ଅସ୍ତ୍ଯମୂର୍ତଂ ମୂର୍ତମତୀନ୍ଦ୍ରିଯମୈନ୍ଦ୍ରିଯଂ ଚାର୍ଥେଷୁ .
ଜ୍ଞାନଂ ଚ ତଥା ସୌଖ୍ଯଂ ଯତ୍ତେଷୁ ପରଂ ଚ ତତ୍ ଜ୍ଞେଯମ୍ ..୫୩..
ଅତ୍ର ଜ୍ଞାନଂ ସୌଖ୍ଯଂ ଚ ମୂର୍ତମିନ୍ଦ୍ରିଯଜଂ ଚୈକମସ୍ତି . ଇତରଦମୂର୍ତମତୀନ୍ଦ୍ରିଯଂ ଚାସ୍ତି . ତତ୍ର
ଯଦମୂର୍ତମତୀନ୍ଦ୍ରିଯଂ ଚ ତତ୍ପ୍ରଧାନତ୍ଵାଦୁପାଦେଯତ୍ଵେନ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯମ୍ . ତତ୍ରାଦ୍ଯଂ ମୂର୍ତାଭିଃ କ୍ଷାଯୋପଶମିକୀଭିରୁପ-
ଯୋଗଶକ୍ତିଭିସ୍ତଥାଵିଧେଭ୍ଯ ଇନ୍ଦ୍ରିଯେଭ୍ଯଃ ସମୁତ୍ପଦ୍ଯମାନଂ ପରାଯତ୍ତତ୍ଵାତ୍ କାଦାଚିତ୍କଂ କ୍ରମକୃତପ୍ରଵୃତ୍ତି
ଅଥ ଜ୍ଞାନପ୍ରପଞ୍ଚଵ୍ଯାଖ୍ଯାନାନନ୍ତରଂ ଜ୍ଞାନାଧାରସର୍ଵଜ୍ଞଂ ନମସ୍କରୋତି ---
ତସ୍ସ ଣମାଇଂ ଲୋଗୋ ଦେଵାସୁରମଣୁଅରାଯସଂବଂଧୋ .
ଭତ୍ତୋ କରେଦି ଣିଚ୍ଚଂ ଉଵଜୁତ୍ତୋ ତଂ ତହା ଵି ଅହଂ ..“୨..
କରେଦି କରୋତି . ସ କଃ . ଲୋଗୋ ଲୋକଃ . କଥଂଭୂତଃ . ଦେଵାସୁରମଣୁଅରାଯସଂବଂଧୋ ଦେଵାସୁରମନୁଷ୍ଯ-
ରାଜସଂବନ୍ଧଃ . ପୁନରପି କଥଂଭୂତଃ . ଭତ୍ତୋ ଭକ୍ତଃ . ଣିଚ୍ଚଂ ନିତ୍ଯଂ ସର୍ଵକାଲମ୍ . ପୁନରପି କିଂଵିଶିଷ୍ଟଃ . ଉଵଜୁତ୍ତୋ
ଉପଯୁକ୍ତ ଉଦ୍ଯତଃ . ଇତ୍ଥଂଭୂତୋ ଲୋକଃ କାଂ କରୋତି . ଣମାଇଂ ନମସ୍ଯାଂ ନମସ୍କ୍ରିଯାମ୍ . କସ୍ଯ . ତସ୍ସ ତସ୍ଯ
ପୂର୍ଵୋକ୍ତସର୍ଵଜ୍ଞସ୍ଯ . ତଂ ତହା ଵି ଅହଂ ତଂ ସର୍ଵଜ୍ଞଂ ତଥା ତେନୈଵ ପ୍ରକାରେଣାହମପି ଗ୍ରନ୍ଥକର୍ତା ନମସ୍କରୋମୀତି .
ଅଯମତ୍ରାର୍ଥଃ ---ଯଥା ଦେଵେନ୍ଦ୍ରଚକ୍ରଵର୍ତ୍ଯାଦଯୋଽନନ୍ତାକ୍ଷଯସୁଖାଦିଗୁଣାସ୍ପଦଂ ସର୍ଵଜ୍ଞସ୍ଵରୂପଂ ନମସ୍କୁର୍ଵନ୍ତି, ତଥୈଵାହ-
ମପି ତତ୍ପଦାଭିଲାଷୀ ପରମଭକ୍ତ୍ଯା ପ୍ରଣମାମି ..★୨.. ଏଵମଷ୍ଟାଭିଃ ସ୍ଥଲୈର୍ଦ୍ଵାତ୍ରିଂଶଦ୍ଗାଥାସ୍ତଦନନ୍ତରଂ ନମସ୍କାର-
ଗାଥା ଚେତି ସମୁଦାଯେନ ତ୍ରଯସ୍ତ୍ରିଂଶତ୍ସୂତ୍ରୈର୍ଜ୍ଞାନପ୍ରପଞ୍ଚନାମା ତୃତୀଯୋଽନ୍ତରାଧିକାରଃ ସମାପ୍ତଃ . ଅଥ ସୁଖ-
ପ୍ରପଞ୍ଚାଭିଧାନାନ୍ତରାଧିକାରେଽଷ୍ଟାଦଶ ଗାଥା ଭଵନ୍ତି . ଅତ୍ର ପଞ୍ଚସ୍ଥଲାନି, ତେଷୁ ପ୍ରଥମସ୍ଥଲେ ‘ଅତ୍ଥି ଅମୁତ୍ତଂ’
୧. ଇନ୍ଦ୍ରିଯଜ = ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂ ଦ୍ଵାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେଵାଲା; ଐନ୍ଦ୍ରିଯ .
୨. କାଦାଚିତ୍କ = କଦାଚିତ୍ – କଭୀ କଭୀ ହୋନେଵାଲା; ଅନିତ୍ଯ ..
କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା ]
ଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵ -ପ୍ରଜ୍ଞାପନ
୯୧
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଅର୍ଥେଷୁ ଜ୍ଞାନଂ ] ପଦାର୍ଥ ସମ୍ବନ୍ଧୀ ଜ୍ଞାନ [ଅମୂର୍ତଂ ମୂର୍ତଂ ] ଅମୂର୍ତ ଯା ମୂର୍ତ,
[ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯଂ ଐନ୍ଦ୍ରିଯଂ ଚ ଅସ୍ତି ] ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଯା ଐନ୍ଦ୍ରିଯ ହୋତା ହୈ; [ଚ ତଥା ସୌଖ୍ଯଂ ] ଔର ଇସୀପ୍ରକାର
(ଅମୂର୍ତ ଯା ମୂର୍ତ, ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଯା ଐନ୍ଦ୍ରିଯ) ସୁଖ ହୋତା ହୈ . [ତେଷୁ ଚ ଯତ୍ ପରଂ ] ଉସମେଂ ଜୋ ପ୍ରଧାନ –
ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ହୈ [ତତ୍ ଜ୍ଞେଯଂ ] ଵହ ଉପାଦେଯରୂପ ଜାନନା ..୫୩..
ଟୀକା : — ଯହାଁ, (ଜ୍ଞାନ ତଥା ସୁଖ ଦୋ ପ୍ରକାରକା ହୈ – ) ଏକ ଜ୍ଞାନ ତଥା ସୁଖ ମୂର୍ତ ଔର
୧ଇନ୍ଦ୍ରିଯଜ ହୈ; ଔର ଦୂସରା (ଜ୍ଞାନ ତଥା ସୁଖ) ଅମୂର୍ତ ଔର ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ ହୈ . ଉସମେଂ ଜୋ ଅମୂର୍ତ ଔର
ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ ହୈ ଵହ ପ୍ରଧାନ ହୋନେସେ ଉପାଦେଯରୂପ ଜାନନା .
ଵହାଁ, ପହଲା ଜ୍ଞାନ ତଥା ସୁଖ ମୂର୍ତରୂପ ଐସୀ କ୍ଷାଯୋପଶମିକ ଉପଯୋଗଶକ୍ତିଯୋଂସେ ଉସ-
ଉସ ପ୍ରକାରକୀ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ଦ୍ଵାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତା ହୁଆ ପରାଧୀନ ହୋନେସେ ୨କାଦାଚିତ୍କ, କ୍ରମଶଃ