സൌഖ്യലക്ഷണ -ഭൂതാമാത്മനോവ്യതിരിക്താം ബിഭ്രാണം കേവലമേവ സൌഖ്യമ്, തതഃ കുതഃ കേവലസുഖയോര്വ്യതിരേകഃ . അതഃ സര്വഥാ കേവലം സുഖമൈകാന്തികമനുമോദനീയമ് ..൬൦.. ച കേവലജ്ഞാനാദ്ഭിന്നപരിണാമോസ്തി യേന ഖേദോ ഭവിഷ്യതി . അഥവാ പരിണാമവിഷയേ ദ്വിതീയവ്യാഖ്യാനം ക്രിയതേ ---യുഗപദനന്തപദാര്ഥപരിച്ഛിത്തിപരിണാമേപി വീര്യാന്തരായനിരവശേഷക്ഷയാദനന്തവീര്യത്വാത് ഖേദകാരണം നാസ്തി, തഥൈവ ച ശുദ്ധാത്മസര്വപ്രദേശേഷു സമരസീഭാവേന പരിണമമാനാനാം സഹജശുദ്ധാനന്ദൈകലക്ഷണസുഖ- രസാസ്വാദപരിണതിരൂപാമാത്മനഃ സകാശാദഭിന്നാമനാകുലതാം പ്രതി ഖേദോ നാസ്തി . സംജ്ഞാലക്ഷണപ്രയോജനാദി- ഭേദേപി നിശ്ചയേനാഭേദരൂപേണ പരിണമമാനം കേവലജ്ഞാനമേവ സുഖം ഭണ്യതേ . തതഃ സ്ഥിതമേതത്കേവലജ്ഞാനാദ്ഭിന്നം സുഖം നാസ്തി . തത ഏവ കേവലജ്ഞാനേ ഖേദോ ന സംഭവതീതി ..൬൦.. അഥ പുനരപി കേവലജ്ഞാനസ്യ സുഖസ്വരൂപതാം പ്രകാരാന്തരേണ ദൃഢയതി — ണാണം അത്ഥംതഗയം ജ്ഞാനം കേവലജ്ഞാനമര്ഥാന്തഗതം ജ്ഞേയാന്തപ്രാപ്തം . ലോയാലോഏസു വിത്ഥഡാ ഇസലിയേ ആത്മാസേ അഭിന്ന ഐസാ സുഖ -ലക്ഷണഭൂത അനാകുലതാകോ ധാരണ കരതാ ഹുആ കേവലജ്ഞാന ഹീ സുഖ ഹൈ, ഇസലിയേ കേവലജ്ഞാന ഔര സുഖകാ വ്യതിരേക കഹാ ഹൈ ?
ഇസസേ, യഹ സര്വഥാ അനുമോദന കരനേ യോഗ്യ ഹൈ (-ആനന്ദസേ സംമത കരനേ യോഗ്യ ഹൈ) കി ‘കേവലജ്ഞാന ഐകാന്തിക സുഖ ഹൈ’ .
ഭാവാര്ഥ : — കേവലജ്ഞാനമേം ഭീ പരിണാമ ഹോതേ രഹനേസേ വഹാ ഭീ ഥകാന ലഗേഗീ ഔര ഇസലിയേ ദുഃഖ ഹോഗാ അതഃ കേവലജ്ഞാന ഐകാന്തിക സുഖ കൈസേ ഹോ സകതാ ഹൈ? ഐസീ ശംകാകാ സമാധാന യഹാ കിയാ ഗയാ ഹൈ : —
(൧) പരിണാമ മാത്ര ഥകാവട യാ ദുഃഖകാ കാരണ നഹീം ഹൈ, കിന്തു ഘാതികര്മോംകേ നിമിത്തസേ ഹോനേവാലാ പരോന്മുഖ പരിണാമ ഥകാവട യാ ദുഃഖകാ കാരണ ഹൈ, കേവലജ്ഞാനമേം ഘാതികര്മ അവിദ്യമാന ഹോനേസേ വഹാ ഥകാവട യാ ദുഃഖ നഹീം ഹൈ . (൨) കേവലജ്ഞാന സ്വയം ഹീ പരിണമനശീല ഹൈ; പരിണമന കേവലജ്ഞാനകാ സ്വരൂപ ഹീ ഹൈ ഉപാധി നഹീം . യദി പരിണാമകാ നാശ ഹോ ജായേ തോ കേവലജ്ഞാനകാ ഹീ
ദ്വാരാ ഖേദ നഹീം ഹോ സകതാ — നഹീം ഹോതാ . (൩) കേവലജ്ഞാന സമസ്ത ത്രൈകാലിക ലോകാലോകകോ ആകാരകോ (-സമസ്ത പദാര്ഥോംകേ ത്രൈകാലിക ജ്ഞേയാകാരസമൂഹകോ) സര്വദാ അഡോലരൂപസേ ജാനതാ ഹുആ അത്യന്ത നിഷ്കംപ -സ്ഥിര -അക്ഷുബ്ധ -അനാകുല ഹൈ; ഔര അനാകുല ഹോനേസേ സുഖീ ഹൈ — സുഖസ്വരൂപ – ഹൈ, ക്യോംകി അനാകുലതാ സുഖകാ ഹീ ലക്ഷണ ഹൈ . ഇസപ്രകാര കേവലജ്ഞാന ഔര അക്ഷുബ്ധതാ – അനാകുലതാ ഭിന്ന നഹീം ഹോനേസേ കേവലജ്ഞാന ഔര സുഖ ഭിന്ന നഹീം ഹൈം .
ഇസപ്രകാര (൧) ഘാതികര്മോംകേ അഭാവകേ കാരണ, (൨) പരിണമന കോഈ ഉപാധി ന ഹോനേസേ ഔര (൩) കേവലജ്ഞാന നിഷ്കംപ -സ്ഥിര -അനാകുല ഹോനേസേ കേവലജ്ഞാന സുഖസ്വരൂപ ഹീ ഹൈ ..൬൦..
൧൦൬പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-