തജ്ജ്ഞപ്തിര്ഹി ജ്ഞാനമ് . ശ്രുതം തു തത്കാരണത്വാത് ജ്ഞാനത്വേനോപചര്യത ഏവ . ഏവം സതി സൂത്രസ്യ ജ്ഞപ്തിഃ ശ്രുതജ്ഞാനമിത്യായാതി . അഥ സൂത്രമുപാധിത്വാന്നാദ്രിയതേ ജ്ഞപ്തിരേവാവശിഷ്യതേ . സാ ച കേവലിനഃ ശ്രുതകേവലിനശ്ചാത്മസംചേതനേ തുല്യൈവ ഇതി നാസ്തി ജ്ഞാനസ്യ ശ്രുതോപാധിഭേദഃ .. ൩൪ .. പ്രദീപസ്ഥാനീയേന രാഗാദിവികല്പരഹിതപരമസമാധിനാ നിജാത്മാനം പശ്യതീതി . അയമത്രാഭിപ്രായഃ ---ആത്മാ പരോക്ഷഃ, കഥം ധ്യാനം ക്രിയതേ ഇതി സന്ദേഹം കൃത്വാ പരമാത്മഭാവനാ ന ത്യാജ്യേതി ..൩൩.. അഥ ശബ്ദരൂപം ദ്രവ്യശ്രുതം വ്യവഹാരേണ ജ്ഞാനം നിശ്ചയേനാര്ഥപരിച്ഛിത്തിരൂപം ഭാവശ്രുതമേവ ജ്ഞാനമിതി കഥയതി . അഥവാത്മഭാവനാരതോ നിശ്ചയശ്രുതകേവലീ ഭവതീതി പൂര്വസൂത്രേ ഭണിതമ് . അയം തു വ്യവഹാരശ്രുതകേവലീതി കഥ്യതേ ---സുത്തം ദ്രവ്യശ്രുതമ് . കഥമ്ഭൂതമ് . ജിണോവദിട്ഠം ജിനോപദിഷ്ടമ് . കൈഃ കൃത്വാ . പോഗ്ഗലദവ്വപ്പഗേഹിം വയണേഹിം പുദ്ഗലദ്രവ്യാത്മകൈര്ദിവ്യധ്വനിവചനൈഃ . തം ജാണണാ ഹി ണാണം തേന പൂര്വോക്ത ശബ്ദശ്രുതാധാരേണ ജ്ഞപ്തിരര്ഥപരി- ച്ഛിത്തിര്ജ്ഞാനം ഭണ്യതേ ഹി സ്ഫു ടമ് . സുത്തസ്സ യ ജാണണാ ഭണിയാ പൂര്വോക്തദ്രവ്യശ്രുതസ്യാപി വ്യവഹാരേണ ജ്ഞാനവ്യപദേശോ ഭവതി ന തു നിശ്ചയേനേതി . തഥാ ഹി --യഥാ നിശ്ചയേന ശുദ്ധബുദ്ധൈകസ്വഭാവോ ജീവഃ പശ്ചാദ്വയവഹാരേണ നരനാരകാദിരൂപോപി ജീവോ ഭണ്യതേ; തഥാ നിശ്ചയേനാഖണ്ഡൈകപ്രതിഭാസരൂപം സമസ്ത- വസ്തുപ്രകാശകം ജ്ഞാനം ഭണ്യതേ, പശ്ചാദ്വയവഹാരേണ മേഘപടലാവൃതാദിത്യസ്യാവസ്ഥാവിശേഷവത്കര്മപടലാവൃതാ- ഖണ്ഡൈകജ്ഞാനരൂപജീവസ്യ മതിജ്ഞാനശ്രുതജ്ഞാനാദിവ്യപദേശോ ഭവതീതി ഭാവാര്ഥഃ ..൩൪.. അഥ ഭിന്നജ്ഞാനേനാത്മാ

സ്വയം ജാനകര ഉപദിഷ്ട ൧സ്യാത്കാര ചിഹ്നയുക്ത, പൌദഗലിക ശബ്ദബ്രഹ്മ ഹൈ . ഉസകീ ൨ജ്ഞപ്തി (-ശബ്ദബ്രഹ്മകോ ജാനനേവാലീ ജ്ഞാതൃക്രിയാ) സോ ജ്ഞാന ഹൈ; ശ്രുത (-സൂത്ര) തോ ഉസകാ (-ജ്ഞാനകാ) കാരണ ഹോനേസേ ജ്ഞാനകേ രൂപമേം ഉപചാരസേ ഹീ കഹാ ജാതാ ഹൈ (ജൈസേ കി അന്നകോ പ്രാണ കഹാ ജാതാ ഹൈ) . ഐസാ ഹോനേസേ യഹ ഫലിത ഹുആ കി ‘സൂത്രകീ ജ്ഞപ്തി’ സോ ശ്രുതജ്ഞാന ഹൈ . അബ യദി സൂത്ര തോ ഉപാധി ഹോനേസേ ഉസകാ ആദര ന കിയാ ജായേ തോ ‘ജ്ഞപ്തി’ ഹീ ശേഷ രഹ ജാതീ ഹൈ; (‘സൂത്രകീ ജ്ഞപ്തി’ കഹനേ പര നിശ്ചയസേ ജ്ഞപ്തി കഹീം പൌദ്ഗലിക സൂത്രകീ നഹീം, കിന്തു ആത്മാകീ ഹൈ; സൂത്ര ജ്ഞപ്തികാ സ്വരൂപഭൂത നഹീം, കിന്തു വിശേഷ വസ്തു അര്ഥാത് ഉപാധി ഹൈ; ക്യോംകി സൂത്ര ന ഹോ തോ വഹാ ഭീ ജ്ഞപ്തി തോ ഹോതീ ഹീ ഹൈ . ഇസലിയേ യദി സൂത്രകോ ന ഗിനാ ജായ തോ ‘ജ്ഞപ്തി’ ഹീ ശേഷ രഹതീ ഹൈ .) ഔര വഹ (-ജ്ഞപ്തി) കേവലീ ഔര ശ്രുതകേവലീകേ ആത്മാനുഭവനമേം സമാന ഹീ ഹൈ . ഇസലിയേ ജ്ഞാനമേം ശ്രുത- ഉപാധികൃത ഭേദ നഹീം ഹൈ ..൩൪..

൧. സ്യാത്കാര = ‘സ്യാത്’ ശബ്ദ . (സ്യാത് = കഥംചിത്; കിസീ അപേക്ഷാസേ)

൨. ജ്ഞപ്തി = ജാനനാ; ജാനനേകീ ക്രിയാ; ജാനനക്രിയാ .

൫൮പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-