ଅଥୈକମଜାନନ୍ ସର୍ଵଂ ନ ଜାନାତୀତି ନିଶ୍ଚିନୋତି —
ଦଵ୍ଵଂ ଅଣଂତପଜ୍ଜଯମେଗମଣଂତାଣି ଦଵ୍ଵଜାଦାଣି .
ଣ ଵିଜାଣଦି ଜଦି ଜୁଗଵଂ କିଧ ସୋ ସଵ୍ଵାଣି ଜାଣାଦି ..୪୯..
ଦ୍ରଵ୍ଯମନନ୍ତପର୍ଯାଯମେକମନନ୍ତାନି ଦ୍ରଵ୍ଯଜାତାନି .
ନ ଵିଜାନାତି ଯଦି ଯୁଗପତ୍ କଥଂ ସ ସର୍ଵାଣି ଜାନାତି ..୪୯..
ଆତ୍ମା ହି ତାଵତ୍ସ୍ଵଯଂ ଜ୍ଞାନମଯତ୍ଵେ ସତି ଜ୍ଞାତୃତ୍ଵାତ୍ ଜ୍ଞାନମେଵ . ଜ୍ଞାନଂ ତୁ ପ୍ରତ୍ଯାତ୍ମଵର୍ତି
ପ୍ରତିଭାସମଯଂ ମହାସାମାନ୍ଯମ୍ . ତତ୍ତୁ ପ୍ରତିଭାସମଯାନନ୍ତଵିଶେଷଵ୍ଯାପି . ତେ ଚ ସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯ-
ସକଲାଖଣ୍ଡୈକକେଵଲଜ୍ଞାନରୂପମାତ୍ମାନମପି ନ ଜାନାତି . ତତ ଏତତ୍ସ୍ଥିତଂ ଯଃ ସର୍ଵଂ ନ ଜାନାତି ସ
ଆତ୍ମାନମପି ନ ଜାନାତୀତି ..୪୮.. ଅଥୈକମଜାନନ୍ ସର୍ଵଂ ନ ଜାନାତୀତି ନିଶ୍ଚିନୋତି --ଦଵ୍ଵଂ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଅଣଂତପଜ୍ଜଯଂ
ଅନନ୍ତପର୍ଯାଯଂ ଏଗଂ ଏକଂ ଅଣଂତାଣି ଦଵ୍ଵଜାଦୀଣି ଅନନ୍ତାନି ଦ୍ରଵ୍ଯଜାତୀନି ଜୋ ଣ ଵିଜାଣଦି ଯୋ ନ ଵିଜାନାତି
ଜୋ ଏକ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଅନଂତପର୍ଯଯ ତେମ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଅନଂତନେ
ଯୁଗପଦ ନ ଜାଣେ ଜୀଵ, ତୋ ତେ କେମ ଜାଣେ ସର୍ଵନେ ? ୪୯.
କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା ]
ଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵ -ପ୍ରଜ୍ଞାପନ
୮୩
ଅବ, ଐସା ନିଶ୍ଚିତ କରତେ ହୈଂ କି ଏକକୋ ନ ଜାନନେଵାଲା ସବକୋ ନହୀଂ ଜାନତା : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଦି ] ଯଦି [ଅନନ୍ତପର୍ଯାଯଂ ] ଅନନ୍ତ ପର୍ଯାଯଵାଲେ [ଏକଂ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ] ଏକ
ଦ୍ରଵ୍ଯକୋ (-ଆତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯକୋ) [ଅନନ୍ତାନି ଦ୍ରଵ୍ଯଜାତାନି ] ତଥା ଅନନ୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯସମୂହକୋ [ଯୁଗପଦ୍ ] ଏକ
ହୀ ସାଥ [ନ ଵିଜାନାତି ] ନହୀଂ ଜାନତା [ସଃ ] ତୋ ଵହ ପୁରୁଷ [ସର୍ଵାଣି ] ସବ କୋ (-ଅନନ୍ତ
ଦ୍ରଵ୍ଯସମୂହକୋ) [କଥଂ ଜାନାତି ] କୈସେ ଜାନ ସକେଗା ? (ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ଆତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯକୋ ନହୀଂ ଜାନତା ହୋ
ଵହ ସମସ୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯସମୂହକୋ ନହୀଂ ଜାନ ସକତା) ..୪୯..
ପ୍ରକାରାନ୍ତରସେ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଦି ] ଯଦି [ଅନନ୍ତପର୍ଯାଯଂ ] ଅନନ୍ତ ପର୍ଯାଯଵାଲେ [ଏକଂ
ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ] ଏକ ଦ୍ରଵ୍ଯକୋ (-ଆତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯକୋ) [ନ ଵିଜାନାତି ] ନହୀଂ ଜାନତା [ସଃ ] ତୋ ଵହ ପୁରୁଷ
[ଯୁଗପଦ୍ ] ଏକ ହୀ ସାଥ [ସର୍ଵାଣି ଅନନ୍ତାନି ଦ୍ରଵ୍ଯଜାତାନି ] ସର୍ଵ ଅନନ୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯ -ସମୂହକୋ [କଥଂ
ଜାନାତି ] କୈସେ ଜାନ ସକେଗା ?
ଟୀକା : — ପ୍ରଥମ ତୋ ଆତ୍ମା ଵାସ୍ତଵମେଂ ସ୍ଵଯଂ ଜ୍ଞାନମଯ ହୋନେସେ ଜ୍ଞାତୃତ୍ଵକେ କାରଣ ଜ୍ଞାନ
ହୀ ହୈ; ଔର ଜ୍ଞାନ ପ୍ରତ୍ଯେକ ଆତ୍ମାମେଂ ଵର୍ତତା (-ରହତା) ହୁଆ ପ୍ରତିଭାସମଯ ମହାସାମାନ୍ଯ ହୈ . ଵହ
ପ୍ରତିଭାସମଯ ମହାସାମାନ୍ଯ ପ୍ରତିଭାସମଯ ଅନନ୍ତ ଵିଶେଷୋଂମେଂ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋନେଵାଲା ହୈ; ଔର ଉନ ଵିଶେଷୋଂକେ
(-ଭେଦୋଂକେ) ନିମିତ୍ତ ସର୍ଵ ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯ ହୈଂ . ଅବ ଜୋ ପୁରୁଷ ସର୍ଵ ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯ ଜିନକେ ନିମିତ୍ତ ହୈଂ ଐସେ