യദി നാമൈവം ശുഭോപയോഗപരിണാമകൃതസമുത്പത്തീന്യനേകപ്രകാരാണി പുണ്യാനി വിദ്യന്ത ഇത്യ- ഭ്യുപഗമ്യതേ, തദാ താനി സുധാശനാനപ്യവധിം കൃത്വാ സമസ്തസംസാരിണാം വിഷയതൃഷ്ണാമവശ്യമേവ സമുത്പാദയന്തി . ന ഖലു തൃഷ്ണാമന്തരേണ ദുഷ്ടശോണിത ഇവ ജലൂകാനാം സമസ്തസംസാരിണാം വിഷയേഷു പ്രവൃത്തിരവലോക്യതേ . അവലോക്യതേ ച സാ . തതോസ്തു പുണ്യാനാം തൃഷ്ണായതനത്വമബാധിതമേവ ..൭൪.. ചേന്നിശ്ചയേന പുണ്യപാപരഹിതപരമാത്മനോ വിപരീതാനി പുണ്യാനി സന്തി . പുനരപി കിംവിശിഷ്ടാനി . പരിണാമസമുബ്ഭവാണി നിര്വികാരസ്വസംവിത്തിവിലക്ഷണശുഭപരിണാമസമുദ്ഭവാനി വിവിഹാണി സ്വകീയാനന്തഭേദേന ബഹുവിധാനി . തദാ താനി കിം കുര്വന്തി . ജണയംതി വിസയതണ്ഹം ജനയന്തി . കാമ് . വിഷയതൃഷ്ണാമ് . കേഷാമ് .
അബ, ഇസപ്രകാര സ്വീകാര കിയേ ഗയേ പുണ്യ ദുഃഖകേ ബീജകേ കാരണ ഹൈം, (അര്ഥാത് തൃഷ്ണാകേ കാരണ ഹൈം ) ഇസപ്രകാര ന്യായസേ പ്രഗട കരതേ ഹൈം : —
അന്വയാര്ഥ : — [യദി ഹി ] (പൂര്വോക്ത പ്രകാരസേ) യദി [പരിണാമസമുദ്ഭവാനീ ] (ശുഭോപയോഗരൂപ) പരിണാമസേ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലേ [വിവിധാനി പുണ്യാനി ച ] വിവിധ പുണ്യ [സംതി ] വിദ്യമാന ഹൈം, [ദേവതാന്താനാം ജീവാനാം ] തോ വേ ദേവോം തകകേ ജീവോംകോ [വിഷയതൃഷ്ണാം ] വിഷയതൃഷ്ണാ [ജനയന്തി ] ഉത്പന്ന കരതേ ഹൈം ..൭൪..
ടീകാ : — യദി ഇസപ്രകാര ശുഭോപയോഗപരിണാമസേ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലേ അനേക പ്രകാരകേ പുണ്യ വിദ്യമാന ഹൈം ഐസാ സ്വീകാര കിയാ ഹൈ, തോ വേ (-പുണ്യ) ദേവോം തകകേ സമസ്ത സംസാരിയോംകോ വിഷയതൃഷ്ണാ അവശ്യമേവ ഉത്പന്ന കരതേ ഹൈം (ഐസാ ഭീ സ്വീകാര കരനാ പഡതാ ഹൈ) വാസ്തവമേം തൃഷ്ണാകേ ബിനാ; ജൈസേ ജോംക (ഗോംച)കോ ദൂഷിത രക്തമേം ഉസീപ്രകാര സമസ്ത സംസാരിയോംകോ വിഷയോംമേം പ്രവൃത്തി ദിഖാഈ ന ദേ; കിന്തു വഹ തോ ദിഖാഈ ദേതീ ഹൈ . ഇസലിയേ പുണ്യോംകീ തൃഷ്ണായതനതാ അബാധിത ഹീ ഹൈ (അര്ഥാത് പുണ്യ തൃഷ്ണാകേ ഘര ഹൈം, ഐസാ അവിരോധരൂപസേ സിദ്ധ ഹോതാ ഹൈ) .
പരിണാമജന്യ അനേകവിധ ജോ പുണ്യനും അസ്തിത്വ ഛേ, തോ പുണ്യ ഏ ദേവാന്ത ജീവനേ വിഷയതൃഷ്ണോദ്ഭവ കരേ. ൭൪.
൧൨൬പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-