യദി ഖലു നിഖിലാത്മീയജ്ഞേയാകാരസമര്പണദ്വാരേണാവതീര്ണാഃ സര്വേര്ഥാ ന പ്രതിഭാന്തി ജ്ഞാനേ തദാ തന്ന സര്വഗതമഭ്യുപഗമ്യേത . അഭ്യുപഗമ്യേത വാ സര്വഗതം, തര്ഹി സാക്ഷാത് സംവേദനമുകുരുന്ദ- ഭൂമികാവതീര്ണ(പ്രതി)ബിമ്ബസ്ഥാനീയസ്വീയസ്വീയസംവേദ്യാകാരകാരണാനി പരമ്പരയാ പ്രതിബിമ്ബസ്ഥാനീയ- സംവേദ്യാകാരകാരണാനീതി കഥം ന ജ്ഞാനസ്ഥായിനോര്ഥാ നിശ്ചീയന്തേ .. ൩൧ .. വാ ണാണം വ്യവഹാരേണ സര്വഗതം ജ്ഞാനം സമ്മതം ചേദ്ഭവതാം കഹം ണ ണാണട്ഠിയാ അട്ഠാ തര്ഹി വ്യവഹാരനയേന സ്വകീയജ്ഞേയാകാരപരിച്ഛിത്തിസമര്പണദ്വാരേണ ജ്ഞാനസ്ഥിതാ അര്ഥാഃ കഥം ന ഭവന്തി കിംതു ഭവന്ത്യേവേതി . അത്രായമഭിപ്രായഃ --യത ഏവ വ്യവഹാരേണ ജ്ഞേയപരിച്ഛിത്ത്യാകാരഗ്രഹണദ്വാരേണ ജ്ഞാനം സര്വഗതം ഭണ്യതേ, തസ്മാദേവ ജ്ഞേയപരിച്ഛിത്ത്യാകാരസമര്പണദ്വാരേണ പദാര്ഥാ അപി വ്യവഹാരേണ ജ്ഞാനഗതാ ഭണ്യന്ത ഇതി ..൩൧.. അഥ ജ്ഞാനിനഃ പദാര്ഥൈഃ സഹ യദ്യപി വ്യവഹാരേണ ഗ്രാഹ്യഗ്രാഹകസമ്ബന്ധോസ്തി തഥാപി സംശ്ലേഷാദിസമ്ബന്ധോ നാസ്തി, തേന കാരണേന ജ്ഞേയപദാര്ഥൈഃ സഹ ഭിന്നത്വമേവേതി പ്രതിപാദയതി — ഗേണ്ഹദി ണേവ ണ
അന്വയാര്ഥ : — [യദി ] യദി [തേ അര്ഥാഃ ] വേ പദാര്ഥ [ജ്ഞാനേ ന സംതി ] ജ്ഞാനമേം ന ഹോം തോ [ജ്ഞാനം ] ജ്ഞാന [സര്വഗതം ] സര്വഗത [ന ഭവതി ] നഹീം ഹോ സകതാ [വാ ] ഔര യദി [ജ്ഞാനം സര്വഗതം ] ജ്ഞാന സര്വഗത ഹൈ തോ [അര്ഥാഃ ] പദാര്ഥ [ജ്ഞാനസ്ഥിതാഃ ] ജ്ഞാനസ്ഥിത [കഥം ന ] കൈസേ നഹീം ഹൈം ? (അര്ഥാത് അവശ്യ ഹൈം) ..൩൧..
ടീകാ : — യദി സമസ്ത സ്വ -ജ്ഞേയാകാരോംകേ സമര്പണ ദ്വാരാ (ജ്ഞാനമേം) അവതരിത ഹോതേ ഹുഏ സമസ്ത പദാര്ഥ ജ്ഞാനമേം പ്രതിഭാസിത ന ഹോം തോ വഹ ജ്ഞാന സര്വഗത നഹീം മാനാ ജാതാ . ഔര യദി വഹ (ജ്ഞാന) സര്വഗത മാനാ ജായേ, തോ ഫി ര (പദാര്ഥ) സാക്ഷാത് ജ്ഞാനദര്പണ -ഭൂമികാമേം അവതരിത ൧ബിമ്ബകീ ഭാ തി അപനേ -അപനേ ജ്ഞേയാകാരോംകേ കാരണ (ഹോനേസേ) ഔര ൨പരമ്പരാസേ പ്രതിബിമ്ബകേ സമാന ജ്ഞേയാകാരോംകേ കാരണ ഹോനേസേ പദാര്ഥ കൈസേ ജ്ഞാനസ്ഥിത നിശ്ചിത് നഹീം ഹോതേ ? (അവശ്യ ഹീ ജ്ഞാനസ്ഥിത നിശ്ചിത ഹോതേ ഹൈം)
ഭാവാര്ഥ : — ദര്പണമേം മയൂര, മന്ദിര, സൂര്യ, വൃക്ഷ ഇത്യാദികേ പ്രതിബിമ്ബ പഡതേ ഹൈം . വഹാ നിശ്ചയസേ തോ പ്രതിബിമ്ബ ദര്പണകീ ഹീ അവസ്ഥായേം ഹൈം, തഥാപി ദര്പണമേം പ്രതിബിമ്ബ ദേഖകര ൩കാര്യമേം കാരണകാ ഉപചാര കരകേ വ്യവഹാരസേ കഹാ ജാതാ ഹൈ കി ‘മയൂരാദിക ദര്പണമേം ഹൈം .’ ഇസീപ്രകാര
ജ്ഞേയാകാര ബിമ്ബ സമാന ഹൈം ഔര ജ്ഞാനമേം ഹോനേവാലേ ജ്ഞാനകീ അവസ്ഥാരൂപ ജ്ഞേയാകാര പ്രതിബിമ്ബ സമാന ഹൈം) .
കാരണ ഹൈം ) ഔര പരമ്പരാസേ ജ്ഞാനകീ അവസ്ഥാരൂപ ജ്ഞേയാകാരോംകേ (ജ്ഞാനാകാരോംകേ) കാരണ ഹൈം .
൫൨പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-
൧. ബിമ്ബ = ജിസകാ ദര്പണമേം പ്രതിബിംബ പഡാ ഹോ വഹ . (ജ്ഞാനകോ ദര്പണകീ ഉപമാ ദീ ജായേ തോ, പദാര്ഥോംകേ
൨. പദാര്ഥ സാക്ഷാത് സ്വജ്ഞേയാകാരോംകേ കാരണ ഹൈം (അര്ഥാത് പദാര്ഥ അപനേ -അപനേ ദ്രവ്യ -ഗുണ -പര്യായോംകേ സാക്ഷാത്
൩. പ്രതിബിമ്ബ നൈമിത്തിക കാര്യ ഹൈം ഔര മയൂരാദി നിമിത്ത -കാരണ ഹൈം .