ଅଥ ଜ୍ଞାନିନୋ ଜ୍ଞପ୍ତିକ୍ରିଯାସଦ୍ଭାଵେଽପି କ୍ରିଯାଫଲଭୂତଂ ବନ୍ଧଂ ପ୍ରତିଷେଧଯନ୍ନୁପସଂହରତି —
ଣ ଵି ପରିଣମଦି ଣ ଗେଣ୍ହଦି ଉପ୍ପଜ୍ଜଦି ଣେଵ ତେସୁ ଅଟ୍ଠେସୁ .
ଜାଣଣ୍ଣଵି ତେ ଆଦା ଅବଂଧଗୋ ତେଣ ପଣ୍ଣତ୍ତୋ ..୫୨..
ନାପି ପରିଣମତି ନ ଗୁହ୍ଣାତି ଉତ୍ପଦ୍ଯତେ ନୈଵ ତେଷ୍ଵର୍ଥେଷୁ .
ଜାନନ୍ନପି ତାନାତ୍ମା ଅବନ୍ଧକସ୍ତେନ ପ୍ରଜ୍ଞପ୍ତଃ ..୫୨..
ଇହ ଖଲୁ ‘ଉଦଯଗଦା କମ୍ମଂସା ଜିଣଵରଵସହେହିଂ ଣିଯଦିଣା ଭଣିଯା . ତେସୁ ଵିମୂଢୋ ରତ୍ତୋ
ଦୁଟ୍ଠୋ ଵା ବଂଧମଣୁଭଵଦି ..’ ଇତ୍ଯତ୍ର ସୂତ୍ରେ ଉଦଯଗତେଷୁ ପୁଦ୍ଗଲକର୍ମାଂଶେଷୁ ସତ୍ସୁ ସଂଚେତଯମାନୋ
ମନ୍ତ୍ରଵାଦରସସିଦ୍ଧଯାଦୀନି ଯାନି ଖଣ୍ଡଵିଜ୍ଞାନାନି ମୂଢଜୀଵାନାଂ ଚିତ୍ତଚମତ୍କାରକାରଣାନି ପରମାତ୍ମଭାଵନା-
ଵିନାଶକାନି ଚ . ତତ୍ରାଗ୍ରହଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ଵା ଜଗତ୍ତ୍ରଯକାଲତ୍ରଯସକଲଵସ୍ତୁଯୁଗପତ୍ପ୍ରକାଶକମଵିନଶ୍ଵରମଖଣ୍ଡୈକ-
ପ୍ରତିଭାସରୂପଂ ସର୍ଵଜ୍ଞଶବ୍ଦଵାଚ୍ଯଂ ଯତ୍କେଵଲଜ୍ଞାନଂ ତସ୍ଯୈଵୋତ୍ପତ୍ତିକାରଣଭୂତଂ ଯତ୍ସମସ୍ତରାଗାଦିଵିକଲ୍ପଜାଲେନ ରହିତଂ
ସହଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନୋଽଭେଦଜ୍ଞାନଂ ତତ୍ର ଭାଵନା କର୍ତଵ୍ଯା, ଇତି ତାତ୍ପର୍ଯମ୍ ..୫୧.. ଏଵଂ କେଵଲଜ୍ଞାନମେଵ ସର୍ଵଜ୍ଞ ଇତି
କଥନରୂପେଣ ଗାଥୈକା, ତଦନନ୍ତରଂ ସର୍ଵପଦାର୍ଥପରିଜ୍ଞାନାତ୍ପରମାତ୍ମଜ୍ଞାନମିତି ପ୍ରଥମଗାଥା ପରମାତ୍ମଜ୍ଞାନାଚ୍ଚ
ସର୍ଵପଦାର୍ଥପରିଜ୍ଞାନମିତି ଦ୍ଵିତୀଯା ଚେତି . ତତଶ୍ଚ କ୍ରମପ୍ରଵୃତ୍ତଜ୍ଞାନେନ ସର୍ଵଜ୍ଞୋ ନ ଭଵତୀତି ପ୍ରଥମଗାଥା,
ଯୁଗପଦ୍ଗ୍ରାହକେଣ ସ ଭଵତୀତି ଦ୍ଵିତୀଯା ଚେତି ସମୁଦାଯେନ ସପ୍ତମସ୍ଥଲେ ଗାଥାପଞ୍ଚକଂ ଗତମ୍ . ଅଥ ପୂର୍ଵଂ ଯଦୁକ୍ତଂ
୧. ଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵ – ପ୍ରଜ୍ଞାପନକୀ ୪୩ଵୀଂ ଗାଥା .
ତେ ଅର୍ଥରୂପ ନ ପରିଣମେ ଜୀଵ, ନଵ ଗ୍ରହେ, ନଵ ଊପଜେ,
ସୌ ଅର୍ଥନେ ଜାଣେ ଛତାଂ, ତେଥୀ ଅବଂଧକ ଜିନ କହେ.୫୨.
୮୮ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-
ଅବ, ଜ୍ଞାନୀକେ (-କେଵଲଜ୍ଞାନୀ ଆତ୍ମାକେ) ଜ୍ଞପ୍ତିକ୍ରିଯାକା ସଦ୍ଭାଵ ହୋନେ ପର ଭୀ ଉସକେ
କ୍ରିଯାକେ ଫଲରୂପ ବନ୍ଧକା ନିଷେଧ କରତେ ହୁଏ ଉପସଂହାର କରତେ ହୈଂ (ଅର୍ଥାତ୍ କେଵଲଜ୍ଞାନୀ ଆତ୍ମାକେ
ଜାନନେକୀ କ୍ରିଯା ହୋନେ ପର ଭୀ ବନ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା, ଐସା କହକର ଜ୍ଞାନ -ଅଧିକାର ପୂର୍ଣ କରତେ ହୈଂ) —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : – [ଆତ୍ମା ] (କେଵଲଜ୍ଞାନୀ) ଆତ୍ମା [ତାନ୍ ଜାନନ୍ ଅପି ] ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ଜାନତା
ହୁଆ ଭୀ [ନ ଅପି ପରିଣମତି ] ଉସରୂପ ପରିଣମିତ ନହୀଂ ହୋତା, [ନ ଗୃହ୍ଣାତି ] ଉନ୍ହେଂ ଗ୍ରହଣ ନହୀଂ କରତା
[ତେଷୁ ଅର୍ଥେଷୁ ନ ଏଵ ଉତ୍ପଦ୍ଯତେ ] ଔର ଉନ ପଦାର୍ଥୋଂକେ ରୂପମେଂ ଉତ୍ପନ୍ନ ନହୀଂ ହୋତା [ତେନ ] ଇସଲିଯେ
[ଅବନ୍ଧକଃ ପ୍ରଜ୍ଞପ୍ତଃ ] ଉସେ ଅବନ୍ଧକ କହା ହୈ ..୫୨..
ଟୀକା : — ଯହାଁ ‘ଉଦଯଗଦା କମ୍ମଂସା ଜିନଵରଵସହେହିଂ ଣିଯଦିଣା ଭଣିଯା . ତେସୁ ଵିମୂଢୋ
ରତ୍ତୋ ଦୁଟ୍ଠୋ ଵା ୧ବନ୍ଧମଣୁଭଵଦି ..’ ଇସ ଗାଥା ସୂତ୍ରମେଂ, ‘ଉଦଯଗତ ପୁଦ୍ଗଲକର୍ମାଂଶୋଂକେ ଅସ୍ତିତ୍ଵମେଂ
ଚେତିତ ହୋନେ ପର – ଜାନନେପର – ଅନୁଭଵ କରନେ ପର ମୋହ -ରାଗ -ଦ୍ଵେଷମେଂ ପରିଣତ ହୋନେସେ ଜ୍ଞେଯାର୍ଥପରିଣମନ-