പംചേന്ദ്രിയാത്മകം ശരീരം മൂര്തമുപാഗതസ്തേന ജ്ഞപ്തിനിഷ്പത്തൌ ബലാധാനനിമിത്തതയോപലമ്ഭകേന മൂര്തേന മൂര്തം സ്പര്ശാദിപ്രധാനം വസ്തൂപലഭ്യതാമുപാഗതം യോഗ്യമവഗൃഹ്യ കദാചിത്തദുപര്യുപരി ശുദ്ധിസംഭവാദവഗച്ഛതി, കദാചിത്തദസംഭവാന്നാവഗച്ഛതി, പരോക്ഷത്വാത് . പരോക്ഷം ഹി ജ്ഞാനമതിദൃഢതരാജ്ഞാനതമോഗ്രന്ഥിഗുണ്ഠ- നാന്നിമീലിതസ്യാനാദിസിദ്ധചൈതന്യസാമാന്യസംബന്ധസ്യാപ്യാത്മനഃ സ്വയം പരിച്ഛേത്തുമര്ഥമസമര്ഥസ്യോ- പാത്താനുപാത്തപരപ്രത്യയസാമഗ്രീമാര്ഗണവ്യഗ്രതയാത്യന്തവിസംഷ്ഠുലത്വമവലമ്ബമാനമനന്തായാഃ ശക്തേഃ പരി- സ്ഖലനാന്നിതാന്തവിക്ലവീഭൂതം മഹാമോഹമല്ലസ്യ ജീവദവസ്ഥത്വാത് പരപരിണതിപ്രവര്തിതാഭിപ്രായമപി പദേ പദേ പ്രാപ്തവിപ്രലമ്ഭമനുപലംഭസംഭാവനാമേവ പരമാര്ഥതോര്ഹതി . അതസ്തദ്ധേയമ് ..൫൫.. നയേനാമൂര്താതീന്ദ്രിയജ്ഞാനസുഖസ്വഭാവഃ, പശ്ചാദനാദിബന്ധവശാത് വ്യവഹാരനയേന മുത്തിഗദോ മൂര്തശരീരഗതോ മൂര്തശരീരപരിണതോ ഭവതി . തേണ മുത്തിണാ തേന മൂര്തശരീരേണ മൂര്തശരീരാധാരോത്പന്നമൂര്തദ്രവ്യേന്ദ്രിയഭാവേന്ദ്രിയാധാരേണ മുത്തം മൂര്തം വസ്തു ഓഗേണ്ഹിത്താ അവഗ്രഹാദികേന ക്രമകരണവ്യവധാനരൂപം കൃത്വാ ജോഗ്ഗം തത്സ്പര്ശാദിമൂര്തം വസ്തു . ഇന്ദ്രിയജ്ഞാനവാലാ ജീവ സ്വയം അമൂര്ത ഹോനേ പര ഭീ മൂര്ത -പംചേന്ദ്രിയാത്മക ശരീരകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹുആ, ജ്ഞപ്തി ഉത്പന്ന കരനേമേം ബല -ധാരണകാ നിമിത്ത ഹോനേസേ ജോ ഉപലമ്ഭക ഹൈ ഐസേ ഉസ മൂര്ത (ശരീര) കേ ദ്വാരാ മൂര്ത ഐസീ ൧സ്പര്ശാദിപ്രധാന വസ്തുകോ — ജോ കി യോഗ്യ ഹോ അര്ഥാത് ജോ (ഇന്ദ്രിയോംകേ ദ്വാരാ) ഉപലഭ്യ ഹോ ഉസേ — അവഗ്രഹ കരകേ, കദാചിത ഉസസേ ആഗേ – ആഗേകീ ശുദ്ധികേ സദ്ഭാവകേ കാരണ ഉസേ ജാനതാ ഹൈ ഔര കദാചിത അവഗ്രഹസേ ആഗേ ആഗേകീ ശുദ്ധികേ അസദ്ഭാവകേ കാരണ നഹീം ജാനതാ, ക്യോംകി വഹ (ഇന്ദ്രിയ ജ്ഞാന) പരോക്ഷ ഹൈ . പരോക്ഷജ്ഞാന, ചൈതന്യസാമാന്യകേ സാഥ (ആത്മാകാ) അനാദിസിദ്ധ സമ്ബന്ധ ഹോനേ പര ഭീ ജോ അതി ദൃഢതര അജ്ഞാനരൂപ തമോഗ്രന്ഥി (അന്ധകാരസമൂഹ) ദ്വാരാ ആവൃത ഹോ ഗയാ ഹൈ, ഐസാ ആത്മാ പദാര്ഥകോ സ്വയം ജാനനേകേ ലിയേ അസമര്ഥ ഹോനേസേ ൨ഉപാത്ത ഔര അനന്തശക്തിസേ ച്യുത ഹോനേസേ അത്യന്ത ൪വിക്ലവ വര്തതാ ഹുആ, മഹാമോഹ -മല്ലകേ ജീവിത ഹോനേസേ പരപരിണതികാ (-പരകോ പരിണമിത കരനേകാ) അഭിപ്രായ കരനേ പര ഭീ പദ പദ പര ഠഗാതാ ഹുആ, പരമാര്ഥതഃ അജ്ഞാനമേം ഗിനേ ജാനേ യോഗ്യ ഹൈ . ഇസലിയേ വഹ ഹേയ ഹൈ .
ഭാവാര്ഥ : — ഇന്ദ്രിയജ്ഞാന ഇന്ദ്രിയോംകേ നിമിത്തസേ മൂര്ത സ്ഥൂല ഇന്ദ്രിയഗോചര പദാര്ഥോംകോ ഹീ ക്ഷായോപശമിക ജ്ഞാനകേ അനുസാര ജാന സകതാ ഹൈ . പരോക്ഷഭൂത വഹ ഇന്ദ്രിയ ജ്ഞാന ഇന്ദ്രിയ, പ്രകാശ, ആദി ബാഹ്യ സാമഗ്രീകോ ഢൂ ഢനേകീ വ്യഗ്രതാകേ (-അസ്ഥിരതാകേ) കാരണ അതിശയ ചംചല -ക്ഷുബ്ധ
൯൬പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-
൩അനുപാത്ത പരപദാര്ഥരൂപ സാമഗ്രീകോ ഢൂ ഢനേകീ വ്യഗ്രതാസേ അത്യന്ത ചംചല -തരല -അസ്ഥിര വര്തതാ ഹുആ,
൧. സ്പര്ശാദിപ്രധാന = ജിസമേം സ്പര്ശ, രസ, ഗംധ ഔര വര്ണ മുഖ്യ ഹൈം , ഐസീ .
൨. ഉപാത്ത = പ്രാപ്ത (ഇന്ദ്രിയ, മന ഇത്യാദി ഉപാത്ത പര പദാര്ഥ ഹൈം )
൩. അനുപാത്ത = അപ്രാപ്ത (പ്രകാശ ഇത്യാദി അനുപാത്ത പര പദാര്ഥ ഹൈം )
൪. വിക്ലവ = ഖിന്ന; ദുഃഖീ, ഘബരായാ ഹുആ