യദായമാത്മാ മനാഗപി ധര്മപരിണതിമനാസാദയന്നശുഭോപയോഗപരിണതിമാലമ്ബതേ തദാ കുമനുഷ്യതിര്യങ്നാരകഭ്രമണരൂപം ദുഃഖസഹസ്രബന്ധമനുഭവതി . തതശ്ചാരിത്രലവസ്യാപ്യഭാവാദത്യന്തഹേയ ഏവായമശുഭോപയോഗ ഇതി ..൧൨..
ഏവമയമപാസ്തസമസ്തശുഭാശുഭോപയോഗവൃത്തിഃ ശുദ്ധോപയോഗവൃത്തിമാത്മസാത്കുര്വാണഃ ശുദ്ധോപയോഗാ- ധികാരമാരഭതേ . തത്ര ശുദ്ധോപയോഗഫലമാത്മനഃ പ്രോത്സാഹനാര്ഥമഭിഷ്ടൌതി — പൂര്വമനാകുലത്വലക്ഷണപാരമാര്ഥികസുഖവിപരീതമാകുലത്വോത്പാദകം സ്വര്ഗസുഖം ലഭതേ . പശ്ചാത് പരമ- സമാധിസാമഗ്രീസദ്ഭാവേ മോക്ഷം ച ലഭതേ ഇതി സൂത്രാര്ഥഃ ..൧൧.. അഥ ചാരിത്രപരിണാമാസംഭവാദത്യന്ത- ഹേയസ്യാശുഭോപയോഗസ്യ ഫലം ദര്ശയതി ---അസുഹോദഏണ അശുഭോദയേന ആദാ ആത്മാ കുണരോ തിരിയോ ഭവീയ ണേരഇയോ കുനരസ്തിര്യങ്നാരകോ ഭൂത്വാ . കിം കരോതി . ദുക്ഖസഹസ്സേഹിം സദാ അഭിദ്ദുദോ ഭമദി അച്ചംതം ദുഃഖസഹസ്രൈഃ സദാ സര്വകാലമഭിദ്രുതഃ കദര്ഥിതഃ പീഡിതഃ സന് സംസാരേ അത്യന്തം ഭ്രമതീതി . തഥാഹി ---നിര്വികാരശുദ്ധാത്മ- തത്ത്വരുചിരൂപനിശ്ചയസമ്യക്ത്വസ്യ തത്രൈവ ശുദ്ധാത്മന്യവിക്ഷിപ്തചിത്തവൃത്തിരൂപനിശ്ചയചാരിത്രസ്യ ച വിലക്ഷണേന വിപരീതാഭിനിവേശജനകേന ദ്രഷ്ടശ്രുതാനുഭൂതപഞ്ചേന്ദ്രിയവിഷയാഭിലാഷതീവ്രസംക്ലേശരൂപേണ ചാശുഭോപയോഗേന യദുപാര്ജിതം പാപകര്മ തദുദയേനായമാത്മാ സഹജശുദ്ധാത്മാനന്ദൈകലക്ഷണപാരമാര്ഥികസുഖവിപരീതേന ദുഃഖേന ദുഃഖിതഃ സന് സ്വസ്വഭാവഭാവനാച്യുതോ ഭൂത്വാ സംസാരേത്യന്തം ഭ്രമതീതി താത്പര്യാര്ഥഃ . ഏവമുപയോഗത്രയ- ഫലകഥനരൂപേണ ചതുര്ഥസ്ഥലേ ഗാഥാദ്വയം ഗതമ് ..൧൨.. അഥ ശുഭാശുഭോപയോഗദ്വയം നിശ്ചയനയേന ഹേയം ജ്ഞാത്വാ ശുദ്ധോപയോഗാധികാരം പ്രാരഭമാണഃ, ശുദ്ധാത്മഭാവനാമാത്മസാത്കുര്വാണഃ സന് ജീവസ്യ പ്രോത്സാഹനാര്ഥം ശുദ്ധോ- പയോഗഫലം പ്രകാശയതി . അഥവാ ദ്വിതീയപാതനീകാ --യദ്യപി ശുദ്ധോപയോഗഫലമഗ്രേ ജ്ഞാനം സുഖം ച സംക്ഷേപേണ
അന്വയാര്ഥ : — [അശുഭോദയേന ] അശുഭ ഉദയസേ [ആത്മാ ] ആത്മാ [കുനരഃ ] കുമനുഷ്യ [തിര്യഗ് ] തിര്യംച [നൈരയികഃ ] ഔര നാരകീ [ഭൂത്വാ ] ഹോകര [ദുഃഖസഹസ്രൈഃ ] ഹജാരോം ദുഃഖോംസേ [സദാ അഭിദ്രുതഃ ] സദാ പീഡിത ഹോതാ ഹുആ [അത്യംതം ഭ്രമതി ] (സംസാരമേം) അത്യന്ത ഭ്രമണ കരതാ ഹൈ ..൧൨..
ടീകാ : — ജബ യഹ ആത്മാ കിംചിത് മാത്ര ഭീ ധര്മപരിണതികോ പ്രാപ്ത ന കരതാ ഹുആ അശുഭോപയോഗ പരിണതികാ അവലമ്ബന കരതാ ഹൈ, തബ വഹ കുമനുഷ്യ, തിര്യംച ഔര നാരകീകേ രൂപമേം പരിഭ്രമണ കരതാ ഹുആ (തദ്രൂപ) ഹജാരോം ദുഃഖോംകേ ബന്ധനകാ അനുഭവ കരതാ ഹൈ; ഇസലിയേ ചാരിത്രകേ ലേശമാത്രകാ ഭീ അഭാവ ഹോനേസേ യഹ അശുഭോപയോഗ അത്യന്ത ഹേയ ഹീ ഹൈ ..൧൨..
ഇസപ്രകാര യഹ ഭാവ (ഭഗവാന കുന്ദകുന്ദാചാര്യ ദേവ) സമസ്ത ശുഭാശുഭോപയോഗവൃത്തികോ (ശുഭഉപയോഗരൂപ ഔര അശുഭ ഉപയോഗരൂപ പരിണതികോ) ✽അപാസ്ത കര (ഹേയ മാനകര, തിരസ്കാര
✽ അപാസ്ത കരനാ = തിരസ്കാര കരനാ; ഹേയ മാനനാ; ദൂര കരനാ; ഛോഡ ദേനാ.