അയം ഖല്വാത്മാ സ്വഭാവത ഏവ പരദ്രവ്യഗ്രഹണമോക്ഷണപരിണമനാഭാവാത്സ്വതത്ത്വഭൂതകേവല- ജ്ഞാനസ്വരൂപേണ വിപരിണമ്യ നിഷ്കമ്പോന്മജ്ജജ്ജ്യോതിര്ജാത്യമണികല്പോ ഭൂത്വാവതിഷ്ഠമാനഃ സമന്തതഃ സ്ഫു രിതദര്ശനജ്ഞാനശക്തിഃ, സമസ്തമേവ നിഃശേഷതയാത്മാനമാത്മനാത്മനി സംചേതയതേ . അഥവാ യുഗപദേവ സര്വാര്ഥസാര്ഥസാക്ഷാത്കരണേന ജ്ഞപ്തിപരിവര്തനാഭാവാത് സംഭാവിതഗ്രഹണമോക്ഷണലക്ഷണക്രിയാവിരാമഃ പ്രഥമമേവ സമസ്തപരിച്ഛേദ്യാകാരപരിണതത്വാത് പുനഃ പരമാകാരാന്തരമപരിണമമാനഃ സമന്തതോപി വിശ്വമശേഷം പശ്യതി ജാനാതി ച . ഏവമസ്യാത്യന്തവിവിക്തത്വമേവ ..൩൨.. പരദ്രവ്യം ന ജാനാതി . പേച്ഛദി സമംതദോ സോ ജാണദി സവ്വം ണിരവസേസം തഥാപി വ്യവഹാരനയേന പശ്യതി സമന്തതഃ സര്വദ്രവ്യക്ഷേത്രകാലഭാവൈര്ജാനാതി ച സര്വം നിരവശേഷമ് . അഥവാ ദ്വിതീയവ്യാഖ്യാനമ് — അഭ്യന്തരേ കാമക്രോധാദി ബഹിര്വിഷയേ പഞ്ചേന്ദ്രിയവിഷയാദികം ബഹിര്ദ്രവ്യം ന ഗൃഹ്ണാതി, സ്വകീയാനന്തജ്ഞാനാദിചതുഷ്ടയം ച ന മുഞ്ചതി യതസ്തതഃ കാരണാദയം ജീവഃ കേവലജ്ഞാനോത്പത്തിക്ഷണ ഏവ യുഗപത്സര്വം ജാനന്സന് പരം വികല്പാന്തരം ന പരിണമതി . തഥാഭൂതഃ സന് കിം കരോതി . സ്വതത്ത്വഭൂതകേവലജ്ഞാനജ്യോതിഷാ ജാത്യമണികല്പോ നിഃകമ്പചൈതന്യപ്രകാശോ ഭൂത്വാ സ്വാത്മാനം സ്വാത്മനാ സ്വാത്മനി ജാനാത്യനുഭവതി . തേനാപി കാരണേന പരദ്രവ്യൈഃ സഹ ഭിന്നത്വമേവേത്യഭിപ്രായഃ ..൩൨.. ഏവം ജ്ഞാനം ജ്ഞേയരൂപേണ ന പരിണമതീത്യാദിവ്യാഖ്യാനരൂപേണ തൃതീയസ്ഥലേ
ടീകാ : — യഹ ആത്മാ, സ്വഭാവസേ ഹീ പരദ്രവ്യകേ ഗ്രഹണ -ത്യാഗകാ തഥാ പരദ്രവ്യരൂപസേ പരിണമിത ഹോനേകാ (ഉസകേ) അഭാവ ഹോനേസേ, സ്വതത്ത്വഭൂത കേവലജ്ഞാനരൂപസേ പരിണമിത ഹോകര നിഷ്കംപ നികലനേവാലീ ജ്യോതിവാലാ ഉത്തമ മണി ജൈസാ ഹോകര രഹതാ ഹുആ, (൧) ജിസകേ സര്വ ഓരസേ (സര്വ ആത്മപ്രദേശോംസേ) ദര്ശനജ്ഞാനശക്തി സ്ഫു രിത ഹൈ ഐസാ ഹോതാ ഹുആ, നിഃശേഷരൂപസേ പരിപൂര്ണ ആത്മാകോ ആത്മാസേ ആത്മാമേം സംചേതതാ -ജാനതാ -അനുഭവ കരതാ ഹൈ, അഥവാ (൨) ഏകസാഥ ഹീ സര്വ പദാര്ഥോംകേ സമൂഹകാ ൨സാക്ഷാത്കാര കരനേകേ കാരണ ജ്ഞപ്തിപരിവര്തനകാ അഭാവ ഹോനേസേ ജിസകേ പരിണമിത ഹോനേസേ ഫി ര പരരൂപസേ — ൪ആകാരാന്തരരൂപസേ നഹീം പരിണമിത ഹോതാ ഹുആ സര്വ പ്രകാരസേ അശേഷ വിശ്വകോ, (മാത്ര) ദേഖതാ -ജാനതാ ഹൈ . ഇസപ്രകാര (പൂര്വോക്ത ദോനോം പ്രകാരസേ) ഉസകാ (ആത്മാകാ പദാര്ഥോംസേ) അത്യന്ത ഭിന്നത്വ ഹീ ഹൈ .
ഭാവാര്ഥ : — കേവലീഭഗവാന സര്വ ആത്മപ്രദേശോംസേ അപനേകോ ഹീ അനുഭവ കരതേ രഹതേ ഹൈം; ഇസപ്രകാര വേ പരദ്രവ്യോംസേ സര്വഥാ ഭിന്ന ഹൈം . അഥവാ, കേവലീ ഭഗവാനകോ സര്വ പദാര്ഥോംകാ യുഗപത്
൫൪പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-
൩ഗ്രഹണത്യാഗരൂപ ക്രിയാ വിരാമകോ പ്രാപ്ത ഹുഈ ഹൈ ഐസാ ഹോതാ ഹുആ, പഹലേസേ ഹീ സമസ്ത ജ്ഞേയാകാരരൂപ
൧. നിഃശേഷരൂപസേ = കുഛ ഭീ കിംചിത് മാത്ര ശേഷ ന രഹേ ഇസപ്രകാര സേ .
൨. സാക്ഷാത്കാര കരനാ = പ്രത്യക്ഷ ജാനനാ .
൩. ജ്ഞപ്തിക്രിയാകാ ബദലതേ രഹനാ അര്ഥാത് ജ്ഞാനമേം ഏക ജ്ഞേയകോ ഗ്രഹണ കരനാ ഔര ദൂസരേകോ ഛോഡനാ സോ ഗ്രഹണ -ത്യാഗ ഹൈ; ഇസപ്രകാരകാ ഗ്രഹണ -ത്യാഗ വഹ ക്രിയാ ഹൈ, ഐസീ ക്രിയാകാ കേവലീഭഗവാനകേ അഭാവ ഹുആ ഹൈ .
൪. ആകാരാന്തര = അന്യ ആകാര .