ന പര്യായോ യച്ച ദ്രവ്യമന്യോ ഗുണഃ പര്യായോ വാ സ ന സത്താഗുണ ഇതീതരേതരസ്യ യസ്തസ്യാഭാവഃ
സ തദഭാവലക്ഷണോതദ്ഭാവോന്യത്വനിബന്ധനഭൂതഃ ..൧൦൭..
ഇതി ഭണ്യതേ . യശ്ച പരമാത്മപദാര്ഥഃ കേവലജ്ഞാനാദിഗുണഃ സിദ്ധത്വപര്യായ ഇതി തൈശ്ച ത്രിഭിഃ (പ്രദേശാഭേദേന ?)
ശുദ്ധസത്താഗുണോ ഭണ്യത ഇതി തദ്ഭാവസ്യ ലക്ഷണമിദമ് . തദ്ഭാവസ്യേതി കോര്ഥഃ . പരമാത്മപദാര്ഥ-
കേവലജ്ഞാനാദിഗുണസിദ്ധത്വപര്യായാണാം ശുദ്ധസത്താഗുണേന സഹ സംജ്ഞാദിഭേദേപി പ്രദേശൈസ്തന്മയത്വമിതി . ജോ ഖലു
തസ്സ അഭാവോ യസ്തസ്യ പൂര്വോക്തലക്ഷണതദ്ഭാവസ്യ ഖലു സ്ഫു ടം സംജ്ഞാദിഭേദവിവക്ഷായാമഭാവഃ സോ തദഭാവോ സ
പൂര്വോക്തലക്ഷണസ്തദഭാവോ ഭണ്യതേ . സ ച തദഭാവഃ കിം ഭണ്യതേ . അതബ്ഭാവോ ന തദ്ഭാവസ്തന്മയത്വമ് കിംച
അതദ്ഭാവഃ സംജ്ഞാലക്ഷണപ്രയോജനാദിഭേദഃ ഇത്യര്ഥഃ . തദ്യഥാ — യഥാ മുക്താഫലഹാരേ യോസൌ ശുക്ലഗുണസ്തദ്വാചകേ ന
ശുക്ലമിത്യക്ഷരദ്വയേന ഹാരോ വാച്യോ ന ഭവതി സൂത്രം വാ മുക്താഫലം വാ, ഹാരസൂത്രമുക്താഫലശബ്ദൈശ്ച ശുക്ലഗുണോ
വാച്യോ ന ഭവതി . ഏവം പരസ്പരം പ്രദേശാഭേദേപി യോസൌ സംജ്ഞാദിഭേദഃ സ തസ്യ പൂര്വോക്ത ലക്ഷണ-
തദ്ഭാവസ്യാഭാവസ്തദഭാവോ ഭണ്യതേ . സ ച തദഭാവഃ പുനരപി കിം ഭണ്യതേ . അതദ്ഭാവഃ സംജ്ഞാ-
ലക്ഷണപ്രയോജനാദിഭേദ ഇതി . തഥാ മുക്തജീവേ യോസൌ ശുദ്ധസത്താഗുണസ്തദ്വാചകേന സത്താശബ്ദേന മുക്തജീവോ
കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ ]
ജ്ഞേയതത്ത്വ -പ്രജ്ഞാപന
൨൦൯
പ്ര. ൨൭
ഏക -ദൂസരേമേം ജോ ‘ഉസകാ അഭാവ’ അര്ഥാത് ‘തദ്രൂപ ഹോനേകാ അഭാവ’ ഹൈ വഹ ‘തദ് -അഭാവ’ ലക്ഷണ
‘അതദ്ഭാവ’ ഹൈ, ജോ കി അന്യത്വകാ കാരണ ഹൈ . ഇസീപ്രകാര ഏക ദ്രവ്യമേം ജോ സത്താഗുണ ഹൈ വഹ ദ്രവ്യ
നഹീം ഹൈ, ൧അന്യഗുണ നഹീം ഹൈ, യാ പര്യായ നഹീം ഹൈ; ഔര ജോ ദ്രവ്യ അന്യ ഗുണ യാ പര്യായ ഹൈ വഹ സത്താഗുണ
— ഇസപ്രകാര ഏക -ദൂസരേമേം ജോ ‘ഉസകാ അഭാവ’ അര്ഥാത് ‘തദ്രൂപ ഹോനേകാ അഭാവ’ ഹൈ വഹ
൨‘തദ് -അഭാവ’ ലക്ഷണ ‘അതദ്ഭാവ’ ഹൈ ജോ കി അന്യത്വകാ കാരണ ഹൈ .
ഭാവാര്ഥ : — ഏക ആത്മാകാ വിസ്താരകഥനമേം ‘ആത്മദ്രവ്യ’കേ രൂപമേം ‘ജ്ഞാനാദിഗുണ’ കേ
രൂപമേം ഔര ‘സിദ്ധത്വാദി പര്യായ’ കേ രൂപമേം — തീന പ്രകാരസേ വര്ണന കിയാ ജാതാ ഹൈ . ഇസീപ്രകാര
സര്വ ദ്രവ്യോംകേ സമ്ബന്ധമേം സമഝനാ ചാഹിയേ .
ഔര ഏക ആത്മാകേ അസ്തിത്വ ഗുണകോ ‘സത് ആത്മദ്രവ്യ’, സത് ജ്ഞാനാദിഗുണ’ ഔര ‘സത്
സിദ്ധത്വാദി പര്യായ’ — ഐസേ തീന പ്രകാരസേ വിസ്താരിത കിയാ ജാതാ ഹൈ; ഇസീപ്രകാര സഭീ ദ്രവ്യോംകേ
സമ്ബന്ധമേം സമഝനാ ചാഹിയേ .
ഔര ഏക ആത്മാകാ ജോ അസ്തിത്വ ഗുണ ഹൈ വഹ ആത്മദ്രവ്യ നഹീം ഹൈ, (സത്താ ഗുണകേ ബിനാ)
ജ്ഞാനാദിഗുണ നഹീം ഹൈ, യാ സിദ്ധത്വാദി പര്യായ നഹീം ഹൈ; ഔര ജോ ആത്മദ്രവ്യ ഹൈ, (അസ്തിത്വകേ സിവായ)
ജ്ഞാനാദിഗുണ ഹൈ യാ സിദ്ധത്വാദി പര്യായ ഹൈ വഹ അസ്തിത്വ ഗുണ നഹീം ഹൈ — ഇസപ്രകാര ഉനമേം പരസ്പര അതദ്ഭാവ
ഹൈ, ജിസകേ കാരണ ഉനമേം അന്യത്വ ഹൈ . ഇസീപ്രകാര സഭീ ദ്രവ്യോംകേ സമ്ബന്ധമേം സമഝനാ ചാഹിയേ .
൧. അന്യഗുണ = സത്താ കേ അതിരിക്ത ദൂസരാ കോഈ ഭീ ഗുണ .
൨. തദ് -അഭാവ = ഉസകാ അഭാവ; (തദ് -അഭാവ = തസ്യ അഭാവഃ) തദ്ഭാവ അതദ്ഭാവകാ ലക്ഷണ (സ്വരൂപ) ഹൈ;
അതദ്ഭാവ അന്യത്വകാ കാരണ ഹൈ .