ണത്ഥി വിണാ പരിണാമം അത്ഥോ അത്ഥം വിണേഹ പരിണാമോ .
ന ഖലു പരിണാമമന്തരേണ വസ്തു സത്താമാലമ്ബതേ . വസ്തുനോ ദ്രവ്യാദിഭിഃ പരിണാമാത് പൃഥഗുപലമ്ഭാഭാവാന്നിഃപരിണാമസ്യ ഖരശൃംഗകല്പത്വാദ് ദ്രശ്യമാനഗോരസാദിപരിണാമവിരോധാച്ച . ഭാവാര്ഥഃ ..൯.. അഥ നിത്യൈകാന്തക്ഷണികൈകാന്തനിഷേധാര്ഥം പരിണാമപരിണാമിനോഃ പരസ്പരം കഥംചിദഭേദം ദര്ശയതി — ണത്ഥി വിണാ പരിണാമം അത്ഥോ മുക്തജീവേ താവത്കഥ്യതേ, സിദ്ധപര്യായരൂപശുദ്ധപരിണാമം വിനാ ശുദ്ധജീവപദാര്ഥോ നാസ്തി . കസ്മാത് . സംജ്ഞാലക്ഷണപ്രയോജനാദിഭേദേപി പ്രദേശഭേദാഭാവാത് . അത്ഥം വിണേഹ പരിണാമോ മുക്താത്മപദാര്ഥം വിനാ ഇഹ ജഗതി ശുദ്ധാത്മോപലമ്ഭലക്ഷണഃ സിദ്ധപര്യായരൂപഃ ശുദ്ധപരിണാമോ നാസ്തി . കസ്മാത് . സംജ്ഞാദിഭേദേപി പ്രദേശഭേദാഭാവാത് . ദവ്വഗുണപജ്ജയത്ഥോ ആത്മസ്വരൂപം ദ്രവ്യം, തത്രൈവ കേവലജ്ഞാനാദയോ ഗുണാഃ, സിദ്ധരൂപഃ പര്യായശ്ച, ഇത്യുക്തലക്ഷണേഷു ദ്രവ്യഗുണപര്യായേഷു തിഷ്ഠതീതി ദ്രവ്യഗുണപര്യായസ്ഥോ ഭവതി . സ
സിദ്ധാന്ത ഗ്രന്ഥോംമേം ജീവകേ അസംഖ്യ പരിണാമോംകോ മധ്യമ വര്ണനസേ ചൌദഹ ഗുണസ്ഥാനരൂപ കഹാ ഗയാ ഹൈ . ഉന ഗുണസ്ഥാനോംകോ സംക്ഷേപസേ ‘ഉപയോഗ’ രൂപ വര്ണന കരതേ ഹുഏ, പ്രഥമ തീന ഗുണസ്ഥാനോംമേം താരതമ്യപൂര്വക (ഘടതാ ഹുആ) അശുഭോപയോഗ, ചൌഥേ സേ ഛട്ഠേ ഗുണസ്ഥാന തക താരതമ്യ പൂര്വക (ബഢതാ ഹുആ) ശുഭോപയോഗ, സാതവേംസേ ബാരഹവേം ഗുണസ്ഥാന തക താരതമ്യ പൂര്വക ശുദ്ധോപയോഗ ഔര അന്തിമ ദോ ഗുണസ്ഥാനോംമേം ശുദ്ധോപയോഗകാ ഫല കഹാ ഗയാ ഹൈ, — ഐസാ വര്ണന കഥംചിത് ഹോ സകതാ ഹൈ ..൯..
അബ പരിണാമ വസ്തുകാ സ്വഭാവ ഹൈ യഹ നിശ്ചയ കരതേ ഹൈം : —
അന്വയാര്ഥ : — [ഇഹ ] ഇസ ലോകമേം [പരിണാമം വിനാ ] പരിണാമകേ ബിനാ [അര്ഥഃ നാസ്തി ] പദാര്ഥ നഹീം ഹൈ, [അര്ഥം വിനാ ] പദാര്ഥകേ ബിനാ [പരിണാമഃ ] പരിണാമ നഹീം ഹൈ; [അര്ഥഃ ] പദാര്ഥ [ദ്രവ്യഗുണപര്യയസ്ഥഃ ] ദ്രവ്യ -ഗുണ -പര്യായമേം രഹനേവാലാ ഔര [അസ്തിത്വനിര്വൃത്തഃ ] (ഉത്പാദ- വ്യയധ്രൌവ്യമയ) അസ്തിത്വസേ ബനാ ഹുആ ഹൈ ..൧൦..
ടീകാ : — പരിണാമകേ ബിനാ വസ്തു അസ്തിത്വ ധാരണ നഹീം കരതീ, ക്യോംകി വസ്തു ദ്രവ്യാദികേ ദ്വാരാ (ദ്രവ്യ -ക്ഷേത്ര -കാല -ഭാവസേ) പരിണാമസേ ഭിന്ന അനുഭവമേം (ദേഖനേമേം) നഹീം ആതീ, ക്യോംകി
ഗുണ -ദ്രവ്യ -പര്യയസ്ഥിത നേ അസ്തിത്വസിദ്ധ പദാര്ഥ ഛേ .൧൦.