തിമിരഹരാ യദി ദൃഷ്ടിര്ജനസ്യ ദീപേന നാസ്തി കര്തവ്യമ് .
തഥാ സൌഖ്യം സ്വയമാത്മാ വിഷയാഃ കിം തത്ര കുര്വന്തി ..൬൭..
യഥാ ഹി കേഷാംചിന്നക്തംചരാണാം ചക്ഷുഷഃ സ്വയമേവ തിമിരവികരണശക്തിയോഗിത്വാന്ന
തദപാകരണപ്രവണേന പ്രദീപപ്രകാശാദിനാ കാര്യം, ഏവമസ്യാത്മനഃ സംസാരേ മുക്തൌ വാ സ്വയമേവ
സുഖതയാ പരിണമമാനസ്യ സുഖസാധനധിയാ അബുധൈര്മുധാധ്യാസ്യമാനാ അപി വിഷയാഃ കിം ഹി നാമ
കുര്യുഃ ..൬൭..
വാ യോസൌ ദിവ്യോ ദേവദേഹഃ സോപ്യുപചാരം വിഹായ സുഖം ന കരോതി . വിസയവസേണ ദു സോക്ഖം ദുക്ഖം വാ
ഹവദി സയമാദാ കിംതു നിശ്ചയേന നിര്വിഷയാമൂര്തസ്വാഭാവികസദാനന്ദൈകസുഖസ്വഭാവോപി വ്യവഹാരേണാനാദി-
കര്മബന്ധവശാദ്വിഷയാധീനത്വേന പരിണമ്യ സാംസാരികസുഖം ദുഃഖം വാ സ്വയമാത്മൈവ ഭവതി, ന ച ദേഹ
ഇത്യഭിപ്രായഃ ..൬൬.. ഏവം മുക്താത്മനാം ദേഹാഭാവേപി സുഖമസ്തീതി പരിജ്ഞാനാര്ഥം സംസാരിണാമപി ദേഹഃ
സുഖകാരണം ന ഭവതീതികഥനരൂപേണ ഗാഥാദ്വയം ഗതമ് . അഥാത്മനഃ സ്വയമേവ സുഖസ്വഭാവത്വാന്നിശ്ചയേന
യഥാ ദേഹഃ സുഖകാരണം ന ഭവതി തഥാ വിഷയാ അപീതി പ്രതിപാദയതി — ജഇ യദി ദിട്ഠീ നക്തംചരജനസ്യ ദൃഷ്ടിഃ
തിമിരഹരാ അന്ധകാരഹരാ ഭവതി ജണസ്സ ജനസ്യ ദീവേണ ണത്ഥി കായവ്വം ദീപേന നാസ്തി കര്തവ്യം . തസ്യ
പ്രദീപാദീനാം യഥാ പ്രയോജനം നാസ്തി തഹ സോക്ഖം സയമാദാ വിസയാ കിം തത്ഥ കുവ്വംതി തഥാ
൧൧൬പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-
അന്വയാര്ഥ : — [യദി ] യദി [ജനസ്യ ദൃഷ്ടിഃ ] പ്രാണീകീ ദൃഷ്ടി [തിമിരഹരാ ]
തിമിരനാശക ഹോ തോ [ദീപേന നാസ്തി കര്തവ്യം ] ദീപകസേ കോഈ പ്രയോജന നഹീം ഹൈ, അര്ഥാത് ദീപക കുഛ
നഹീം കര സകതാ, [തഥാ ] ഉസീപ്രകാര ജഹാ
[ആത്മാ ] ആത്മാ [സ്വയം ] സ്വയം [സൌഖ്യം ] സുഖരൂപ
പരിണമന കരതാ ഹൈ [തത്ര ] വഹാ
[വിഷയാഃ ] വിഷയ [കിം കുര്വന്തി ] ക്യാ കര സകതേ ഹൈം ? ..൬൭..
ടീകാ : — ജൈസേ കിന്ഹീം നിശാചരോംകേ (ഉല്ലൂ, സര്പ, ഭൂത ഇത്യാദി) നേത്ര സ്വയമേവ
അന്ധകാരകോ നഷ്ട കരനേകീ ശക്തിവാലേ ഹോതേ ഹൈം ഇസലിയേ ഉന്ഹേം അംധകാര നാശക സ്വഭാവവാലേ
ദീപക -പ്രകാശാദിസേ കോഈ പ്രയോജന നഹീം ഹോതാ, (ഉന്ഹേം ദീപക -പ്രകാശ കുഛ നഹീം കരതാ,)
ഇസീപ്രകാര — യദ്യപി അജ്ഞാനീ ‘വിഷയ സുഖകേ സാധന ഹൈം’ ഐസീ ബുദ്ധികേ ദ്വാരാ വ്യര്ഥ ഹീ വിഷയോംകാ
അധ്യാസ (-ആശ്രയ) കരതേ ഹൈം തഥാപി – സംസാരമേം യാ മുക്തിമേം സ്വയമേവ സുഖരൂപ പരിണമിത ഇസ
ആത്മാകോ വിഷയ ക്യാ കര സകതേ ഹൈം ?
ഭാവാര്ഥ : — സംസാരമേം യാ മോക്ഷമേം ആത്മാ അപനേ ആപ ഹീ സുഖരൂപ പരിണമിത ഹോതാ ഹൈ;
ഉസമേം വിഷയ അകിംചിത്കര ഹൈം അര്ഥാത് കുഛ നഹീം കര സകതേ . അജ്ഞാനീ വിഷയോംകോ സുഖകാ കാരണ
മാനകര വ്യര്ഥ ഹീ ഉനകാ അവലംബന ലേതേ ഹൈം ..൬൭..