭാവകേ കാരണ അനന്തതാകോ (-ബേഹദതാകോ) പ്രാപ്ത ഹൈ, ഐസേ ഉസ പ്രത്യക്ഷ ജ്ഞാനകോ — ജൈസേ ദാഹ്യാകാര ദഹനകാ അതിക്രമണ നഹീം കരതേ ഉസീപ്രകാര ജ്ഞേയാകാര ജ്ഞാനകാ ൪അതിക്രമ (ഉല്ലംഘന) ന കരനേസേ — യഥോക്ത പ്രഭാവകാ അനുഭവ കരതേ ഹുഏ (-ഉപര്യുക്ത പദാര്ഥോംകോ ജാനതേ ഹുഏ) കൌന രോക
പ്രത്യക്ഷ ജ്ഞാന അക്ഷ അര്ഥാത് ആത്മാകേ ദ്വാരാ ഹീ ജാനതാ ഹൈ .)
൯൪പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-
൩‘അക്ഷ’ നാമക ആത്മാകേ പ്രതി ജോ നിയത ഹൈ (അര്ഥാത് ജോ ജ്ഞാന ആത്മാകേ സാഥ ഹീ ലഗാ ഹുആ ഹൈ —
൧. അസാംപ്രതിക = അതാത്കാലിക ; വര്തമാനകാലീന നഹി ഐസാ; അതീത – അനാഗത.
൨. അന്തര്ലീന = അന്ദര ലീന ഹുഏ; അന്തര്മഗ്ന .
൩. അക്ഷ = ആത്മാകാ നാമ ‘അക്ഷ’ ഭീ ഹൈ . (ഇന്ദ്രിയജ്ഞാന അക്ഷ = അര്ഥാത് ഇന്ദ്രിയോംകേ ദ്വാരാ ജാനതാ ഹൈ; അതീന്ദ്രിയ
൪. ജ്ഞേയാകാര ജ്ഞാനകോ പാര നഹീം കര സകതേ — ജ്ഞാനകീ ഹദ ബാഹര ജാ നഹീം സകതേ, ജ്ഞാനമേം ജാന ഹീ ലേതേ ഹൈ .