യതോ ന ഖല്വിന്ദ്രിയാണ്യാലമ്ബ്യാവഗ്രഹേഹാവായപൂര്വകപ്രക്രമേണ കേവലീ വിജാനാതി, സ്വയമേവ സമസ്താവരണക്ഷയക്ഷണ ഏവാനാദ്യനന്താഹേതുകാസാധാരണഭൂതജ്ഞാനസ്വഭാവമേവ കാരണത്വേനോപാദായ തദുപരി പ്രവിക സത്കേവലജ്ഞാനോപയോഗീഭൂയ വിപരിണമതേ, തതോസ്യാക്രമസമാക്രാന്തസമസ്തദ്രവ്യക്ഷേത്രകാല- ഭാവതയാ സമക്ഷസംവേദനാലമ്ബനഭൂതാഃ സര്വദ്രവ്യപര്യായാഃ പ്രത്യക്ഷാ ഏവ ഭവന്തി ..൨൧.. കേവലജ്ഞാനസ്യ സര്വം പ്രത്യക്ഷം ഭവതീതി കഥനമുഖ്യത്വേന ‘പരിണമദോ ഖലു’ ഇത്യാദിഗാഥാദ്വയമ്, അഥാത്മജ്ഞാനയോര്നിശ്ചയേനാസംഖ്യാതപ്രദേശത്വേപി വ്യവഹാരേണ സര്വഗതത്വം ഭവതീത്യാദികഥനമുഖ്യത്വേന ‘ആദാ ണാണപമാണം’ ഇത്യാദിഗാഥാപഞ്ചകമ്, തതഃ പരം ജ്ഞാനജ്ഞേയയോഃ പരസ്പരഗമനനിരാകരണമുഖ്യതയാ ‘ണാണീ ണാണസഹാവോ’ ഇത്യാദിഗാഥാപഞ്ചകമ്, അഥ നിശ്ചയവ്യവഹാരകേവലിപ്രതിപാദനാദിമുഖ്യത്വേന ‘ജോ ഹി സുദേണ’ ഇത്യാദിസൂത്രചതുഷ്ടയമ്, അഥ വര്തമാനജ്ഞാനേ കാലത്രയപര്യായപരിച്ഛിത്തികഥനാദിരൂപേണ ‘തക്കാലിഗേവ സവ്വേ’ ഇത്യാദിസൂത്രപഞ്ചകമ്, അഥ കേവലജ്ഞാനം ബന്ധകാരണം ന ഭവതി രാഗാദിവികല്പരഹിതം ഛദ്മസ്ഥജ്ഞാനമപി, കിംതു രാഗാദയോ ബന്ധകാരണമിത്യാദിനിരൂപണമുഖ്യതയാ ‘പരിണമദി ണേയം’ ഇത്യാദിസൂത്രപഞ്ചകമ്, അഥ കേവലജ്ഞാനം സര്വജ്ഞാനം സര്വജ്ഞത്വേന പ്രതിപാദയതീത്യാദിവ്യാഖ്യാനമുഖ്യത്വേന ‘ജം തക്കാലിയമിദരം’ ഇത്യാദിഗാഥാപഞ്ചകമ്, അഥ ജ്ഞാനപ്രപഞ്ചോപസംഹാരമുഖ്യത്വേന പ്രഥമഗാഥാ, നമസ്കാരകഥനേന ദ്വിതീയാ ചേതി ‘ണവി പരിണമദി’ ഇത്യാദി ഗാഥാദ്വയമ് . ഏവം ജ്ഞാനപ്രപഞ്ചാഭിധാനതൃതീയാന്തരാധികാരേ ത്രയസ്ത്രിംശദ്ഗാഥാഭിഃ സ്ഥലാഷ്ടകേന സമുദായ-
അന്വയാര്ഥ : — [ഖലു ] വാസ്തവമേം [ജ്ഞാനം പരിണമമാനസ്യ ] ജ്ഞാനരൂപസേ (കേവലജ്ഞാനരൂപസേ)പരിണമിത ഹോതേ ഹുഏ കേവലീഭഗവാനകേ [സര്വദ്രവ്യപര്യായാഃ ] സര്വ ദ്രവ്യ -പര്യായേം [പ്രത്യക്ഷാഃ ] പ്രത്യക്ഷ ഹൈം; [സഃ ] വേ [താന് ] ഉന്ഹേം [അവഗ്രഹപൂര്വാഭിഃ ക്രിയാഭിഃ ] അവഗ്രഹാദി ക്രിയാഓംസേ [നൈവ വിജാനാതി ] നഹീം ജാനതേ ..൨൧..
ടീകാ : — കേവലീഭഗവാന ഇന്ദ്രിയോംകേ ആലമ്ബനസേ അവഗ്രഹ -ഈഹാ -അവായ പൂര്വക ക്രമസേ നഹീം ജാനതേ, (കിന്തു) സ്വയമേവ സമസ്ത ആവരണകേ ക്ഷയകേ ക്ഷണ ഹീ, അനാദി അനന്ത, അഹേതുക ഔര അസാധാരണ ജ്ഞാനസ്വഭാവകോ ഹീ കാരണരൂപ ഗ്രഹണ കരനേസേ തത്കാല ഹീ പ്രഗട ഹോനേവാലേ കേവലജ്ഞാനോപയോഗരൂപ ഹോകര പരിണമിത ഹോതേ ഹൈം; ഇസലിയേ ഉനകേ സമസ്ത ദ്രവ്യ, ക്ഷേത്ര, കാല ഔര ഭാവകാ അക്രമിക ഗ്രഹണ ഹോനേസേ സമക്ഷ സംവേദനകീ ( – പ്രത്യക്ഷ ജ്ഞാനകീ) ആലമ്ബനഭൂത സമസ്ത ദ്രവ്യ -പര്യായേം പ്രത്യക്ഷ ഹീ ഹൈം .
ഭാവാര്ഥ : — ജിസകാ ന ആദി ഹൈ ഔര ന അംത ഹൈ, തഥാ ജിസകാ കോഈ കാരണ നഹീം ഔര ജോ അന്യ കിസീ ദ്രവ്യമേം നഹീം ഹൈ, ഐസേ ജ്ഞാന സ്വഭാവകോ ഹീ ഉപാദേയ കരകേ, കേവലജ്ഞാനകീ ഉത്പത്തികേ ബീജഭൂത ശുക്ലധ്യാന നാമക സ്വസംവേദനജ്ഞാനരൂപസേ ജബ ആത്മാ പരിണമിത ഹോതാ ഹൈ തബ