ഇഹ ഖലു യദനാരബ്ധസ്വഭാവഭേദമുത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യത്രയേണ ഗുണപര്യായദ്വയേന ച യല്ലക്ഷ്യതേ തദ് ദ്രവ്യമ് . തത്ര ഹി ദ്രവ്യസ്യ സ്വഭാവോസ്തിത്വസാമാന്യാന്വയഃ . അസ്തിത്വം ഹി വക്ഷ്യതി ദ്വിവിധം – സ്വരൂപാസ്തിത്വം സാദൃശ്യാസ്തിത്വം ചേതി . തത്രോത്പാദഃ പ്രാദുര്ഭാവഃ, വ്യയഃ പ്രച്യവനം, ധ്രൌവ്യമവസ്ഥിതിഃ . ഗുണാ വിസ്താരവിശേഷാഃ . തേ ദ്വിവിധാഃ സാമാന്യവിശേഷാത്മകത്വാത് . തത്രാസ്തിത്വം നാസ്തിത്വ- മേകത്വമന്യത്വം ദ്രവ്യത്വം പര്യായത്വം സര്വഗതത്വമസര്വഗതത്വം സപ്രദേശത്വമപ്രദേശത്വം മൂര്തത്വമമൂര്തത്വം സക്രി യത്വമക്രി യത്വം ചേതനത്വമചേതനത്വം കര്തൃത്വമകര്തൃത്വം ഭോക്തൃത്വമഭോക്തൃത്വമഗുരുലഘുത്വം ചേത്യാദയഃ സാമാന്യഗുണാഃ, അവഗാഹഹേതുത്വം ഗതിനിമിത്തതാ സ്ഥിതികാരണത്വം വര്തനായതനത്വം രൂപാദിമത്താ ചേതനത്വമിത്യാദയോ വിശേഷഗുണാഃ . പര്യായാ ആയതവിശേഷാഃ . തേ പൂര്വമേവോക്താശ്ചതുര്വിധാഃ . കേവലജ്ഞാനോത്പത്തിപ്രസ്താവേ ശുദ്ധാത്മരുചിപരിച്ഛിത്തിനിശ്ചലാനുഭൂതിരൂപകാരണസമയസാരപര്യായസ്യ വിനാശേ സതി ശുദ്ധാത്മോപലമ്ഭവ്യക്തിരൂപകാര്യസമയസാരസ്യോത്പാദഃ കാരണസമയസാരസ്യ വ്യയസ്തദുഭയാധാരഭൂതപരമാത്മദ്രവ്യ- ത്വേന ധ്രൌവ്യം ച . തഥാനന്തജ്ഞാനാദിഗുണാഃ, ഗതിമാര്ഗണാവിപക്ഷഭൂതസിദ്ധഗതിഃ, ഇന്ദ്രിയമാര്ഗണാവിപക്ഷ- ഭൂതാതീന്ദ്രിയത്വാദിലക്ഷണാഃ ശുദ്ധപര്യായാശ്ച ഭവന്തീതി . യഥാ ശുദ്ധസത്തയാ സഹാഭിന്നം പരമാത്മദ്രവ്യം പൂര്വോക്തോത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യൈര്ഗുണപര്യായൈശ്ച സഹ സംജ്ഞാലക്ഷണപ്രയോജനാദിഭേദേപി സതി തൈഃ സഹ സത്താഭേദം ന
ടീകാ : — യഹാ (ഇസ വിശ്വമേം) ജോ, സ്വഭാവഭേദ കിയേ ബിനാ, ൧ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യത്രയസേ ഔര ൨ഗുണപര്യായദ്വയസേ ൩ലക്ഷിത ഹോതാ ഹൈ, വഹ ദ്രവ്യ ഹൈ . ഇനമേംസേ (-സ്വഭാവ, ഉത്പാദ, വ്യയ, ധ്രൌവ്യ, ഗുണ ഔര പര്യായമേംസേ) ദ്രവ്യകാ സ്വഭാവ വഹ ൪അസ്തിത്വസാമാന്യരൂപ അന്വയ ഹൈ; അസ്തിത്വ ദോ പ്രകാരകാ കഹേംഗേ : — ൧ – സ്വരൂപ -അസ്തിത്വ . ൨ – സാദൃശ്യ -അസ്തിത്വ . ഉത്പാദ വഹ പ്രാദുര്ഭാവ (പ്രഗട ഹോനാ – ഉത്പന്ന ഹോനാ) ഹൈ; വ്യയ വഹ പ്രച്യുതി (അര്ഥാത് ഭ്രഷ്ട, – നഷ്ട ഹോനാ) ഹൈ; ധ്രൌവ്യ വഹ അവസ്ഥിതി (ഠികാനാ) ഹൈ; ഗുണ വഹ വിസ്താരവിശേഷ ഹൈം . വേ സാമാന്യവിശേഷാത്മക ഹോനേസേ ദോ പ്രകാരകേ ഹൈം . ഇനമേം, അസ്തിത്വ, നാസ്തിത്വ, ഏകത്വ, അന്യത്വ, ദ്രവ്യത്വ, പര്യായത്വ, സര്വഗതത്വ, അസര്വഗതത്വ, സപ്രദേശത്വ, അപ്രദേശത്വ, മൂര്തത്വ, അമൂര്തത്വ, സക്രിയത്വ, അക്രിയത്വ, ചേതനത്വ, അചേതനത്വ, കര്തൃത്വ, അകര്തൃത്വ, ഭോക്തൃത്വ, അഭോക്തൃത്വ, അഗുരുലഘുത്വ, ഇത്യാദി സാമാന്യഗുണ ഹൈം; അവഗാഹഹേതുത്വ, ഗതിനിമിത്തതാ, സ്ഥിതികാരണത്വ, വര്തനായതനത്വ, രൂപാദിമത്ത്വ, ചേതനത്വ ഇത്യാദി വിശേഷ ഗുണ ഹൈം . പര്യായ ആയതവിശേഷ ഹൈം . വേ പൂര്വ ഹീ (൯൩ വീം ഗാഥാ കീ ടീകാമേം) കഥിത ചാര പ്രകാരകീ ഹൈം .
൧. ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യത്രയ = ഉത്പാദ, വ്യയ ഔര ധ്രൌവ്യ – യഹ ത്രിപുടീ (തീനോംകാ സമൂഹ) .
൨. ഗുണപര്യായദ്വയ = ഗുണ ഔര പര്യായ – യഹ യുഗല (ദോനോംകാ സമൂഹ)
൩. ലക്ഷിത ഹോതാ ഹൈ = ലക്ഷ്യരൂപ ഹോതാ ഹൈ, പഹിചാനാ ജാതാ ഹൈ . [ (൧) ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യ തഥാ (൨) ഗുണപര്യായ വേ ലക്ഷണ ഹൈം ഔര ദ്രവ്യ വഹ ലക്ഷ്യ ഹൈ . ]
൪. അസ്തിത്വസാമാന്യരൂപ അന്വയ = ‘ഹൈ, ഹൈ, ഹൈ’ ഐസാ ഏകരൂപ ഭാവ ദ്രവ്യകാ സ്വഭാവ ഹൈ . (അന്വയ = ഏകരൂപതാ സദൃശഭാവ .)