അഥ സ്വായംഭുവസ്യാസ്യ ശുദ്ധാത്മസ്വഭാവലാഭസ്യാത്യന്തമനപായിത്വം കഥംചിദുത്പാദ- വ്യയധ്രൌവ്യയുക്തത്വം ചാലോചയതി — ഭംഗവിഹൂണോ യ ഭവോ സംഭവപരിവജ്ജിദോ വിണാസോ ഹി .

വിജ്ജദി തസ്സേവ പുണോ ഠിദിസംഭവണാസസമവാഓ ..൧൭.. കേവലജ്ഞാനോത്പത്തിപ്രസ്താവേ യതോ ഭിന്നകാരകം നാപേക്ഷതേ തതഃ സ്വയംഭൂര്ഭവതീതി ഭാവാര്ഥഃ ..൧൬.. ഏവം സര്വജ്ഞമുഖ്യത്വേന പ്രഥമഗാഥാ . സ്വയംഭൂമുഖ്യത്വേന ദ്വിതീയാ ചേതി പ്രഥമസ്ഥലേ ഗാഥാദ്വയം ഗതമ് .. അഥാസ്യ ഭഗവതോ ദ്രവ്യാര്ഥികനയേന നിത്യത്വേപി പര്യായാര്ഥികനയേനാനിത്യത്വമുപദിശതി — ഭംഗവിഹൂണോ യ ഭവോ ഭങ്ഗ- വിഹീനശ്ച ഭവഃ ജീവിതമരണാദിസമതാഭാവലക്ഷണപരമോപേക്ഷാസംയമരൂപശുദ്ധോപയോഗേനോത്പന്നോ യോസൌ ഭവഃ കേവലജ്ഞാനോത്പാദഃ . സ കിംവിശിഷ്ടഃ . ഭങ്ഗവിഹിനോ വിനാശരഹിതഃ . സംഭവപരിവജ്ജിദോ വിണാസോ ത്തി സംഭവപരിവര്ജിതോ വിനാശ ഇതി . യോസൌ മിഥ്യാത്വരാഗാദിസംസരണരൂപസംസാരപര്യായസ്യ വിനാശഃ . സ സഹായതാ നഹീം കര സകതീ . ഇസലിയേ കേവലജ്ഞാന പ്രാപ്തികേ ഇച്ഛുക ആത്മാകോ ബാഹ്യ സാമഗ്രീകീ അപേക്ഷാ രഖകര പരതംത്ര ഹോനാ നിരര്ഥക ഹൈ . ശുദ്ധോപയോഗമേം ലീന ആത്മാ സ്വയം ഹീ ഛഹ കാരകരൂപ ഹോകര കേവലജ്ഞാന പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ . വഹ ആത്മാ സ്വയം അനന്തശക്തിവാന ജ്ഞായകസ്വഭാവസേ സ്വതന്ത്ര ഹൈ ഇസലിഏ സ്വയം ഹീ കര്താ ഹൈ; സ്വയം അനന്തശക്തിവാലേ കേവലജ്ഞാനകോ പ്രാപ്ത കരനേസേ കേവലജ്ഞാന കര്മ ഹൈ, അഥവാ കേവലജ്ഞാനസേ സ്വയം അഭിന്ന ഹോനേസേ ആത്മാ സ്വയം ഹീ കര്മ ഹൈ; അപനേ അനന്ത ശക്തിവാലേ പരിണമന സ്വഭാവരൂപ ഉത്കൃഷ്ട സാധനസേ കേവലജ്ഞാനകോ പ്രഗട കരതാ ഹൈ, ഇസലിയേ ആത്മാ സ്വയം ഹീ കരണ ഹൈ; അപനേകോ ഹീ കേവലജ്ഞാന ദേതാ ഹൈ, ഇസലിയേ ആത്മാ സ്വയം ഹീ സമ്പ്രദാന ഹൈ; അപനേമേംസേ മതി ശ്രുതാദി അപൂര്ണ ജ്ഞാന ദൂര കരകേ കേവലജ്ഞാന പ്രഗട കരതാ ഹൈ, ഇസലിയേ ഔര സ്വയം സഹജ ജ്ഞാന സ്വഭാവകേ ദ്വാരാ ധ്രുവ രഹതാ ഹൈ ഇസലിയേ സ്വയം ഹീ അപാദാന ഹൈ, അപനേമേം ഹീ അര്ഥാത് അപനേ ഹീ ആധാരസേ കേവലജ്ഞാന പ്രഗട കരതാ ഹൈ, ഇസലിയേ സ്വയം ഹീ അധികരണ ഹൈ . ഇസപ്രകാര സ്വയം ഛഹ കാരകരൂപ ഹോതാ ഹൈ, ഇസലിയേ വഹ ‘സ്വയംഭൂ’ കഹലാതാ ഹൈ . അഥവാ, അനാദികാലസേ അതി ദൃഢ ബ ധേ ഹുഏ (ജ്ഞാനാവരണ, ദര്ശനാവരണ, മോഹനീയ ഔര അംതരായരൂപ) ദ്രവ്യ തഥാ ഭാവ ഘാതികര്മോംകോ നഷ്ട കരകേ സ്വയമേവ ആവിര്ഭൂത ഹുആ അര്ഥാത് കിസീകീ സഹായതാകേ ബിനാ അപനേ ആപ ഹീ സ്വയം പ്രഗട ഹുആ ഇസലിയേ ‘സ്വയംഭൂ’ കഹലാതാ ഹൈ ..൧൬..

അബ ഇസ സ്വയംഭൂകേ ശുദ്ധാത്മസ്വഭാവകീ പ്രാപ്തികേ അത്യന്ത അവിനാശീപനാ ഔര കഥംചിത് (കോഈ പ്രകാരസേ) ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യയുക്തതാകാ വിചാര കരതേ ഹൈം : –

വ്യയഹീന ഛേ ഉത്പാദ നേ ഉത്പാദഹീന വിനാശ ഛേ, തേനേ ജ വളീ ഉത്പാദധ്രൌവ്യവിനാശനോ സമവായ ഛേ.൧൭.

൨൮പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-