ജ്ഞാനം ഹി ത്രിസമയാവച്ഛിന്നസര്വദ്രവ്യപര്യായരൂപവ്യവസ്ഥിതവിശ്വജ്ഞേയാകാരാനാക്രാമത് സര്വഗതമുക്തം, തഥാഭൂതജ്ഞാനമയീഭൂയ വ്യവസ്ഥിതത്വാദ്ഭഗവാനപി സര്വഗത ഏവ . ഏവം സര്വഗതജ്ഞാനവിഷയത്വാത്സര്വേര്ഥാ അപി സര്വഗതജ്ഞാനാവ്യതിരിക്തസ്യ ഭഗവതസ്തസ്യ തേ വിഷയാ ഇതി ഭണിതത്വാത്തദ്ഗതാ ഏവ ഭവന്തി .
തത്ര നിശ്ചയനയേനാനാകുലത്വലക്ഷണസൌഖ്യസംവേദനത്വാധിഷ്ഠാനത്വാവച്ഛിന്നാത്മപ്രമാണജ്ഞാനസ്വ- തത്ത്വാപരിത്യാഗേന വിശ്വജ്ഞേയാകാരാനനുപഗമ്യാവബുധ്യമാനോപി വ്യവഹാരനയേന ഭഗവാന് സര്വഗത ഇതി വ്യപദിശ്യതേ . തഥാ നൈമിത്തികഭൂതജ്ഞേയാകാരാനാത്മസ്ഥാനവലോക്യ സര്വേര്ഥാസ്തദ്ഗതാ ഇത്യുപചര്യന്തേ . ന ച തേഷാം പരമാര്ഥതോന്യോന്യഗമനമസ്തി, സര്വദ്രവ്യാണാം സ്വരൂപനിഷ്ഠത്വാത് . അയം ക്രമോ ജ്ഞാനേപി നിശ്ചേയഃ ..൨൬.. സര്വജ്ഞഃ . കസ്മാത് സര്വഗതോ ഭവതി . ജിണോ ജിനഃ ണാണമയാദോ യ ജ്ഞാനമയത്വാദ്ധേതോഃ സവ്വേ വി യ തഗ്ഗയാ ജഗദി അട്ഠാ സര്വേപി ച യേ ജഗത്യര്ഥാസ്തേ ദര്പണേ ബിമ്ബവദ് വ്യവഹാരേണ തത്ര ഭഗവതി ഗതാ ഭവന്തി . കസ്മാത് . തേ ഭണിദാ തേര്ഥാസ്തത്ര ഗതാ ഭണിതാഃ വിസയാദോ വിഷയത്വാത്പരിച്ഛേദ്യത്വാത് ജ്ഞേയത്വാത് . കസ്യ . തസ്സ തസ്യ ഭഗവത ഇതി . തഥാഹി ---യദനന്തജ്ഞാനമനാകുലത്വലക്ഷണാനന്തസുഖം ച തദാധാരഭൂതസ്താവദാത്മാ . ഇത്ഥം- ഭൂതാത്മപ്രമാണം ജ്ഞാനമാത്മനഃ സ്വസ്വരൂപം ഭവതി . ഇത്ഥംഭൂതം സ്വസ്വരൂപം ദേഹഗതമപരിത്യജന്നേവ ലോകാലോകം പരിച്ഛിനത്തി . തതഃ കാരണാദ്വയവഹാരേണ സര്വഗതോ ഭണ്യതേ ഭഗവാന് . യേന ച കാരണേന നീലപീതാദിബഹിഃ- പദാര്ഥാ ആദര്ശേ ബിമ്ബവത് പരിച്ഛിത്ത്യാകാരേണ ജ്ഞാനേ പ്രതിഫലന്തി തതഃ കാരണാദുപചാരേണാര്ഥകാര്യഭൂതാ
ടീകാ : — ജ്ഞാന ത്രികാലകേ സര്വ ദ്രവ്യ – പര്യായരൂപ പ്രവര്തമാന സമസ്ത ജ്ഞേയാകാരോംകോ പഹു ച ജാനേസേ ( – ജാനതാ ഹോനേസേ) സര്വഗത കഹാ ഗയാ ഹൈ; ഔര ഐസേ (സര്വഗത) ജ്ഞാനമയ ഹോകര രഹനേസേ ഭഗവാന ഭീ സര്വഗത ഹീ ഹൈം . ഇസപ്രകാര സര്വ പദാര്ഥ ഭീ സര്വഗത ജ്ഞാനകേ വിഷയ ഹോനേസേ, സര്വഗത ജ്ഞാനസേ അഭിന്ന ഉന ഭഗവാനകേ വേ വിഷയ ഹൈം ഐസാ (ശാസ്ത്രമേം) കഹാ ഹൈ; ഇസലിയേ സര്വ പദാര്ഥ ഭഗവാനഗത ഹീ ( – ഭഗവാനമേം പ്രാപ്ത ഹീ) ഹൈം .
വഹാ (ഐസാ സമഝനാ കി) — നിശ്ചയനയസേ അനാകുലതാലക്ഷണ സുഖകാ ജോ സംവേദന ഉസ സുഖസംവേദനകേ ൧അധിഷ്ഠാനതാ ജിതനാ ഹീ ആത്മാ ഹൈ ഔര ഉസ ആത്മാകേ ബരാബര ഹീ ജ്ഞാന സ്വതത്ത്വ ഹൈ; ഉസ നിജ – സ്വരൂപ ആത്മപ്രമാണ ജ്ഞാനകോ ഛോഡേ ബിനാ, സമസ്ത ൨ജ്ഞേയാകാരോംകേ നികട ഗയേ ബിനാ, ഭഗവാന (സര്വ പദാര്ഥോംകോ) ജാനതേ ഹൈം . നിശ്ചയനയസേ ഐസാ ഹോനേ പര ഭീ വ്യവഹാരനയസേ യഹ കഹാ
൪൪പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-
൧. അധിഷ്ഠാന = ആധാര, രഹനേകാ സ്ഥാന . (ആത്മാ സുഖസംവേദനകാ ആധാര ഹൈ . ജിതനേമേം സുഖകാ വേദന ഹോതാ ഹൈ ഉതനാ ഹീ ആത്മാ ഹൈ .)
൨. ജ്ഞേയാകാരോം = പര പദാര്ഥോംകേ ദ്രവ്യ -ഗുണ -പര്യായ ജോ കി ജ്ഞേയ ഹൈം . (യഹ ജ്ഞേയാകാര പരമാര്ഥതഃ ആത്മാസേ സര്വഥാ ഭിന്ന ഹൈ .)