യദി ശുഭോപയോഗജന്യസമുദീര്ണപുണ്യസംപദസ്ത്രിദശാദയോശുഭോപയോഗജന്യപര്യാഗതപാതകാപദോ വാ നാരകാദയശ്ച, ഉഭയേപി സ്വാഭാവികസുഖാഭാവാദവിശേഷേണ പംചേന്ദ്രിയാത്മകശരീരപ്രത്യയം ദുഃഖ- മേവാനുഭവന്തി, തതഃ പരമാര്ഥതഃ ശുഭാശുഭോപയോഗയോഃ പൃഥക്ത്വവ്യവസ്ഥാ നാവതിഷ്ഠതേ ..൭൨..
അഥ ശുഭോപയോഗജന്യം ഫലവത്പുണ്യം വിശേഷേണ ദൂഷണാര്ഥമഭ്യുപഗമ്യോത്ഥാപയതി —
ഹസ്തിനാ ഹന്യമാനേ സതി വിഷയസുഖസ്ഥാനീയമധുബിന്ദുസുസ്വാദേന യഥാ സുഖം മന്യതേ, തഥാ സംസാരസുഖമ് . പൂര്വോക്തമോക്ഷസുഖം തു തദ്വിപരീതമിതി താത്പര്യമ് ..൭൧.. അഥ പൂര്വോക്തപ്രകാരേണ ശുഭോപയോഗസാധ്യസ്യേന്ദ്രിയ- സുഖസ്യ നിശ്ചയേന ദുഃഖത്വം ജ്ഞാത്വാ തത്സാധകശുഭോപയോഗസ്യാപ്യശുഭോപയോഗേന സഹ സമാനത്വം വ്യവസ്ഥാപയതി — ണരണാരയതിരിയസുരാ ഭജംതി ജദി ദേഹസംഭവം ദുക്ഖം സഹജാതീന്ദ്രിയാമൂര്തസദാനന്ദൈകലക്ഷണം വാസ്തവസുഖമലഭമാനാഃ സന്തോ നരനാരകതിര്യക്സുരാ യദി ചേദവിശേഷേണ പൂര്വോക്തപരമാര്ഥസുഖാദ്വിലക്ഷണം പഞ്ചേന്ദ്രിയാത്മകശരീരോത്പന്നം നിശ്ചയനയേന ദുഃഖമേവ ഭജന്തേ സേവന്തേ, കിഹ സോ സുഹോ വ അസുഹോ ഉവഓഗോ ഹവദി
ടീകാ : — യദി ശുഭോപയോഗജന്യ ഉദയഗത പുണ്യകീ സമ്പത്തിവാലേ ദേവാദിക (അര്ഥാത് ശുഭോപയോഗജന്യ പുണ്യകേ ഉദയസേ പ്രാപ്ത ഹോനേവാലീ ഋദ്ധിവാലേ ദേവ ഇത്യാദി) ഔര അശുഭോപയോഗജന്യ ഉദയഗത പാപകീ ആപദാവാലേ നാരകാദിക — യഹ ദോനോം സ്വാഭാവിക സുഖകേ അഭാവകേ കാരണ അവിശേഷരൂപസേ (-ബിനാ അന്തരകേ) പംചേന്ദ്രിയാത്മക ശരീര സമ്ബന്ധീ ദുഃഖകാ ഹീ അനുഭവ കരതേ ഹൈം, തബ ഫി ര പരമാര്ഥസേ ശുഭ ഔര അശുഭ ഉപയോഗകീ പൃഥക്ത്വവ്യവസ്ഥാ നഹീം രഹതീ .
ഭാവാര്ഥ : — ശുഭോപയോഗജന്യ പുണ്യകേ ഫലരൂപമേം ദേവാദികകീ സമ്പദായേം മിലതീ ഹൈം ഔര അശുഭോപയോഗജന്യ പാപകേ ഫലരൂപമേം നാരകാദിക കീ ആപദായേം മിലതീ ഹൈം . കിന്തു വേ ദേവാദിക തഥാ നാരകാദിക ദോനോം പരമാര്ഥസേ ദുഃഖീ ഹീ ഹൈം . ഇസപ്രകാര ദോനോംകാ ഫല സമാന ഹോനേസേ ശുഭോപയോഗ ഔര അശുഭോപയോഗ ദോനോം പരമാര്ഥസേ സമാന ഹീ ഹൈം അര്ഥാത് ഉപയോഗമേം — അശുദ്ധോപയോഗമേം — ശുഭ ഔര അശുഭ നാമക ഭേദ പരമാര്ഥസേ ഘടിത നഹീം ഹോതേ ..൭൨..
(ജൈസേ ഇന്ദ്രിയസുഖകോ ദുഃഖരൂപ ഔര ശുഭോപയോഗകോ അശുഭോപയോഗകേ സമാന ബതായാ ഹൈ ഇസീപ്രകാര) അബ, ശുഭോപയോഗജന്യ ഫലവാലാ ജോ പുണ്യ ഹൈ ഉസേ വിശേഷതഃ ദൂഷണ ദേനേകേ ലിയേ (അര്ഥാത് ഉസമേം ദോഷ ദിഖാനേകേ ലിയേ) ഉസ പുണ്യകോ (-ഉസകേ അസ്തിത്വകോ) സ്വീകാര കരകേ ഉസകീ (പുണ്യകീ) ബാതകാ ഖംഡന കരതേ ഹൈം : —
ചക്രീ അനേ ദേവേംദ്ര ശുഭ -ഉപയോഗമൂലക ഭോഗഥീ പുഷ്ടി കരേ ദേഹാദിനീ, സുഖീ സമ ദീസേ അഭിരത രഹീ. ൭൩.
൧൨൪പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-