ഇഹ ഹി സംസാരിണോ ജീവസ്യാനാദികര്മപുദ്ഗലോപാധിസന്നിധിപ്രത്യയപ്രവര്തമാനപ്രതിക്ഷണ- വിവര്തനസ്യ ക്രിയാ കില സ്വഭാവനിര്വൃത്തൈവാസ്തി . തതസ്തസ്യ മനുഷ്യാദിപര്യായേഷു ന കശ്ചനാപ്യേഷ ഏവേതി ടംകോത്കീര്ണോസ്തി, തേഷാം പൂര്വപൂര്വോപമര്ദപ്രവൃത്തക്രിയാഫലത്വേനോത്തരോത്തരോപമര്ദ്യമാനത്വാത്; ഫല- പൃഥക്ത്വലക്ഷണസ്യാതദ്ഭാവാഭിധാനാന്യത്വലക്ഷണസ്യ ച കഥനരൂപേണ ദ്വിതീയാ, സംജ്ഞാലക്ഷണപ്രയോജനാദിഭേദരൂപ- സ്യാതദ്ഭാവസ്യ വിവരണരൂപേണ തൃതീയാ, തസ്യൈവ ദൃഢീകരണാര്ഥം ചതുര്ഥീതി ഗാഥാചതുഷ്ടയേന സത്താദ്രവ്യയോര- ഭേദവിഷയേ യുക്തികഥനമുഖ്യതാ . തദനന്തരം സത്താദ്രവ്യയോര്ഗുണഗുണികഥനേന പ്രഥമാ, ഗുണപര്യായാണാം ദ്രവ്യേണ സഹാഭേദകഥനേന ദ്വിതീയാ ചേതി സ്വതന്ത്രഗാഥാദ്വയമ് . തദനന്തരം ദ്രവ്യസ്യ സദുത്പാദാസദുത്പാദയോഃ സാമാന്യവ്യാഖ്യാനേന വിശേഷവ്യാഖ്യാനേന ച ഗാഥാചതുഷ്ടയം, തതശ്ച സപ്തഭങ്ഗീകഥനേന ഗാഥൈകാ ചേതി സമുദായേന
അന്വയാര്ഥ : — [ഏഷഃ ഇതി കശ്ചിത് നാസ്തി ] (മനുഷ്യാദിപര്യായോംമേം) ‘യഹീ’ ഐസീ കോഈ (ശാശ്വത പര്യായ) നഹീം ഹൈം; [സ്വഭാവനിര്വൃത്താ ക്രിയാ നാസ്തി ന ] (ക്യോംകി സംസാരീ ജീവകേ) സ്വഭാവനിഷ്പന്ന ക്രിയാ നഹീം ഹോ സോ ബാത നഹീം ഹൈ; (അര്ഥാത് വിഭാവസ്വഭാവസേ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലീ രാഗ- ദ്വേഷമയ ക്രിയാ അവശ്യ ഹൈ .) [യദി ] ഔര യദി [പരമഃ ധര്മഃ നിഃഫലഃ ] പരമധര്മ അഫല ഹൈ തോ [ക്രിയാ ഹി അഫലാ നാസ്തി ] ക്രിയാ അവശ്യ അഫല നഹീം ഹൈ; (അര്ഥാത് ഏക വീതരാഗ ഭാവ ഹീ മനുഷ്യാദിപര്യായരൂപ ഫല ഉത്പന്ന നഹീം കരതീ; രാഗ -ദ്വേഷമയ ക്രിയാ തോ അവശ്യ വഹ ഫല ഉത്പന്ന കരതീ ഹൈ .)..൧൧൬..
ടീകാ : — യഹാ (ഇസ വിശ്വമേം), അനാദികര്മപുദ്ഗലകീ ഉപാധികേ സദ്ഭാവകേ ആശ്രയ (-കാരണ) സേ ജിസകേ പ്രതിക്ഷണ ൧വിവര്ത്തന ഹോതാ രഹതാ ഹൈ ഐസേ സംസാരീ ജീവകോ ക്രിയാ വാസ്തവമേം സ്വഭാവ നിഷ്പന്ന ഹീ ഹൈ; ഇസലിയേ ഉസകേ മനുഷ്യാദിപര്യായോംമേംസേ കോഈ ഭീ പര്യായ ‘യഹീ’ ഹൈ ഐസീ ടംകോത്കീര്ണ നഹീം ഹൈ; ക്യോംകി വേ പര്യായേം പൂര്വ -പൂര്വ പര്യായോംകേ നാശമേം പ്രവര്തമാന ക്രിയാ ഫലരൂപ ഹോനേസേ ൨ഉത്തര -ഉത്തര പര്യായോംകേ ദ്വാരാ നഷ്ട ഹോതീ ഹൈം . ഔര ക്രിയാകാ ഫല തോ, മോഹകേ സാഥ ൩മിലനകാ നാശ ൧. വിവര്തന = വിപരിണമന; പലടാ (ഫേ രഫാര) ഹോതേ രഹനാ . ൨. ഉത്തര -ഉത്തര = ബാദകീ . (മനുഷ്യാദിപര്യായേം രാഗദ്വേഷമയ ക്രിയാകീ ഫലരൂപ ഹൈം, ഇസലിയേ കോഈ ഭീ പര്യായ പൂര്വ
പര്യായകോ നഷ്ട കരതീ ഹൈ ഔര ബാദകീ പര്യായസേ സ്വയം നഷ്ട ഹോതീ ഹൈ . ൩. മിലന = മില ജാനാ; മിശ്രിതപനാ; സംബംധ; ജുഡാന .