൨൩൦പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-
മഭിലഷ്യേത വാ മോഹസംവലനാവിലയനാത് ക്രിയായാഃ . ക്രിയാ ഹി താവച്ചേതനസ്യ പൂര്വോത്തരദശാ-
വിശിഷ്ടചൈതന്യപരിണാമാത്മികാ . സാ പുനരണോരണ്വന്തരസംഗതസ്യ പരിണതിരിവാത്മനോ മോഹസംവലിതസ്യ
ദ്വയണുകകാര്യസ്യേവ മനുഷ്യാദികാര്യസ്യ നിഷ്പാദകത്വാത്സഫലൈവ . സൈവ മോഹസംവലനവിലയനേ പുന-
ചതുര്വിംശതിഗാഥാഭിരഷ്ടഭിഃ സ്ഥലൈഃ സാമാന്യജ്ഞേയവ്യാഖ്യാനമധ്യേ സാമാന്യദ്രവ്യപ്രരൂപണം സമാപ്തമ് . അതഃ
പരം തത്രൈവ സാമാന്യദ്രവ്യനിര്ണയമധ്യേ സാമാന്യഭേദഭാവനാമുഖ്യത്വേനൈകാദശഗാഥാപര്യന്തം വ്യാഖ്യാനം കരോതി .
തത്ര ക്രമേണ പഞ്ചസ്ഥലാനി ഭവന്തി . പ്രഥമതസ്താവദ്വാര്തികവ്യാഖ്യാനാഭിപ്രായേണ സാംഖ്യൈകാന്തനിരാകരണം,
അഥവാ ശുദ്ധനിശ്ചയനയേന ജൈനമതമേവേതി വ്യാഖ്യാനമുഖ്യതയാ ‘ഏസോ ത്തി ണത്ഥി കോഈ’ ഇത്യാദി
സൂത്രഗാഥൈകാ . തദനന്തരം മനുഷ്യാദിപര്യായാ നിശ്ചയനയേന കര്മഫലം ഭവതി, ന ച ശുദ്ധാത്മസ്വരൂപമിതി
സൂത്രഗാഥൈകാ . തദനന്തരം മനുഷ്യാദിപര്യായാ നിശ്ചയനയേന കര്മഫലം ഭവതി, ന ച ശുദ്ധാത്മസ്വരൂപമിതി
തസ്യൈവാധികാരസൂത്രസ്യ വിവരണാര്ഥം ‘കമ്മം ണാമസമക്ഖം’ ഇത്യാദിപാഠക്രമേണ ഗാഥാചതുഷ്ടയം, തതഃ പരം
രാഗാദിപരിണാമ ഏവ ദ്രവ്യകര്മകാരണത്വാദ്ഭാവകര്മ ഭണ്യത ഇതി പരിണാമമുഖ്യത്വേന ‘ആദാ കമ്മമലിമസോ’
ഇത്യാദിസൂത്രദ്വയം, തദനന്തരം ക ര്മഫലചേതനാ ക ര്മചേതനാ ജ്ഞാനചേതനേതി ത്രിവിധചേതനാപ്രതിപാദനരൂപേണ
‘പരിണമദി ചേദണാഏ’ ഇത്യാദിസൂത്രത്രയം, തദനന്തരം ശുദ്ധാത്മഭേദഭാവനാഫലം കഥയന് സന് ‘കത്താകരണം’
ഇത്യാദ്യേകസൂത്രേണോപസംഹരതി . ഏവം ഭേദഭാവനാധികാരേ സ്ഥലപഞ്ചകേന സമുദായപാതനികാ . തദ്യഥാ — അഥ
രാഗാദിപരിണാമ ഏവ ദ്രവ്യകര്മകാരണത്വാദ്ഭാവകര്മ ഭണ്യത ഇതി പരിണാമമുഖ്യത്വേന ‘ആദാ കമ്മമലിമസോ’
ഇത്യാദിസൂത്രദ്വയം, തദനന്തരം ക ര്മഫലചേതനാ ക ര്മചേതനാ ജ്ഞാനചേതനേതി ത്രിവിധചേതനാപ്രതിപാദനരൂപേണ
‘പരിണമദി ചേദണാഏ’ ഇത്യാദിസൂത്രത്രയം, തദനന്തരം ശുദ്ധാത്മഭേദഭാവനാഫലം കഥയന് സന് ‘കത്താകരണം’
ഇത്യാദ്യേകസൂത്രേണോപസംഹരതി . ഏവം ഭേദഭാവനാധികാരേ സ്ഥലപഞ്ചകേന സമുദായപാതനികാ . തദ്യഥാ — അഥ
നരനാരകാദിപര്യായാഃ കര്മാധീനത്വേന വിനശ്വരത്വാദിതി ശുദ്ധനിശ്ചയനയേന ജീവസ്വരൂപം ന ഭവതീതി ഭേദഭാവനാം
കഥയതി — ഏസോ ത്തി ണത്ഥി കോഈ ടങ്കോത്കീര്ണജ്ഞായകൈകസ്വഭാവപരമാത്മദ്രവ്യവത്സംസാരേ മനുഷ്യാദിപര്യായേഷു മധ്യേ
കഥയതി — ഏസോ ത്തി ണത്ഥി കോഈ ടങ്കോത്കീര്ണജ്ഞായകൈകസ്വഭാവപരമാത്മദ്രവ്യവത്സംസാരേ മനുഷ്യാദിപര്യായേഷു മധ്യേ
സര്വദൈവൈഷ ഏകരൂപ ഏവ നിത്യഃ കോപി നാസ്തി . തര്ഹി മനുഷ്യാദിപര്യായനിര്വര്തികാ സംസാരക്രിയാ സാപി ന
ഭവിഷ്യതി . ണ ണത്ഥി കിരിയാ ന നാസ്തി ക്രിയാ മിഥ്യാത്വരാഗാദിപരിണതിസ്സംസാരഃ കര്മേതി യാവത് ഇതി
പര്യായനാമചതുഷ്ടയരൂപാ ക്രിയാസ്ത്യേവ . സാ ച കഥംഭൂതാ . സഭാവണിവ്വത്താ ശുദ്ധാത്മസ്വഭാവാദ്വിപരീതാപി
നരനാരകാദിവിഭാവപര്യായസ്വഭാവേന നിര്വൃത്താ . തര്ഹി കിം നിഷ്ഫലാ ഭവിഷ്യതി . കിരിയാ ഹി ണത്ഥി അഫലാ
ക്രിയാ ഹി നാസ്ത്യഫലാ സാ മിഥ്യാത്വരാഗാദിപരിണതിരൂപാ ക്രിയാ യദ്യപ്യനന്തസുഖാദിഗുണാത്മകമോക്ഷകാര്യം പ്രതി
നിഷ്ഫലാ തഥാപി നാനാദുഃഖദായകസ്വകീയകാര്യഭൂതമനുഷ്യാദിപര്യായനിര്വര്തകത്വാത്സഫലേതി മനുഷ്യാദി-
പര്യായനിഷ്പത്തിരേവാസ്യാഃ ഫലമ് . കഥം ജ്ഞായത ഇതി ചേത് . ധമ്മോ ജദി ണിപ്ഫലോ പരമോ ധര്മോ യദി നിഷ്ഫലഃ
നിഷ്ഫലാ തഥാപി നാനാദുഃഖദായകസ്വകീയകാര്യഭൂതമനുഷ്യാദിപര്യായനിര്വര്തകത്വാത്സഫലേതി മനുഷ്യാദി-
പര്യായനിഷ്പത്തിരേവാസ്യാഃ ഫലമ് . കഥം ജ്ഞായത ഇതി ചേത് . ധമ്മോ ജദി ണിപ്ഫലോ പരമോ ധര്മോ യദി നിഷ്ഫലഃ
ന ഹുആ ഹോനേസേ മാനനാ ചാഹിയേ; ക്യോംകി — പ്രഥമ തോ, ക്രിയാ ചേതനകീ പൂര്വോത്തരദശാസേ ൧വിശിഷ്ട
ചൈതന്യപരിണാമസ്വരൂപ ഹൈ; ഔര വഹ (ക്രിയാ) — ജൈസേ ദൂസരേ അണുകേ സാഥ യുക്ത (കിസീ) അണുകീ
പരിണതി ൨ദ്വിഅണുകകാര്യകീ നിഷ്പാദക ഹൈ, ഉസീ പ്രകാര — മോഹകേ സാഥ മിലിത ആത്മാകേ സംബംധമേം,
൧. വിശിഷ്ട -ഭേദയുക്ത . (പൂര്വകീ ഔര പശ്ചാത്കീ അവസ്ഥാകേ ഭേദസേ ഭേദയുക്ത ഐസേ ചൈതന്യപരിണാമ വഹ ആത്മാകീ
ക്രിയാ ഹൈ .) ൨. ദ്വിഅണുകകാര്യകീ നിഷ്പാദക = ദോ അണുഓംസേ ബനേ ഹുയേ സ്കംധരൂപ കാര്യകീ ഉത്പാദക .