യദായമാത്മാ ദുഃഖസ്യ സാധനീഭൂതാം ദ്വേഷരൂപാമിന്ദ്രിയാര്ഥാനുരാഗരൂപാം ചാശുഭോപയോഗ- ഭൂമികാമതിക്രമ്യ ദേവഗുരുയതിപൂജാദാനശീലോപവാസപ്രീതിലക്ഷണം ധര്മാനുരാഗമംഗീകരോതി തദേന്ദ്രിയ- സുഖസ്യ സാധനീഭൂതാം ശുഭോപയോഗഭൂമികാമധിരൂഢോഭിലപ്യേത ..൬൯.. ഭൂതമ് . അവിച്ഛിദം മണുവദേവപദിഭാവം യഥാ പൂര്വമര്ഹദവസ്ഥായാം മനുജദേവേന്ദ്രാദയഃ സമവശരണേ സമാഗത്യ നമസ്കുര്വന്തി തേന പ്രഭുത്വം ഭവതി, തദതിക്രാന്തത്വാദതിക്രാന്തമനുജദേവപതിഭാവമ് . പുനശ്ച കിംവിശിഷ്ടമ് . അപുണബ്ഭാവണിബദ്ധം ദ്രവ്യക്ഷേത്രാദിപഞ്ചപ്രകാരഭവാദ്വിലക്ഷണഃ ശുദ്ധബുദ്ധൈകസ്വഭാവനിജാത്മോപലമ്ഭലക്ഷണോ യോസൌ മോക്ഷസ്തസ്യാധീനത്വാദപുനര്ഭാവനിബദ്ധമിതി ഭാവഃ ..✽൪.. ഏവം നമസ്കാരമുഖ്യത്വേന ഗാഥാദ്വയം ഗതമ് . ഇതി ഗാഥാഷ്ടകേന പഞ്ചമസ്ഥലം ജ്ഞാതവ്യമ് . ഏവമഷ്ടാദശഗാഥാഭിഃ സ്ഥലപഞ്ചകേ ന സുഖപ്രപഞ്ചനാമാന്തരാധികാരോ ഗതഃ . ഇതി പൂര്വോക്തപ്രകാരേണ ‘ഏസ സുരാസുര’ ഇത്യാദി ചതുര്ദശഗാഥാഭിഃ പീഠികാ ഗതാ, തദനന്തരം സപ്തഗാഥാഭിഃ സാമാന്യസര്വജ്ഞസിദ്ധിഃ, തദനന്തരം ത്രയസ്ത്രിംശദ്ഗാഥാഭിഃ ജ്ഞാനപ്രപഞ്ചഃ, തദനന്തര- മഷ്ടാദശഗാഥാഭിഃ സുഖപ്രപഞ്ച ഇതി സമുദായേന ദ്വാസപ്തതിഗാഥാഭിരന്തരാധികാരചതുഷ്ടയേന ശുദ്ധോപയോഗാധികാരഃ സമാപ്തഃ .. ഇത ഊര്ദ്ധ്വം പഞ്ചവിംശതിഗാഥാപര്യന്തം ജ്ഞാനകണ്ഡികാചതുഷ്ടയാഭിധാനോധികാരഃ പ്രാരഭ്യതേ . തത്ര പഞ്ചവിംശതിഗാഥാമധ്യേ പ്രഥമം താവച്ഛുഭാശുഭവിഷയേ മൂഢത്വനിരാകരണാര്ഥം ‘ദേവദജദിഗുരു’ ഇത്യാദി ദശഗാഥാപര്യന്തം പ്രഥമജ്ഞാനകണ്ഡികാ കഥ്യതേ . തദനന്തരമാപ്താത്മസ്വരൂപപരിജ്ഞാനവിഷയേ മൂഢത്വനിരാകരണാര്ഥം ‘ചത്താ പാവാരംഭം’ ഇത്യാദി സപ്തഗാഥാപര്യന്തം ദ്വിതീയജ്ഞാനകണ്ഡികാ . അഥാനന്തരം ദ്രവ്യഗുണപര്യായപരിജ്ഞാനവിഷയേ മൂഢത്വനിരാക രണാര്ഥം ‘ദവ്വാദീഏസു’ ഇത്യാദി ഗാഥാഷട്ക പര്യന്തം തൃതീയജ്ഞാനക ണ്ഡികാ . തദനന്തരം സ്വപര- തത്ത്വപരിജ്ഞാനവിഷയേ മൂഢത്വനിരാകരണാര്ഥം ‘ണാണപ്പഗം’ ഇത്യാദി ഗാഥാദ്വയേന ചതുര്ഥജ്ഞാനകണ്ഡികാ . ഇതി ജ്ഞാനകണ്ഡികാചതുഷ്ടയാഭിധാനാധികാരേ സമുദായപാതനികാ . അഥേദാനീം പ്രഥമജ്ഞാനകണ്ഡികായാം സ്വതന്ത്ര- വ്യാഖ്യാനേന ഗാഥാചതുഷ്ടയം, തദനന്തരം പുണ്യം ജീവസ്യ വിഷയതൃഷ്ണാമുത്പാദയതീതി കഥനരൂപേണ ഗാഥാചതുഷ്ടയം, തദനന്തരമുപസംഹാരരൂപേണ ഗാഥാദ്വയം, ഇതി സ്ഥലത്രയപര്യന്തം ക്രമേണ വ്യാഖ്യാനം ക്രിയതേ . തദ്യഥാ --അഥ യദ്യപി പൂര്വം ഗാഥാഷട്കേനേന്ദ്രിയസുഖസ്വരൂപം ഭണിതം തഥാപി പുനരപി തദേവ വിസ്തരേണ കഥയന് സന് തത്സാധകം ശുഭോപയോഗം പ്രതിപാദയതി, അഥവാ ദ്വിതീയപാതനികാ --പീഠികായാം യച്ഛുഭോപയോഗസ്വരൂപം സൂചിതം തസ്യേദാനീമിന്ദ്രിയസുഖവിശേഷവിചാരപ്രസ്താവേ തത്സാധകത്വേന വിശേഷവിവരണം കരോതി ---ദേവദജദിഗുരുപൂജാസു ചേവ ദാണമ്മി വാ സുസീലേസു ദേവതായതിഗുരുപൂജാസു ചൈവ ദാനേ വാ സുശീലേഷു ഉവവാസാദിസു രത്തോ തഥൈവോപവാസാദിഷു ച രക്ത ആസക്തഃ അപ്പാ ജീവഃ സുഹോവഓഗപ്പഗോ ശുഭോപയോഗാത്മകോ ഭണ്യതേ ഇതി . തഥാഹി – ദേവതാ

ടീകാ : – ജബ യഹ ആത്മാ ദുഃഖകീ സാധനാ ഭൂത ഐസീ ദ്വേഷരൂപ തഥാ ഇന്ദ്രിയ വിഷയകീ അനുരാഗരൂപ അശുഭോപയോഗ ഭൂമികാകാ ഉല്ലംഘന കരകേ, ദേവ -ഗുരു -യതികീ പൂജാ, ദാന, ശീല ഔര ഉപവാസാദികകേ പ്രീതിസ്വരൂപ ധര്മാനുരാഗകോ അംഗീകാര കരതാ ഹൈ തബ വഹ ഇന്ദ്രിയസുഖകീ സാധനഭൂത ശുഭോപയോഗഭൂമികാമേം ആരൂഢ കഹലാതാ ഹൈ .

൧൨൦പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-