അഥ പ്രവചനസാരവ്യാഖ്യായാം മധ്യമരുചിശിഷ്യപ്രതിബോധനാര്ഥായാം മുഖ്യഗൌണരൂപേണാന്തസ്തത്ത്വബഹി- സ്തത്ത്വപ്രരൂപണസമര്ഥായാം ച പ്രഥമത ഏകോത്തരശതഗാഥാഭിര്ജ്ഞാനാധികാരഃ, തദനന്തരം ത്രയോദശാധിക ശതഗാഥാഭി- ര്ദര്ശനാധികാരഃ, തതശ്ച സപ്തനവതിഗാഥാഭിശ്ചാരിത്രാധികാരശ്ചേതി സമുദായേനൈകാദശാധികത്രിശതപ്രമിതസൂത്രൈഃ സമ്യഗ്ജ്ഞാനദര്ശനചാരിത്രരൂപേണ മഹാധികാരത്രയം ഭവതി . അഥവാ ടീകാഭിപ്രായേണ തു സമ്യഗ്ജ്ഞാനജ്ഞേയചാരിത്രാ- ധികാരചൂലികാരൂപേണാധികാരത്രയമ് . തത്രാധികാരത്രയേ പ്രഥമതസ്താവജ്ജ്ഞാനാഭിധാനമഹാധികാരമധ്യേ ദ്വാസപ്ത- തിഗാഥാപര്യന്തം ശുദ്ധോപയോഗാധികാരഃ കഥ്യതേ . താസു ദ്വാസപ്തതിഗാഥാസു മധ്യേ ‘ഏസ സുരാസുര --’ ഇമാം ഗാഥാമാദിം കൃത്വാ പാഠക്രമേണ ചതുര്ദശഗാഥാപര്യന്തം പീഠികാ, തദനന്തരം സപ്തഗാഥാപര്യന്തം സാമാന്യേന സര്വജ്ഞ- സിദ്ധിഃ, തദനന്തരം ത്രയസ്ത്രിംശദ്ഗാഥാപര്യന്തം ജ്ഞാനപ്രപഞ്ചഃ, തതശ്ചാഷ്ടാദശഗാഥാപര്യന്തം സുഖപ്രപഞ്ചശ്ചേത്യന്തരാധി- കാരചതുഷ്ടയേന ശുദ്ധോപയോഗാധികാരോ ഭവതി . അഥ പഞ്ചവിംശതിഗാഥാപര്യന്തം ജ്ഞാനകണ്ഡികാചതുഷ്ടയപ്രതി- പാദകനാമാ ദ്വിതീയോധികാരശ്ചേത്യധികാരദ്വയേന, തദനന്തരം സ്വതന്ത്രഗാഥാചതുഷ്ടയേന ചൈകോത്തരശതഗാഥാഭിഃ പ്രഥമമഹാധികാരേ സമുദായപാതനികാ ജ്ഞാതവ്യാ .
ഇദാനീം പ്രഥമപാതനികാഭിപ്രായേണ പ്രഥമതഃ പീഠികാവ്യാഖ്യാനം ക്രിയതേ, തത്ര പഞ്ചസ്ഥലാനി ഭവന്തി; തേഷ്വാദൌ നമസ്കാരമുഖ്യത്വേന ഗാഥാപഞ്ചകം, തദനന്തരം ചാരിത്രസൂചനമുഖ്യത്വേന ‘സംപജ്ജഇ ണിവ്വാണം’ ഇതി പ്രഭൃതി ഗാഥാത്രയമഥ ശുഭാശുഭശുദ്ധോപയോഗത്രയസൂചനമുഖ്യത്വേന ‘ജീവോ പരിണമദി’ ഇത്യാദിഗാഥാസൂത്രദ്വയമഥ തത്ഫലകഥനമുഖ്യതയാ ‘ധമ്മേണ പരിണദപ്പാ’ ഇതി പ്രഭൃതി സൂത്രദ്വയമ് . അഥ ശുദ്ധോപയോഗധ്യാതുഃ പുരുഷസ്യ പ്രോത്സാഹനാര്ഥം ശുദ്ധോപയോഗഫലദര്ശനാര്ഥം ച പ്രഥമഗാഥാ, ശുദ്ധോപയോഗിപുരുഷലക്ഷണകഥനേന ദ്വിതീയാ ചേതി ‘അഇസയമാദസമുത്ഥം’ ഇത്യാദി ഗാഥാദ്വയമ് . ഏവം പീഠികാഭിധാനപ്രഥമാന്തരാധികാരേ സ്ഥലപഞ്ചകേന ചതുര്ദശഗാഥാഭിസ്സമുദായപാതനികാ . തദ്യഥാ —
[അബ അനേകാന്തമയ ജ്ഞാനകീ മംഗലകേ ലിയേ ശ്ലോക ദ്വാരാ സ്തുതി കരതേ ഹൈം :] അര്ഥ : — ജോ മഹാമോഹരൂപീ അംധകാരസമൂഹകോ ലീലാമാത്രമേം നഷ്ട കരതാ ഹൈ ഔര ജഗതകേ സ്വരൂപകോ പ്രകാശിത കരതാ ഹൈ ഐസാ അനേകാംതമയ തേജ സദാ ജയവംത ഹൈ .
[ അബ ശ്രീ അമൃതചംദ്രാചാര്യദേവ ശ്ലോക ദ്വാരാ അനേകാംതമയ ജിനപ്രവചനകേ സാരഭൂത ഇസ ‘പ്രവചനസാര’ ശാസ്ത്രകീ ടീകാ കരനേകീ പ്രതിജ്ഞാ കരതേ ഹൈം :]
അര്ഥ : — പരമാനന്ദരൂപീ സുധാരസകേ പിപാസു ഭവ്യ ജീവോംകേ ഹിതാര്ഥ, തത്ത്വകോ (വസ്തുസ്വരൂപകോ) പ്രഗട കരനേവാലീ പ്രവചനസാരകീ യഹ ടീകാ രചീ ജാ രഹീ ഹൈ .
൨പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-